‘De moslimgemeenschap moet zich duidelijk afzetten tegen de IS, maar de oproep kwam uit de verkeerde hoek’. Hoe moet de gemeenschap reageren op de terreur van de IS? Fouad Gandoul, Chams Eddine Zaougui, Nadia Fadil en Imade Annouri bespreken de kwestie. ‘Als een Syriëstrijder hier een aanslag pleegt, dan kunnen we ons geen ‘wir haben es nicht gewusst’ veroorloven.’
N-VA-voorzitter en burgemeester van Bart De Wever heeft de moslimgemeenschap opgeroepen om een krachtig signaal te geven om de ideologie en de praktijken van de Islamitische Staat (IS) te veroordelen. De Moslimexecutieve reageerde onwillig, omdat het ‘daar niets mee te maken heeft’. Onenigheid over de uitspraak van de Antwerpse burgemeester, dus. Want wat is de taak van de moslimgemeenschap nu eigenlijk in verband met terreur van de Islamitische Staat in Irak?
Fouad Gandoul – politicoloog, werkzaam bij het ACV en secretaris van Empowering Belgian Muslims vzw, Chams Eddine Zaougui – opiniemaker bij De Standaard, -, Nadia Fadil – onderzoekster aan het centrum voor Interculturalisme, Migratie en Minderheden van de KULeuven – en Groen-politicus Imade Annouri bespreken met Knack.be de kwestie.
‘Het ergste wat een gemeenschap kan overkomen, is dat een terreurbeweging in naam van die gemeenschap handelt’, aldus Fouad Gandoul. ‘De moslimgemeenschap voelt zich niet verantwoordelijk voor wat er in Irak gebeurt, en dat is ze ook niet. Maar er heerst een gevoel van onzekerheid en onveiligheid bij de medemens dat we zeker niet mogen onderschatten. Dat kan worden gecounterd door bijvoorbeeld duidelijk te zeggen dat die acties van IS niét in onze naam gebeuren.’
‘De Wever, patriarch van de moslims’
Het is een evidentie dat de moslimgemeenschap zich tegen het gedachtengoed van IS afzet, meent Gandoul. ‘Maar de oproep van Bart De Wever zal net het tegendeel uitlokken. Nu heerst het gevoel dat het de moslimgemeenschap werd opgelegd. Als zij zich nu openlijk zouden distantiëren, zou dat het idee wekken van De Wever als patriarch van de moslims, en dat wil niemand.’
De Wever is bovendien niet consequent in zijn uitspraken, vindt Gandoul. ‘Als hij wil dat de IS veroordeeld wordt door de moslims, moet hij ook vragen van de joodse gemeenschap om zich van de daden van Israël – die ook mensenrechtenschendingen zijn – te distantiëren.’
‘Ook een aantal joden heeft zich openlijk tegen de acties van Israël gekeerd’
Chams Eddine Zaougui, arabist en columnist bij De Standaard, gaat akkoord: ‘De Moslimexecutieve merkte ook op dat Bart De Wever geen oproep deed naar de joodse gemeenschap. Waarop De Wever met een volgens mij niet zo zinnig argument reageerde. Hij benadrukt dat het in Israël gaat om een leger van een democratisch land en dat er geen radicale groepen zijn die alle andersdenkenden willen doden. Maar kunnen we horrortaferelen dan enkel veroordelen als ze door een ideologie gestuwd worden? Moeten we democratieën, ook al hebben ze bloed aan hun handen, vrijpleiten van kritiek?
Ook Imade Annouri, nieuwbakken Vlaams parlementslid voor Groen, herinnert zich indie context een uitspraak van De Wever. ”We kunnen de joodse gemeenschap niet verantwoordelijk stellen voor wat er in Israël gebeurt’, zei hij. Hij heeft gelijk. Maar het is gewoon absurd hoe hij die redenering niet kan doortrekken naar de moslimgemeenschap en IS.’
Gandoul stipt aan dat leden van de joodse gemeenschap zich ondertussen wel verzet hebben tegen de acties van Israël. ‘Als in de straten van New York duizenden chassidische rabbijnen – die evenmin iets te maken hebben met Israël – zich openlijk uitspreken tegen de wanpraktijken van dat land, geeft dat een belangrijk signaal. Ook als 10.000 Israëli’s in Tel Aviv dat doen. Het weerlegt het idee dat anders zou heersen, dat het hele volk sowieso achter Israël staat. Een signaal van de moslimgemeenschap tegen IS, zou zo’n veralgemening evengoed kunnen voorkomen.’
‘De meeste moslims hebben geen zin meer om nog te reageren’
Maar Nadia Fadil, onderzoekster aan de KU Leuven, meent te merken dat de doorsnee moslim in België niet echt staat te springen om zich publiekelijk te distantiëren. ‘De meeste moslims lijken er gewoon geen zin meer in te hebben. Al zowat tien jaar wordt bij elk incident van hen verwacht dat ze zich ertegen uitspreken. Dat was zo bij 9/11, bij de aanslagen in Madrid en Londen, bij Sharia4Belgium en ook recent nog bij de aanslag op het Joods Museum in Brussel.’
‘Moeten die meer dan één miljard moslims over de hele wereld zich nu echt verantwoordelijk voelen voor wat er met IS in Irak gebeurt?’, vraagt Zaougui zich af. ‘Voor velen van hen is het een ver-van-mijn-bed-show. Ik begrijp dan ook dat de Moslimexecutieve zich niet geroepen voelt om zich publiekelijk te distantiëren van de Islamitische Staat. Bovendien geloof ik dat als ze dat wel zouden doen, dat net een zekere betrokkenheid impliceert.’
Roger Vangheluwe
Toch zou het niet slecht zijn, mocht er nog een reactie komen, vindt Zaougui. ‘Maar de moslimgemeenschap mag zich daar niet toe verplicht voelen. Het feit dat ze zich niet publiekelijk distantiëren, mag zeker ook niet gezien worden als een stilzwijgend goedkeuren. Het speelt zich gewoon niet dicht genoeg bij de leefwereld van de Belgische moslims af, vrees ik.’
Voor veel moslims is het volgens Fadil inderdaad niet evident om een verband te leggen tussen zichzelf en wat er in Irak aan de hand is. ‘Het is een beetje alsof je het christendom zou veroordelen na het pedofilieschandaal rond bisschop Roger Vangheluwe. Dat is ook niet gebeurd’, verklaart Fadil.
‘Als een Syriëstrijder hier een aanslag pleegt, dan kunnen we ons geen wir haben es nicht gewusst meer veroorloven’
Dat niet alle moslims automatisch betrokken zijn bij de gruweldaden van de IS, betekent volgens Gandoul echter niet dat de gemeenschap in de toekomst niet kan geraalt worden. ‘Ondertussen zijn er ongeveer 500 Syriëstrijders (schattingen lopen uit elkaar, onderzoeker Montasser AlDe’Emeh heeft het bijvoorbeeld over 300, red.) uit België vertrokken, 80 procent van hen zijn van Marokkaanse origine. Uit een Amerikaans rapport van The Soufan Group blijkt dat 1.500 Marokkaanse burgers, 3.000 Tunesiërs en 2.500 Saoedi’s naar het Midden-Oosten zijn getrokken om de IS te steunen’, aldus Gandoul.
‘Als een van die strijders morgen een aanslag in zijn thuisland pleegt, kan de moslimgemeenschap zich die ‘wir haben es nicht gewusst‘-houding niet langer veroorloven. Er zal dan geen schandpaal meer zijn om achter te schuilen, niet als ze zich niet gedistantieerd hebben toen het nog kon.’
‘De IS biedt een identiteit aan die jongeren die hier geen plaats vonden’
Die radicale aanhangers van IS groeiden volgens Gandoul op in de schoot van onze westerse maatschappij. ‘Slechte economische omstandigheden, discriminatie – want er is veel racisme in Vlaanderen -, onthechting en ontvreemding. Die zaken leiden tot radicalisering. De jongeren zijn op zoek gegaan naar een bestaansreden en hebben dat in Syrië gevonden. De IS is gruwelijk en wordt gekenmerkt door een extreem zwart-witdenken. Maar het trekt aan, want het biedt een identiteit aan die jongeren die hier geen plaats vonden’, legt Gandoul uit.
Annouri: ‘De grote fout is dat De Wever met zijn oproep de verantwoordelijkheid automatisch enkel en alleen bij de moslimgemeenschap legt. Ik vind het verbazingwekkend dat een toonaangevend politicus, met invloed die strekt tot het federaal niveau, de reflex niet heeft gehad om een oproep naar de hele Vlaamse of Belgische gemeenschap te doen.’
Volgens Annouri heeft De Wever een kans gemist. ‘De Wever had met zijn oproep mensen bijeen kunnen brengen. De rangen sluiten en samen tonen dat we sterker zijn dan die lokroep van een terreurbeweging. De staat moet inzetten om die zwakke jongeren, die gemakkelijk slachtoffer worden van manipulatie en bijgevolg radicalisering, aan boord te houden. Maar De Wever heeft gekozen voor de ‘verdeel en heers’-gedachte en nogmaals voor polarisatie gezorgd. Er is te veel wantrouwen tussen de politiek en de verschillende groepen in onze samenleving.’
‘Zelfs jihadi’s veroordelen de Islamitische Staat’
Fadil vindt net dat de oproep van De Wever wat laat komt. ‘De distantiëring door de moslimgemeenschap was al een hele tijd aan de gang. Nog voor de gruweldaden van IS uitgebreid in de media kwamen, had een groot deel van de islamitische elite en de politieke islam zich uitgesproken tegen de terreurbeweging.’
Nog maar net noemde de grootmoefti van Saoedi-Arabië, Abdul Aziz Aal ash-Shaikh, al-Qaeda en de Islamitische Staat ‘de nummer één vijanden van de islam’. ‘De meeste moslims verzetten zich tegen de Islamitische Staat. Zelfs de Jordaans-Palestijnse jihadi, Abu Mohammed al-Maqdisi, heeft de beweging veroordeeld’, aldus Fadil.
Volgens de onderzoekster kanten ook voorstanders van het kalifaat zich tegen de IS. ‘Zij zien hoe hun idee van een kalifaat door de terreurbeweging in een slecht daglicht wordt gesteld. Geen enkele moslimnatie heeft het kalifaat dat door de IS werd uitgeroepen, erkend. Hun kalief spreekt voor niemand, behalve voor zichzelf, vinden ze.’
‘Mensenrechtenschendingen, los van islam’
‘Het doet pijn om de Islamitische Staat te zien groeien’, zegt Annouri. ‘Het is een terreurbeweging met een politieke agenda. Hun doel is macht vergaren en gebieden met enorm geweld veroveren. Dat heeft niets met islam of religie te maken. Maar het stelt de constante onrust in die regio wel bloot.’
Uiteindelijk moet de hele situatie los van de islam worden gezien, meent Fadil. ‘Het is begrijpelijk dat niet-moslims zich afvragen hoe hun moslimburen over de situatie denken. Maar eigenlijk gaat het hier niet over de islam’, legt ze uit.
‘Het gaat over mensenrechtenschendingen door de IS binnen een bredere bezettingskwestie die Irak al meer dan een decennium – zoals ook toen de Verenigde Staten het land in 2003 binnenvielen – met geweld doordrenkt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier