Op verschillende momenten sloegen beleidsmakers adviezen van experten in de wind om een kader te creëren voor terugkerende toeristen. Een ingrijpend rapport belandde pas vier dagen na datum op het kabinet van de juiste minister.
‘Ik zou een appel willen doen aan de mensen’, zegt minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) tijdens de plenaire vergadering van woensdag 1 juli, ‘dat als ze zich niet goed voelen, ze naar de huisarts moeten gaan.’ In het Vlaams Parlement is dan nog geen sprake van een verplichte test – laat staan quarantaine – voor Vlamingen die terugkeren van een reis uit een risicovol gebied. Samen met de verplichte mondmaskers was dat hét onderwerp van afgelopen week.
Exact zeven dagen na de plenaire vergadering legt minister Beke een verscherpt preventiedecreet voor aan het parlement. Rond 21 uur ’s avonds keuren de parlementariërs de verplichte quarantaine goed voor reizigers uit de zogenaamde rode zones. Enkel een tweede negatieve test kan die thuisisolatie verbreken.
Lissabon
Is de overheid te laat in gang geschoten? Een veelgehoord argument is dat politici zich niet meer kunnen verstoppen achter het argument dat we te weinig weten over het virus. Dat gold voor februari en maart, toen thuiskomende skireizigers mee aan de basis lagen van de verspreiding van het coronavirus in België.
Ditmaal waren de uitdagingen bij toerisme in coronatijden al langer duidelijk. Grote promocampagnes voor binnenlands toerisme ten spijt: de Vlaming blijft verlangen naar vakantie in het buitenland. Naar de Portugese hoofdstad Lissabon, bijvoorbeeld. Of naar Catalonië.
De belangrijke data lagen al lang vast. Op 15 juni zouden de interne EU-grenzen heropenen. Twee weken later eindigt het schooljaar en komt het toerisme op gang. Toch was er amper een antwoord voor de vraag: wat als Vlamingen zich plots in een buitenlandse brandhaard bevinden?
GEES vragen actie
De oppositie in het Vlaams Parlement begint zich al begin juni te roeren. Ook de experten van de GEES vragen in hun rapport voor de Veiligheidsraad van 3 juni actie. ‘Wees klaar om quarantaine voor reizigers uit regio’s en landen met heropflakkeringen opnieuw in te voeren’, staat er letterlijk.
In hun rapport voor de Veiligheidsraad van 24 juni herhalen de experten zichzelf. ‘Het zou uitgeklaard moeten worden hoe en waar internationale reizigers een test zouden moeten krijgen’, schrijven ze aan de premier en de regionale minister-presidenten. ‘En het zou ook duidelijk moeten zijn waar reizigers met een bewezen coronabesmetting in quarantaine zouden moeten blijven.’
Uiteindelijk zal minister Beke vooral naar dat tweede advies verwijzen en zeggen dat zijn regeling nog strenger is. Waar de GEES-experten vragen naar maatregelen voor bewezen covidpatiënten, bestempelt Vlaanderen élke reiziger uit een rode zone als potentieel besmet.
De testcapaciteit is er vandaag wel, godzijdank.
Godzijdank
Hoe dan ook is er vóór de lockdown van 200.000 mensen in Catalonië, op zaterdag 4 juli, amper sprake van een sense of urgency. Zelfs niet na de afsluiting van twintig districten in de populaire bestemming Lissabon op 25 juni.
Niet dat er helemaal niet werd nagedacht over een wetgevend kader. Volgens bronnen stond dat onderwerp ook op de agenda van verschillende vergaderingen, waaronder die van de Risk Management Group (RMG) van 29 juni. De RMG is het centrale beslissingsorgaan in de coronacrisis.
Twee dagen later vraagt Groen-parlementslid Celia Groothedde Wouter Beke naar de stand van het contactonderzoek voor zowel terugkerende als buitenlandse toeristen. Beke zegt twee weken voordien de kwestie al aanhangig te hebben gemaakt bij zijn collega-gezondheidsministers. De CD&V-minister zou tevergeefs een onderhoud met Buitenlandse Zaken hebben voorgesteld.
Groothedde licht op 1 juli het standpunt van haar groene fractie toe. ‘Wij vragen in het belang van de hele bevolking dat u erop drukt dat mensen uit vakantiegebieden en risicogebieden ofwel in quarantaine worden gezet ofwel netjes worden getest en getracet zoals het hoort.’
Echt ingaan op de vraag doet Beke niet. Hij vraagt wel dat mensen die zich niet goed voelen naar de huisarts gaan. ‘Dat is het verschil met eind februari en begin maart’, zegt hij. ‘Toen hadden we onvoldoende testcapaciteit en zijn er mensen naar de dokter gegaan, waar geen testcapaciteit voorhanden was. Die is er vandaag wel, godzijdank.’
In het antwoord wordt geen rekening gehouden de verspreiding van het virus door mensen die zich kiplekker voelen omdat ze geen symptomen vertonen. Groothedde zegt diezelfde dag nog tegen Knack dat de regering ‘moet oppassen dat ze niet zelf een versnelde tweede golf organiseert’.
Celeval adviseert het zo snel mogelijk vastleggen van nationaal wetgevend kader voor het opleggen van quarantainemaatregelen.
Advies reist vier dagen lang
Een dag later, op 2 juli, komt om 11 uur de Evaluatiecel samen, beter bekend als Celeval. Die groep bestaat zowel uit gezondheidsexperten als vertegenwoordigers uit de verschillende administraties. Zo tekenen GEES-voorzitter Erika Vlieghe (UZA) en viroloog Marc Van Ranst (KUL) present. De aanwezigheidslijst toont dat de Vlaamse gezondheidsadministratie niemand afvaardigt.
De Celeval heeft nochtans een ingrijpend advies klaar. ‘Celeval adviseert het zo snel mogelijk vastleggen van nationaal wetgevend kader voor het opleggen van quarantainemaatregelen, voor alle reizigers die van buiten de Schengen+-zone het land binnenkomen’, klinkt het.
Volgens Wouter Beke belandt dat rapport op 6 juli op zijn kabinet. Vier volle dagen later. Adviezen worden nooit meteen rondgestuurd. Leden kunnen finale teksten altijd corrigeren of aanvullen. Vervolgens worden ze doorgestuurd naar het Federaal Coördinatiecomité (Cofeco), waar de minister-presidenten zijn vertegenwoordigd, waaronder Jan Jambon (N-VA). Die moeten ervoor zorgen dat het rapport bij de juiste ministers aankomt.
Marc Van Ranst schiet in kramp
In elk geval vertrekt op zondag 5 juli al een vraag vanuit de Vlaamse overheid naar de RMG. Dat weekend worden 200.000 Catalanen immers in lockdown geplaatst in de provincie Lerida. De RMG, die onder leiding staat van dokter Paul Pardon (die ook deelnam aan de Celeval-vergadering van 2 juli) adviseert om reizen naar risicozones af te raden. Toeristen moeten rekening houden met een zelfquarantaine van twee weken bij terugkeer.
Het is die Catalaanse lockdown die Marc Van Ranst in een kramp doet schieten. Het beleid hinkt achterop. ‘Ik heb hier wéken voor gewaarschuwd’, zegt hij maandagochtend in Het Nieuwsblad. ‘In dit land is iedereen bevoegd en niemand verantwoordelijk.’
Naar elkaar kijken
Die avond schakelt de regering een versnelling hoger. Beke neemt het advies van de RMG ter harte en communiceert dat ook zo voor de televisiecamera’s. Een strafsanctie voor zij die de quarantaineregels aan hun laars lappen, is er dan nog niet. Ministers zeggen dat ze alles juridisch nog moeten uitklaren. Beke spreekt daarom van een ‘morele verplichting’.
Dan moet de wettelijke kant van het verhaal nog volgen. De ministers willen dat er niet te veel discrepantie bestaat tussen de deelstaten. Een interministerieel comité en een Overlegcomité later staan de neuzen in dezelfde richting. Buitenlandse Zaken zal via kleurencodes steden, gemeenten, districten, regio’s of landen in het rood, oranje of groen kleuren.
Landgenoten die uit de rode zones komen worden gezien als ‘hoogrisicocontacten’. Verdict: verplichte tests en quarantaine. Naast geldboetes behoort voor overtreders ook een gevangenisstraf van 8 dagen tot 6 maanden tot de mogelijkheden. Op woensdag 8 juli kondigt Beke in het parlement aan dat zijn diensten aan de nodige juridische teksten werken as we speak.
Groen licht voor Zweden
Momenteel behoren delen van Lissabon en districten in de Spaanse provincies Lerida en Lugo tot die rode gebieden. Zweden, dat een controversiële corona-aanpak toepaste, krijgt evenwel groen licht. De toekomst zal uitwijzen of die beslissing de juiste is.
Is er in de afgelopen weken kostbare tijd verloren? Of de afwezigheid van een wettelijk kader om isolatie te verplichten voor terugkerende toeristen tot nieuwe besmettingen heeft geleid, is allesbehalve zeker. Op dit moment is er geen bewijs dat het tempo van de beleidsmakers te laag lag om heropflakkeringen te voorkomen.
Hoe dan ook leggen de voorbije weken opnieuw pijnpunten bloot die al in het begin van de coronacrisis de kop opstaken. Beleidsniveaus die naar elkaar kijken, rapporten die lang onderweg zijn tussen de vele cockpits die de crisis bestrijden: we hebben het al eerder gezien. Maar was dit dan ook de laatste keer?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
