President Morsi: samenwerken of verdwijnen

Zoals steeds bij verkiezingen wordt de feestvreugde ook in Egypte niet overal gedeeld.

De spanning zondag op het Tahrirplein was enorm. Honderdduizenden aanhangers van presidentskandidaat Morsi waren er bijeen om samen de bekendmaking van de uitslag van de verkiezingen te aanhoren. Hoewel alle cijfers in de richting van een overwinning voor de Moslim Broeder wezen, was niemand er gerust in.

Een paar kilometer verder, in Nasr City, was een even grote menigte supporters van Shafiq immers even overtuigd van de zege. Bovendien vertrouwden weinig Moslim Broeders het leger. De voorbije week was immers erg duidelijk geworden dat de legertop tot alles in staat was, zelfs tot de ontbinding van het parlement. Onder hoogspanning luisterde de menigte op Tahrir op hun mobiele radiootjes naar elk woord van de officiële verkiezingscommissie.

Toen na een erg lange inleiding, en de gebruikelijke vertraging, Mohamed Morsi werd uitgeroepen tot de nieuwe president van Egypte, barstte de massa uit in een vreugde, zoals ik er nog nooit een heb gezien. Bejaarde mannen rondom mij barstten in tranen uit. Onbekenden vielen elkaar in de armen. Gebeden werden gepreveld en vuurwerk afgestoken. Het was alsof de frustratie en de angst van vele decennia onderdrukking in een samengebald moment van emotie culmineerde. Het was natuurlijk een historisch moment. Voor de eerste keer in de geschiedenis van Egypte is in een democratische verkiezingen een niet-generaal tot president verkozen.

Zoals steeds bij verkiezingen werd de feestvreugde niet overal gedeeld. De aanhangers van Ahmed Shafiq, de laatste eerste minister van Moebarak en luchtmaarschalk, waren dermate aangeslagen dat sommigen zelfs ter plaatse het bewustzijn verloren. Maar ook de grote groep van seculaire liberalen en revolutionairen voelde weinig reden tot juichen. De meest gehoorde reactie was dat men blij was dat Shafiq verloren was, maar droevig dat Morsi had gewonnen. Voor velen was de keuze tussen Morsi of Shafiq een keuze tussen de pest en de cholera. Ze schreven op hun stembiljet niet te willen kiezen tussen een militaire of een moslimdictatuur.

De angst voor de Moslim Broederschap zit er bij vele Egyptenaren – en niet alleen de Kopten – diep in. Overal hoor je dat ze niet te vertrouwen zijn en dat de voorbije maanden opnieuw hebben bewezen. Hoewel ze verkondigden de macht te willen delen en geen kandidaat voor het presidentschap naar voren zouden schuiven, deden de Moslim Broeders precies het tegenovergestelde. Ze haalden een quasi meerderheid in het Parlement, verkregen een meerderheid in het comité dat de grondwet zou schrijven en schoven hun topman Khairat Al-Shater naar voor als kandidaat president.

Het zijn deze gebroken beloftes, samen met het slecht functioneren van het parlement, die ervoor zorgden dat de Moslim Broederschap – in vergelijking met de parlementsverkiezingen vijf maanden terug – maar liefst vijfendertig procent van zijn electoraat verloor.

Vanwaar die strategische misstappen? Zoals in elke transitie van dictatuur naar democratie is de bevolking bijzonder ongeduldig. Mensen willen dat hun stem meteen ook hun leven verandert. Zelfs wie alle macht in handen heeft, kan aan een dergelijk verwachtingspatroon nooit voldoen. De Moslim Broeders wisten goed hoe moeilijk die opdracht was. Maar het leger wist dat ook. Vandaar dat het leger hen alle hefbomen tot verandering ontzegde. Zonder president of regering kan zelfs een meerderheid in het parlement weinig tot stand brengen. En dus weinig tot niets doen om de bevolking tevreden te stellen. Het is die frustratie die tot de kandidatuur van Khairat Al-Shater heeft geleid.

De generaals waren onaangenaam verrast en grepen meteen in. Het grondwettelijk comité werd ongrondwettelijk verklaard, en de kandidatuur van Al-Shater onontvankelijk. Even later besliste het Grondwettelijk Hof dat ook de samenstelling van het parlement ongrondwettelijk was, waarna het door de legertop werd ontbonden. Op de avond van de tweede ronde van de presidentsverkiezingen bepaalde diezelfde legertop dat de wetgevende macht haar nu grondwettelijk toebehoorde en dat de verkozen president geen zeggenschap zou krijgen over alles wat veiligheid, informatie en defensie betrof. En wie daartegen op straat kwam, werd in verwarring gebracht door het zoveelste overlijdensbericht van Hosni Moebarak.

Als er een les is die de Moslim Broeders de voorbije maanden hebben geleerd, dan is het dat ze geen enkele strijd die ze alleen willen voeren, zullen kunnen winnen. Het resultaat zal immers enkel zijn dat de bestaande angst zal omslaan in haat. Hoe beperkt zijn mogelijkheden ook zijn, Morsi kan niet anders dan beseffen dat hij maar één kans krijgt. Het is dat besef dat hem verplicht om in dialoog te gaan met het leger en om samen te werken met de seculaire liberalen, revolutionairen en christenen in Egypte.

De keuze van de Moslim Broeders is dus eenvoudig: ofwel proberen ze hun eigen agenda door te duwen en keert Egypte zich tegen hen, ofwel maken ze een grote coalitie in het belang van alle Egyptenaren. Als ze voor het eerste kiezen worden ze bij de volgende verkiezingen van de kaart geveegd; kiezen ze voor de tweede optie dan zal de Moslim Broederschap niet anders kunnen dan verder evolueren naar een conservatieve maar democratische partij.