”Power to the people’ is meer dan ooit mogelijk, maar is het ook meer dan ooit wenselijk?’

‘Hoe gemakkelijk zou het niet zijn als er een Reddit, Wikipedia of Quora bestond voor overheidsgerelateerde informatie?’ vraagt visiting fellow Kjell Clarysse van denktank Itinera.

Sinds vele eeuwen gaan we er vanuit dat macht tot uiting komt op een gecentraliseerde manier, zowel geografisch als hiërarchisch. Ook vandaag zijn de natiestaten van deze wereld volgens dat patroon georganiseerd. Sinds de komst van het internet, hebben we echter ook de opkomst van netwerken gezien. Er werd honderd jaar geleden uiteraard ook genetwerkt, zij het informeel; via vrienden of dichte en minder dichte kennissen. Deze netwerken waren vluchtig want ze waren zelden geregistreerd en de relaties en opgebouwde kennis die uit gesprekken vloeide, kon even snel weer verloren gaan.

Wikipedia, Quora en Reddit accumuleren vandaag kennis en opinies van honderden miljoenen mensen. Wikipedia is de grootste encyclopedie die de mens heeft gecreëerd. Reddit is het grootste forum dat de mens ooit heeft gecreëerd en Quora maakt tegenwoordig een inhaalbeweging in diezelfde categorie. Het zijn mooie voorbeelden van crowdsourcing-successen.

Vooral in die accumulatie, maar ook in de eenvoudige consultatie zit het grote verschil met vroeger. Het voelt nog steeds informeel van aard, mogelijk zelfs informeler dan vroeger, maar het is veel formeler qua organisatie. De kennis gecreëerd in het Wikipedia-netwerk wordt onderhouden, verbeterd en vlot consulteerbaar gemaakt. Op anderhalve seconde vind je meteen een Reddit-gesprek van 3 jaar geleden terug. Quora is zelfs volledig ontworpen op een ‘stel-een-vraag’-model.

Kenmerkend aan deze drie organisaties is dat ze waarde halen uit crowdsourcing. Burgers hebben kennis en Wikipedia, Reddit en Quora accumuleren en structureren deze. Wie bijdraagt, wordt daar niet voor betaald en doet dat onbaatzuchtig, uit interesse, trots om kennis te etaleren, of gewoon om eenvoudigweg te discussiëren met anderen. Kennis, vaak voorgesteld als de voedingsbodem van vooruitgang en rijkdom, wordt zo steeds meer verspreid en vlotter toegankelijk. Extra interessant is dat deze kennis vaak up-to-date is. Verouderde kennis geraakt snel achterop in de zoekresultaten. Ook daar zorgen burgers voor. Naast kennis voorzien, zijn het ook burgers die de kwaliteit van de antwoorden beoordelen. Verouderde en foute informatie wordt op die manier weggefilterd.

In België wordt soms op gemeentelijk niveau een Facebookgroep georganiseerd om informatie en opinies uit te wisselen. De gemeente kan daarbij de initiatiefnemer zijn, soms nemen burgers het initiatief. De meerwaarde die hier wordt gecreëerd is echter niet van de kwaliteit die we bij Reddit vinden. Oude gesprekken zijn moeilijk te traceren en gedeelde informatie geraakt even snel weer verloren als ze werd gecreëerd. De kwaliteit van de reacties wordt ook niet opgevolgd.

Hoe gemakkelijk zou het niet zijn als er een Reddit, Wikipedia of Quora bestond voor overheidsgerelateerde informatie? In plaats van vier verschillende departementen op te bellen en hun websites te bestuderen om te weten voor welke zaken ik een bouwvergunning nodig heb of onder welke voorwaarde ik mijn kamer op AirBnB kan plaatsen, zou je het gewoon kunnen vragen aan andere burgers. Er zijn ongetwijfeld verschillende mensen in dezelfde gemeente die het proces net hebben doorlopen. Soms zijn ze beter geïnformeerd dan overheisdmedewerkers zelf. Deze laatste worden immers vaak beperkt door de grenzen van hun departement terwijl burgers makkelijker de volledige keten zien.

Er wordt dagelijks kennis en inzicht verworven bij onze burgers, maar deze wordt zelden gedeeld noch bijgehouden. Dat leidt tot verspilling van tijd van burgers maar ook van overheidsmedewerkers.

Misschien zijn sommige instanties er geen fan van of vrezen ze de kost van de digitale infrastructuur. Dat is begrijpelijk, maar de vraag die daarbij hoort is hoe erg het is dat de overheid een dergelijke dienst zelf niet in de hand zou hebben? Het is immers mogelijk dat burgers zo’n dienst oprichten zonder de overheid te betrekken. Onze Duitse buren hebben met ‘Abgeordnetenwatch’ een organisatie die de beloftes van politici actief opvolgt. Alle burgers kunnen actief en rechtstreeks vragen stellen aan politici. Maandelijks bezoeken meer dan 300.000 mensen hun website. Deze organisatie werd volledig door burgers ontwikkeld.

Burgers organiseren zich meer dan ooit te voren. Sommige evoluties zijn voorspelbaar en het is nooit te vroeg om de vraag te stellen bij welke evolutie de overheid wil betrokken zijn en bij welke ze het aanvaardbaar vindt als burgers op eigen initiatief iets creëren. Controle kan een belangrijke reden zijn om actief betrokken te zijn bij de ontwikkeling van nieuwe platformen, maar anderzijds kan het vanuit financieel oogpunt interessant zijn om bepaalde zaken net door burgers te laten vormgeven.

Niet alle burgerinitiatieven of -cooperaties zijn immers even onschuldig. De werking van Reddit, Quora en dergelijke rekent er op dat de groep voldoende kennis kan creëren en dat de extremen uitvlakken zolang er genoeg reacties zijn. Echter is het perfect mogelijk dat de groep beïnvloedbaar is of niet noodzakelijk het beste voor zichzelf kan beslissen. Een volledig onschuldige veruitwendiging daarvan zien we bij de verkiezing van Boaty McBoatface als nieuwe naam voor de Britse Antarctica missie. Voor de organisator was het moeilijk om de keuze van de deelnemers volledig te negeren dus werd finaal een tussenoplossing verzonnen en kreeg de onbemande submarine de eer in plaats van het moederschip.

Iets ernstiger is de snelheid waarmee sensatie-nieuws de ronde doet op Facebook en hoe snel belangrijker, doch saaier nieuws meer dan ooit op de achtergrond geraakt. Wie kan zoiets in het algemeen belang recht trekken? Nog een stap verder kunnen ook politieke bedoelingen aan de basis liggen van bepaalde initiatieven. In 2015 werden geimproviseerde online verkiezingen gehouden in de nasleep van de Indignado-protesten en de verkozenen van het volk kregen daarbij zoveel steun van de inwoners dat de reële politiek daar rekening mee moest houden. Verschillende activisten kregen ook een werkelijke politieke functie als gevolg.

Burgers kunnen gemakkelijker dan ooit georganiseerd worden en ze doen dat meer dan ooit ook zelf. Dat levert vooruitgang op vlak van kennis delen, efficiëntie en zelfs een gevoel van betrokkenheid. Het zou ook wel kunnen leiden tot de vorming van nieuwe machtscentra die niet locatie- of hiërarchiegebonden zijn. Het is aan de overheid om op deze evoluties te anticiperen en bewust te kiezen bij welke initiatieven ze wil betrokken zijn en bij welke niet.

Kjell Clarysse is visiting fellow bij denktank Itinera.Hij is historicus en behaalde een Master in Management aan de Vlerick Business School. Hij richtte student advertising platform Zerocopy op.