Red Flame Heleen Jaques: ‘De zwakke plek bij de Rode Duivels? Het publiek’

Donderdag 14 juni gaat het WK voetbal van start in Rusland. Enkele dagen later debuteert Red Flame Heleen Jaques als voetbalcommentator op de VRT. ‘Mannelijke analisten kunnen nogal stellig zijn, maar ik ga me niet laten doen.’

Vroeger was er alleen Imke Courtois, binnenkort zijn ze dus met z’n tweeën. Zondag 17 juni debuteert Heleen Jaques als voetbalanaliste in de WK-talkshow van de VRT. Jaques is een Red Flame en dat is – al die sportbijnamen ook – een vrouwelijke voetbalinternational. De West-Vlaamse staat bekend als een bikkelharde verdediger. Ze wordt geroemd om haar tactisch doorzicht en werkkracht. Vorige maand werd Jaques kampioen met Anderlecht, deze zomer stapt ze over naar de Italiaanse topclub Fiorentina. Eerst een paar weken bivakkeren in het WK-dorp van Karl Vannieuwkerke, daarna gaat ze op appartementenjacht in Firenze. Haar vriend is videoanalist bij Club Brugge. ‘Na het afhaken van Gert Verheyen (die trainer wordt van Oostende, nvdr) zocht Sporza een nieuwe voetbalcommentator, bij voorkeur een vrouw’, zegt Heleen Jaques. ‘Imke Courtois liet mijn naam vallen. Ik deed een cameratest tijdens de Europa Leaguefinale. Blijkbaar met goed gevolg.’ Courtois en Jaques waren nochtans concurrenten bij de nationale ploeg – een concurrentiestrijd die Heleen Jaques won. ‘We zijn goede vrienden, maar inderdaad: er kon maar een van ons beiden spelen’, vertelt de nieuwe Sporza-analiste. ‘Imke en ik hebben het altijd jammer gevonden dat we niet samen op het veld stonden. Eén interland is het gelukt.’

Jaques kreeg tot nu toe één WK-match toegewezen. ‘Argentinië-Kroatië, een prachtige affiche. Nadien zullen we zien hoe het publiek reageert en hoe ik me er zelf bij voel. Twee dingen hebben de mensen van Sporza me op het hart gedrukt: blijf jezelf en probeer trager te praten. Ik ben West-Vlaamse, wij hebben de neiging te ratelen.’

Niet iedereen zit te wachten op vrouwelijke analisten. In De Morgen schreef journalist Hans Vandeweghe dat vrouwenvoetbal ’tweede provinciale waard’ is en dat vrouwen geen plaats hebben in een panel van deskundigen.

Jaques: Laat de Red Flames tegen een tweedeprovincialer spelen en wij verliezen. Lichamelijk kunnen we niet tegen de mannen op, maar wil dat zeggen dat ik het spel minder goed doorgrond? Man of vrouw, je moet weten waarover je praat. Vrouwenvoetbal is lang in de hobbysfeer gebleven, maar nu klopt er een generatie op de deur die voltijds met voetbal bezig is.

Ik bezit een UEFA A-diploma, toch geen kleine kwalificatie. Misschien word ik ooit de eerste vrouw met een Pro License-diploma, het verplichte attest om bij de mannen in eerste klasse te mogen coachen. Niet dat ik die ambitie heb. Het mannenvoetbal is niet klaar voor een vrouwelijke coach en ik ben niet het type dat op de barricaden klimt. Plus: er valt in het vrouwenvoetbal nog zo veel werk te verzetten.

We staan achter op andere landen. In Frankrijk of Duitsland is het doodnormaal dat vrouwen voetbalmatchen becommentariëren. Vrouwen kunnen meer dan poetsen en koken, tot spijt van wie het benijdt.

Noorse internationals krijgen evenveel betaald als hun mannelijke collega’s. In België blijft de kloof erg groot.

Jaques: Gelijk loon hoeft voor mij niet, maar ik vind dat de mannen buitensporig veel verdienen. Bedragen die niet te verantwoorden vallen. Geef de beste speelsters daar een zesde van en we zouden bijzonder tevreden zijn.

Het vrouwenvoetbal heeft drie zwakke plekken: te weinig toeschouwers, te weinig sponsors en te weinig media-aandacht. Wij werden kampioen met Anderlecht en in de kranten kregen we twee lijntjes. Dat kan eigenlijk niet.

Een Red Flame op televisie helpt misschien. Willens nillens bent u een rolmodel.

Jaques: Of ze haken allemaal af zodra ze mij op tv hebben gezien. ( lacht) Het zou mooi zijn als meer meisjes gaan voetballen, maar dat is niet de insteek waarmee ik naar de televisiestudio trek. Ik vind het een mooie uitdaging en wil het graag goed doen, zonder andere bedoelingen.

Wordt u een strenge, scherpe analist à la Aad de Mos, of eerder een type Geert De Vlieger, die altijd nog een volgende nuance ziet?

Heleen Jaques: Da’s een moeilijke. Ik ga zeggen wat ik zie. Of dat streng overkomt of mild, hangt af van de match. Ik hoop vooral dat ik me niet te makkelijk opzij laat zetten. De mannelijke analisten kunnen nogal stellig zijn en ik ben maar een beginneling, maar ik ga me niet laten doen. Het zou fijn zijn als ik de loden ernst een beetje kan doorbreken. Ik ga geen moppen tappen, begrijp me niet verkeerd, maar je moet het spel relativeren. Voetbal is geen exacte wetenschap. Matchen waar het close is, worden vaak beslist door toeval.

Geef eens een voorproefje van uw analyses. Heeft Roberto Martínez u kunnen overtuigen?

Jaques: Niemand kan ontkennen dat Martínez een duidelijke visie volgt. Je kunt voor of tegen zijn, maar er zit zeker logica achter zijn selectie. Radja Nainggolan thuislaten was geen voor de hand liggende beslissing. De bondscoach kiest voetballers die meestappen in zijn verhaal. Wie lastig doet, blijft thuis. Maar heeft hij overtuigd? Goh, eigenlijk wel. Men doet lacherig over onze zogezegd gemakkelijke kwalificatiecampagne, maar ik denk dat de Rode Duivels het vroeger lastig zouden hebben gehad tegen taaie teams als Bosnië of Griekenland. Marc Wilmots kreeg het verwijt dat hij te weinig tactische duidelijkheid bood, maar dat kun je van Martínez niet zeggen. De spelers weten wat er van hen wordt verlangd.

De officiële reden om Nainggolan thuis te laten, is tactisch: Martínez krijgt hem niet ingepast. Gelooft u dat?

Jaques: Martínez had de situatie verstandiger kunnen aanpakken. Als je tegen Nainggolan zegt: ‘Jongen, jij bent uiterst belangrijk… als invaller’, dan denk ik dat hij daarin mee zou stappen. Nainggolan leek me de ideale man om een voorsprong over de streep te trekken: als je 1-0 voorstaat tegen een moeilijke tegenstander, zet dan twintig minuten voor tijd Nainggolan er maar op. Wat mij benieuwt, is hoe Martínez die groep managet. Klopt hij op tafel als het nodig is? Hij lijkt een gentleman, maar af en toe moet je spelers wakker schudden. Het valt te bezien of Roberto Martínez dat in zich heeft.

Waar zit de zwakte bij de Belgen?

Jaques: Dit zal een raar antwoord lijken, maar ik zeg: bij het publiek. Die oefenmatch tegen Portugal was frappant. Zo veel negativiteit, hoewel we gelijkspeelden tegen de Europese kampioen. Het stadion straalde geen winnaarsdrang uit, geen: we gaan ervoor. Ik vrees dat zoiets zich overplant op de spelers.

Trekken geharde voetbalprofs zich daar wat van aan?

Jaques: Elke voetballer is in de eerste plaats letterlijk een speler, die plezier wil hebben in wat hij doet. Een schouderklopje doet altijd deugd, ook wanneer je bakken geld verdient. Ik heb het gevoel dat wij de Rode Duivels te weinig warmte geven. Vergelijk dat met hoe een land als Panama, onze eerste tegenstander, naar Rusland trekt. Hun eerste WK ooit: dat wordt een feest, hè. Enthousiasme alom, het volk staat achter de ploeg, wat er ook gebeurt. Indien wij de Rode Duivels die overtuiging kunnen bezorgen, dan spelen ze twintig procent beter.

Panama wordt geen makkie, denk ik. In maart kregen ze van Zwitserland 6-0 rond hun oren in een oefenmatch. De Panamezen zullen een muur bouwen, maar met de kwaliteit die wij hebben, moet je sowieso winnen. Tunesië is hetzelfde verhaal, maar dan met een sterkere verdediging en vooral: zij kunnen aanvallend nog dreigen ook. Toch zegt de logica dat we twee keer winnen. Daarmee is de kwalificatie voor de volgende ronde al binnen.

Er wordt al gepraat over een kwartfinale tegen Duitsland of Brazilië, maar de tegenstander in een mogelijke tweede ronde is ook niet van de poes: Colombia, Japan, Senegal of Polen.

Jaques: Dat zijn héél lastige ploegen. Landen die je op het eerste gezicht een haalbare kaart zou noemen, maar die met veel grinta voetballen. Colombia is zo’n team dat bevangen kan worden door enthousiasme en dan misschien ver doorstoot. Hoe dieper in het toernooi, hoe belangrijker fitheid wordt. Een aantal Rode Duivels hebben geen volledig seizoen gespeeld – omdat ze zich blesseerden of op de bank zijn beland – maar dat noem ik geen nadeel. Er zit nog wat in de tank.

Adnan Januzaj is de verrassing. Drie maanden geleden had niemand hem bij de selectie gezien.

Jaques: Je las af en toe dat het hem voor de wind ging bij Real Sociedad, maar hij was inderdaad geen voor de hand liggende keuze. Toch ben ik blij dat hij erbij is: tegen Portugal heeft hij mij overtuigd. Januzaj was aanwezig, zonder te forceren. Hij dreigde, maar deed ook zijn werk en hield het belang van de ploeg in het achterhoofd. Zoals Martínez zegt: ‘Januzaj lijkt volwassen geworden.’

Christian Benteke is dan weer een onverwachte afvaller. Groot, sterk, stevig en een wapen bij stilstaande fases: ik denk dat velen hem hadden meegenomen. Maar met Michy Batshuayi en Romelu Lukaku beschikken we over spitsen die meer vertrouwen uitstralen. En een hoekschop binnenkoppen kunnen Marouane Fellaini, Toby Alderweireld of Jan Vertonghen ook. Ik vind het niet onlogisch dat je Benteke thuislaat.

Voor Vincent Kompany vond de bondscoach een achterpoortje in het reglement, om een geblesseerde speler toch te kunnen meenemen.

Jaques: De aandacht dreigt daardoor wekenlang naar Kompany te gaan, terwijl je niet eens weet of hij wel speelklaar raakt. De medische staf brengt het best snel duidelijkheid over Kompany, zelfs al is het negatief. Dan krijgt de groep een klopje, maar kun je ook weer smeden aan de eendracht.

Moet Kompany mee als hij pas vanaf de kwartfinale kan spelen?

Jaques: Ik ken de invloed van Kompany binnen de groep niet, maar iedereen zegt dat die groot is. Als hij echt zo belangrijk is voor het moreel: God ja, neem hem dan maar mee. Maar ik zou er niet veel van verwachten. Als hij net uit blessure terugkeert, zie je niet de beste Kompany.

Van welke Duivel moeten we hopen dat hij super is?

Jaques: Bij de fans ligt hij slecht – hij verslikt zich al eens in een balcontrole – maar als iemand België wereldkampioen kan maken, dan is het Romelu Lukaku. In gelijk welke match, tegen gelijk welke tegenstander kan hij de beslissing forceren. Lukaku wordt nog niet helemaal goed gebruikt, vind ik, en dat lijkt hem te frustreren. De anderen spelen te snel en te vaak diep op hem. Het maakt ons voetbal stereotiep en voor Lukaku, die achter al die verloren ballen aanholt, is het ondankbaar.

In de aanloop naar het WK wordt aan Belgische voetbalcoryfeeën gevraagd hoe zij de ploeg zouden opstellen. De rode draad: dit België speelt te aanvallend.

Jaques: ‘Met aanvallers win je wedstrijden, met verdedigers pak je prijzen’, heeft Wesley Sonck eens gezegd. Als je het WK wilt winnen, moet je defensie er staan, maar doen we het zo slecht?

De Belgische backs: dat is al jaren een probleem. Thomas Meunier trekt zich nog uit de slag, maar op de flank van Yannick Carrasco …

Jaques: Ligt een boulevard! En iedere tegenstander zal dat weten. Oké, dan moet je zorgen dat Jan Vertonghen in die zone blijft en inspringt bij balverlies. Carrasco is géén verdediger, dat beseft iedereen.

Als België geen wereldkampioen wordt, wie dan wel?

Jaques: Spanje, Frankrijk, Duitsland en Brazilië zijn de te kloppen teams. De Fransen hebben misschien wel het meeste talent, maar ze missen in mijn ogen een genie dat de lijnen uitzet. Paul Pogba is hun grote ster, maar hij speelt eerder vanuit het buikgevoel. Ze missen een type als Zinedine Zidane, iemand die met zijn passing de ploeg aanstuurt.

Was Kevin De Bruyne een Fransman, dan zou de wereldkampioen al bekend zijn?

Jaques: Absoluut! Die richting moeten we uit met de Rode Duivels: geef De Bruyne de sleutels van de ploeg. Weinig landen hebben een meesterbrein van zijn klasse – en ook hier moet je vaststellen: we benutten die kracht nog te weinig.

Spanje heeft wellicht het sterkste elftal. Duitsland was slecht in de oefenmatchen, maar zal er ongetwijfeld staan. Brazilië wil de blamage van vier jaar geleden uitwissen. Argentinië heeft veruit de sterkste aanvalslijn, maar de rest van de ploeg overtuigt niet. Er waren toernooien waarop je wist: het moet raar lopen als Spanje niet wint. Deze keer zijn de toplanden aan elkaar gewaagd. Zes, zeven ploegen weten dat een paar goeie weken hen wereldkampioen kunnen maken. Drie factoren bepalen wie wint: geluk, vorm van de dag en -héél belangrijk – drive. Wie wil het het meest? Als het zo nipt is, worden beslissingen van de scheidsrechter ook cruciaal. Ik hoop dat de videoref op dreef is.

Bent u voor- of tegenstander van de videoref?

Jaques: Ik ben pro, want hij kan fouten vermijden. De videoref kreeg in de Belgische competitie veel kritiek, maar op het WK zal het nog erger worden. In een voetbalseizoen ontstaat aan het eind van de rit rechtvaardigheid: je hebt de ene keer geluk met de arbiter en een andere keer pech. In een toernooi hangt het vaak af van één beslissing in één match. Voor hetzelfde geld moeten de Belgen naar huis omdat een arbiter zich vergist: je mag er niet aan denken.

Het WK begint donderdag met Rusland tegen Saudi-Arabië. Geen aantrekkelijk duel.

Jaques: Maar wel belangrijk om de rest van het toernooi te doorgronden. Kolken de stadions? Wordt er vrank en vrij gevoetbald, of net heel voorzichtig? Rusland zal zich willen tonen, ik kan me niet indenken dat de openingsmatch een totale sof wordt.