Donderdag aanstaande valt het vonnis in de rechtszaak tegen Trekt Uw Plant, de bekendste cannabisclub van ons land. Professor Tom Decorte, criminoloog aan de UGent, vreest zware, volgens hem buitenproportionele straffen.
Sinds haar oprichting in 2006 werd de vzw Trekt Uw Plant twee keer vervolgd, en evenveel keer weer vrijgesproken. Of dat ook dit keer zal lukken, is twijfelachtig. Wat de cannabisclub ten laste wordt gelegd, is niet gering. Volgens het Openbaar Ministerie verkocht de vzw veel meer cannabis dan een plant per lid, de hoeveelheid die ze zelf als principe huldigde, en werden er de afgelopen jaren forse winsten geboekt. Aan de goede intenties van de vzw moeten we volgens de procureur geen geloof hechten. Ze stelt dat Trekt Uw Plant is opgericht ‘om misdrijven te plegen’ en eist celstraffen tot drie jaar, boetes tot 80.000 euro en de ontbinding van de club.
‘Niet proportioneel’, zo noemt criminoloog Tom Decorte de vervolging en het mogelijk bijzonder zware vonnis dat de leden van de vzw boven het hoofd hangt. Decorte sluit niet uit dat er binnen de club een en ander is misgegaan. Maar aan de deugdelijkheid van hun model twijfelt hij niet.
Decorte: ‘Het idee achter deze clubs is dat ze een alternatief willen zijn voor de zwarte markt, de schimmige dealers en hun niet zelden erg vervuilde cannabisproducten. Door zelf voor de teelt in te staan, kunnen ze de kwaliteit bewaken en controleren. In zijn zuivere vorm houdt het model ook in dat er gepraat wordt met de autoriteiten, en dat ze de media bewust opzoeken om het maatschappelijk debat hierover aan te gaan. Dat heeft Trekt Uw Plant ook duidelijk gedaan. Er zijn gesprekken geweest met de politie en de Antwerpse burgemeester, die een aantal leden zelfs ontvangen heeft. Uiteraard maakt dat hun praktijk niet legaal, maar het geeft wel aan dat het niet gaat om georganiseerde criminelen die zich alleen maar willen verrijken. Dit is een vereniging die geprobeerd heeft om het debat op gang te krijgen, in de hoop dat het zou leiden tot een wettelijke regulering. Dat is hen niet gelukt. In plaats van het debat aan te gaan, is er vervolgd, en dat is jammer. Als het model weer helemaal verdwijnt, zijn zowel recreatieve als medicinale gebruikers weer aangewezen op het illegale circuit en ongecontroleerde producten, die mogelijk vervuild zijn met zware metalen of pesticiden.’
Volgens het Antwerpse gerecht is Trekt Uw Plant een criminele vereniging die in drie jaar tijd meer dan 800.000 euro wist op te strijken.
Tom Decorte: Ik heb het dossier niet kunnen inkijken, en wil me dus ook niet uitlaten over de precieze inhoud ervan. Wat ik wel weet is dat deze vzw, net als andere, soortgelijke clubs, inzage wilde geven in haar werkwijze, haar organisatie én haar boekhouding. Er zijn vzw’s die drugs verhandelen die dat nooit of te nimmer zouden doen. Ik sluit zeker niet uit dat hier iets misgelopen is, en dat sommige betrokkenen geld in hun zakken hebben gestoken. Uit ons onderzoek naar vergelijkbare clubs in bijvoorbeeld Spanje, waar je er al meer dan duizend hebt, zie je dat er ook opportunisten tussen zitten die het model gebruiken als dekmantel. Minstens voor een deel is dat misbruik ook een gevolg van de onduidelijke wettelijke status die ze in Spanje hebben. Regio’s als Catalonië of Baskenland staan ze toe, maar officieel zijn ze nog altijd illegaal omdat de nationale overheid dwarsligt. Precies het feit dat het model niet gereguleerd is, maakt het risico op uitwassen groter.
Zijn er landen waar zulke clubs wel legaal zijn?
Decorte: In Uruguay vormen de social clubs een van de drie wettelijke kanalen om aan cannabis te komen. Het systeem functioneert er goed. Maar ook elders zie je een tendens naar regulering en legalisering. In Luxemburg, bijvoorbeeld, staat men op het punt cannabis te legaliseren. Ons land gaat tegen de internationale tendens in, en investeert meer dan ooit in de war on drugs, een strategie die al een halve eeuw in meer dan 200 landen wordt toegepast en nergens succesvol is gebleken. De vervolging van Trekt Uw Plant kan dus ook in de context van die oorlog worden zien. Het zou wel eens een symbooldossier kunnen zijn, waarmee men de zero tolerance-boodschap in de verf wil zetten. Ik hoor de voorstanders van een war on drugs vaak beweren dat die oorlog gericht is op de georganiseerde misdaad en niet op de gebruikers. Die bewering strookt alvast niet met de vervolging van Trekt Uw Plant die, als het tot een veroordeling komt, enkele honderden medicinale en recreatieve gebruikers zal treffen.
Je mag de gevolgen van zo’n veroordeling niet onderschatten. Die mensen zullen voor de rest van hun leven met een strafblad zitten, en dat is een rugzak voor het leven. Die straf zou niet proportioneel zijn, als je weet dat het mensen zijn die ten gronde de dialoog wilden aangaan met de autoriteiten, met de media en met de rest van de samenleving.
Ook medicinale gebruikers konden terecht bij Trekt Uw Plant. Waar kunnen ze in het geval van een veroordeling nog terecht?
Decorte: Op legale wijze kun je in België alleen Sativex krijgen, een spray op basis van cannabis. Maar de toegang tot dat product is heel beperkt. Je kunt het alleen krijgen als je MS-patiënt bent, via een ziekenhuisapotheek en als je het voorgeschreven krijgt door een neuroloog. Mede door die beperkte toegang wenden mensen zich tot een social club als Trekt Uw Plant. Als die club straks verdwijnt, zullen die patiënten zich opnieuw in de illegaliteit moeten gaan bevoorraden, met alle gevolgen van dien.
U bent ook een voorstander van de legalisering van harddrugs. Is het ‘social club-model’ ook geschikt om het harddrugsgebruik te reguleren?
Decorte: Het gebruik van harddrugs decriminaliseren is inderdaad een goed idee. In Portugal is het bezit en gebruik van kleine hoeveelheden in 2001 uit het strafrecht gehaald. Uit alle evaluaties blijkt dat dit een goede maatregel was, die niet tot chaos heeft geleid. Maar als je gaat decriminaliseren moet je natuurlijk ook nadenken over modellen om het gebruik en de verkoop te reguleren. Het social club-model is geschikt voor cannabis omdat de drug relatief laag staat in de ranking van gevaarlijke drugs. Helemaal bovenaan staat, naast alcohol en tabak, heroïne. Mijn principe is: hoe gevaarlijk het product, hoe hoger je de drempel zou moeten maken, en hoe meer je het aantal kanalen om er op legale manier aan te komen zou moeten beperken. Ik zou voorlopig nog niet durven te pleiten voor heroïneclubs. Ik ben een voorzichtige wetenschapper, die eerst wil onderzoeken of iets werkt. Voor cannabis weet ik heel zeker dat het social club-model deugt. Het zorgt ervoor dat je het gebruik en de verkoop van cannabis kunt reguleren zonder in het andere extreem te vallen, en het te commercialiseren, zoals we hebben gedaan met alcohol en tabak.
U voert al jaren oorlog tegen de war on drugs. Uit de vervolging van Trekt Uw Plant zou je kunnen afleiden dat ook uw oorlog vooralsnog weinig succesvol is gebleken.
Decorte: Ik wanhoop niet. Achter de schermen en zonder camera’s in de buurt hoor ik veel politici die wél begrijpen dat de war on drugs niet de te volgen weg is in de strijd tegen drugs. Enkele partijen hebben de legalisering van cannabis in hun programma staan, of zijn te vinden voor de oprichting van een parlementaire werkgroep middelenbeleid die ons drugsbeleid eens grondig evalueert en hertekent. Tegelijk — en dat vind ik misschien nog belangrijker — merk ik dat bijzonder veel mensen in het preventiewerk, in de drugshulpverlening en in het welzijnswerk er inmiddels van overtuigd zijn dat de war on drugs de gevaren alleen maar groter maakt. Bij de deskundigen op het terrein is er een groot draagvlak. Er is nu ook een burgerbeweging, Smart on Drugs, die het draagvlak voor een humaner en efficiënter drugsbeleid wil uitbreiden. Ik maak me sterk dat het draagvlak de komende jaren alleen maar zal uitbreiden. Internationaal evolueert het beleid nu al in die richting. Vroeg of laat zullen wij volgen, en zal ons drugsbeleid gemoderniseerd en geactualiseerd worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
