Proces Jonathan Jacob opnieuw gestart: ‘Dit was een collectief falen’

Voor de correctionele rechtbank van Antwerpen wordt vanaf donderdag het proces over de dood van Jonathan Jacob overgedaan voor negen van de oorspronkelijk elf beklaagden. Drie vragen aan oud-vrederechter en justitiewatcher Jan Nolf, die het proces volgt voor Knack.be.

Op 21 mei 2015 startte de zaak over de dood van Jonathan Jacob voor de correctionele rechtbank. Toen verlieten de advocaten van alle beklaagden de rechtszaal omdat ze hun zin niet kregen voor uitstel. Dat had te maken met hun eigen klacht tegen vader Jan Jacob in verband met het lekken van de dodelijke beelden uit de cel waar Jonathan onder de ‘overkill capacity’ van de bottinekes het leven liet.

Op 25 juni 2015 volgde dan ook een vonnis bij verstek. De (nu ex-) directeur en psychiater van het psychiatrisch ziekenhuis evenals zeven ‘bottinekes’ kregen voorwaardelijke gevangenisstraffen en kleine geldboetes. Er waren ook twee verrassende vrijspraken: voor de Mortselse politiecommissaris die het BBT-team had opgeroepen, en één ‘bottineke’ die buiten de cel gebleven was na er de ‘knaller’ in geworpen te hebben.

De veroordeelden tekenden verzet aan, wat betekent dat de zaak door dezelfde rechtbank opnieuw beoordeeld wordt.

Wie in verzet gaat, bekritiseert het vonnis dus bij de rechter die het ook zelf uitgesproken heeft (dat is het verschil met hoger beroep). Het is voor die rechter natuurlijk ook een intellectuele uitdaging het eigen vonnis te herzien, vooral omdat het hier over een uitgebreid gemotiveerd vonnis gaat van niet minder dan 64 bladzijden. In die zaak betekent dat de rechtbank zich al diep in een bepaalde denkpiste geëngageerd heeft maar bereid moet zijn die te herzien.

In die context kwam het even tot een incident met de verdediging toen de voorzitter van de rechtbank het pleidooi van meester Ann Dierickx, advocaat van de psychiater, onderbrak. De voorzitter vond het ‘niet intellectueel eerlijk‘ de motivering van het verstekvonnis onvolledig of selectief te citeren.

Tot opluchting van de familie Jacob zijn de pleidooien gestart. Volgende week donderdag worden die afgerond.

Substituut-procureur-generaal Van Kelst was heel scherp over dat ‘misbruik van procedure’ Dat verstek van 21 juni verleden jaar was een ‘schertsvertoning‘ en ‘een gebrek aan respect voor de rechtbank en de familie Jacob‘. Zij is blij dat het wetsontwerp Potpourri II van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zo’n procesrechtsmisbruik onmogelijk zal maken. Pittig detail: in een vroeger leven was de vinnige parketmagistrate ooit medewerker op het kantoor van meester Jan De Man, advocaat van het BBT-team. Als dat ons niet aan een rol in ‘De Ridder’ doet denken.

Meester Jef Vermassen benadrukte dat zowel de psychiatrie als de politiemensen tegen de eigen voorschriften handelden. De ‘bottinekes’ wisten wel dat er een camera voorhanden was want ze hadden er Jonathan voorheen op geobserveerd. Ze realiseerden zich blijkbaar niet dat de beelden ook geregistreerd werden en bijgevolg door de onderzoeksrechter in beslag genomen zouden worden.

Ook meester Peter Callebaut besloot: ‘waren die beelden er niet geweest, dan stonden wij hier niet“.

Vader Jan Jacob kreeg ook het woord en wees op het overdadig gebruik van de isoleercel in de psychiatrie: ‘waarom kan dat niet anders ?’

“Ja, ik blijf mij verzetten“, besloot hij, “Jonathan was ook zo. Van al mijn kinderen leek hij meest op mij“.

Meester Paul Quirynen (advocaat van de ex-directeur van de psychiatrische instelling) benadrukte de rol van de parketmagistrate die haar vordering tot collocatie zou ingetrokken hebben. Alvast beval zij een ‘administratieve aanhouding’ van Jonathan.

Volgens meester Quirynen ‘nam het parket het stuur in handen‘ op medisch vlak door in strijd met het advies van de psychiater van de instelling, toch een dokter op te roepen om Jonathan een kalmerende spuit toe te dienen.

De ex-directeur gaf persoonlijk – en niet zonder emotie – het relaas van de telefoongesprekken met de parketmagistrate: ‘de zaak is van de baan. Er is een administratieve aanhouding‘. De substituut heeft de instelling daarna opnieuw opgebeld om te melden dat Jonathan Jacob terug zou overgebracht worden na de inspuiting en de directie heeft dat ook aanvaard. Dit was slechts enkele minuten vooraleer zij zelf het overlijden van Jonathan zou vernemen.

De psychiater van de instelling vatte het in zijn eigen slotwoord heel erg passend samen: ‘ik lag er ook veel nachten wakker van maar dit was een collectief falen‘. Dat is iets waar vader Jan Jacob zich alvast in kon vinden.

Alhoewel vandaag bleek dat ook de aangeklaagde directeur en de psychiater de zaak liever vooruit helpen, is de familie Jacob nog ver van een sereen begin van haar rouwproces – na het proces – verwijderd.

In ieder geval komt de zaak later ook in beroep voor: immers tekende het parket al hoger beroep aan tegen de twee vrijspraken van 25 juni 2015.

De BBT-ers spelen het bikkelhard, ook tegen vader Jan Jacob zelf, en zullen bij iedere veroordeling hoger beroep en wellicht cassatie aantekenen.

Misschien speelt voor hen op de duur ook een eigen wrang gevoel wel mee.

Bij de start van het onderzoek werden ze immers door het parket buiten schot gehouden en leken alle pijlen op de ‘weigering’ van de psychiatrische instelling gericht. In de tijdslijn van het proces zie je dan plots een kentering waarin zij ook als dominostenen vallen.

Enkel het parket van Antwerpen zelf blijft nu buiten de beklaagdenbank.

Die gewrongen situatie verklaart nu ook net waarom – uitzonderlijk voor een correctionele rechtbank – het parket-generaal het Openbaar Ministerie waarnam.

Tenzij nieuwe getuigen opduiken, zullen er dus wellicht altijd twijfels blijven.