‘Politici zijn het niet eens over de definitie van ‘het goede leven”

‘De randvoorwaarden garanderen zodat iedereen een ‘goed leven’ kan realiseren, daar ligt de centrale opdracht van de politiek’, schrijft Bart Caron in een bijdrage waarin hij stelt dat ‘het goede leven’ niet voor alle politici hetzelfde betekent.

Ik ben naïef. Ik heb het over hoe ik dacht over politiek. Mijn blijkbaar onverwoestbaar geloof in de goedheid van de mens, steunt misschien toch op een foute hypothese. Ik ben er namelijk altijd van uitgegaan dat politieke partijen, en bij uitbreiding hun vertegenwoordigers, eigenlijk hetzelfde doel nastreven, namelijk ‘een goed leven voor iedereen’.

Verschillende routes van dezelfde GPS

Als dat zo zou zijn, laat ons dat even aannemen, dan verschillen politieke partijen enkel in het traject naar het goede leven. Zoals de modernste GPS-toestellen je ook meerdere routes naar je eindpunt voorstellen. Ideologieën zijn dan niets meer dan verschillende wegen om dezelfde maatschappelijke bestemming te bereiken.

De één pleit voor meer markt, minder overheid, meer individuele verantwoordelijkheid en minder collectieve bescherming, de andere voor een sterkere correctie van de markt, meer overheidsingrijpen, meer collectieve bescherming, en het beperken van exuberante vrijheid.

Bolwassing door Piketty

Voor het eerste concept staat Ayn Rand die het extreme liberalisme/kapitalisme verafgoodde in haar roman ‘Atlas Shrugged’. Zij staat symbool voor een rechts, een (neo-)liberaal maatschappijmodel. Het tweede model, het linkse uiteraard, krijgt dezer dagen een stevige opfrisbeurt – je mag bijna zeggen bolwassing – dankzij Thomas Piketty, nieuwe God van linkse mensen, mezelf inbegrepen. De rechterzijde maakt zich ook weinig zorgen over de opwarming van de aarde over het feit dat we in bosjes ziek worden en zelfs sterven van kankers die door vervuiling en een ongezonde levensstijl worden gevoed. Daar staan alleen linkse of liever naïeve zielen bij stil, mezelf inbegrepen.

Corrigeren en herverdelen?

Plots schiet de me vraag te binnen of religies eigenlijk ook geen gelijkaardige voorschriften zijn voor het goede leven? Ja natuurlijk zijn ze dat, al is het goede leven van de mens ondergeschikt aan een Godsbeeld, een illusie wellicht. Terug naar de politiek. Zou elke politieke partij of stroming dezelfde waarden delen, alleen over de weg ernaartoe van mening verschillen? Laat me een concrete case uitwerken, al is dat misschien een beetje tricky.

Denk aan de hoge belastingen in ons land? Bijna iedereen vindt dat we er teveel betalen, zeker op arbeid. Als we die verlagen, welke publieke voorzieningen of dienstverlening zullen we dan schrappen? Grotere schoolklassen? Een beperking van de terugbetaling van ziektekosten? Minder treinen? Minder werkloosheidsuitkering? Of maken we diensten duurder? Péages op de snelwegen? Hoger schoolgeld? Duurder verblijf in het ziekenhuis of het rusthuis? Kostelijker tickets voor concerten en theater? En wie wordt daar beter van? Zij die veel belastingen betalen? Ja, zolang ze veel verdienen natuurlijk. Zijn die lonen wel eerlijk? En wat als je minder talenten hebt gekregen bij je geboorte? Dan geldt zelfs het harde neoliberale principe van ‘eigen schuld, dikke bult’ niet eens meer. We komen niet allemaal gelijk aan de start, en dus moeten we corrigeren en herverdelen. Daarover verschillen we meer dan grondig van mening.

Wat is ‘het goede leven’?

Mijn hypothese is fout omdat ik een belangrijke dimensie over het hoofd zag. We zijn het immers niet eens over de definitie van ‘het goede leven’. Daar schoot ik blijkbaar toch goed naast. Een goede gezondheid, een goed gevoel, geen honger of kou, een toffe job, een fijne familie- en vriendenkring, dat willen we allemaal.

Maar ‘geluk’, dat vullen we toch allemaal anders in. Zeker op materieel vlak verschillen we grondig. De ene mens is best tevreden met eenvoudige woning, een autootje, op tijd en stond witloof in kaassaus, nu en dan een bezoekje aan het theater, ’s zomers veertien dagen naar het zuiden. De andere prefereert een kast van een woning, een BMW en een monovolume voor de deur, exquise diners, dure feestjes, en naast het buitenverblijf in Toscane jaarlijks enkele citytrips. Een derde moet het stellen met een tochtige huurwoning, de bus van De Lijn, boterhammen met kaas, een dagelijkse portie VTM en een paar dagtrips naar zee.

Niet iedereen heeft dezelfde ‘gelijke kansen’

Of die mensen dat allemaal beschouwen als ‘het goede leven’, durf ik te betwijfelen. De materiële verschillen zijn niet, en zeker niet alleen te verklaren door een verschillende mentaliteit of werkethos. Je afkomst, je talenten en de sociale context waarin je opgroeide en leeft, spelen de hoofdrollen. Niet iedereen krijgt dezelfde ‘gelijke’ kansen. Jongeren uit begoede milieus halen makkelijker een diploma dan even getalenteerde jongeren uit een arme komaf. Een Vlaamse etnisch-culturele achtergrond biedt ook nog steeds voordelen, op school, op de arbeidsmarkt enz. Blijkbaar vinden sommige politieke partijen dat niet eens erg.

Chance gehad

Iedereen heeft recht op ‘het goede leven’. De randvoorwaarden garanderen zodat iedereen een ‘goed leven’ kan realiseren, daar ligt de centrale opdracht van de politiek. Ik dacht dat daar eensgezindheid over was. Helaas. Aan de rechterzijde pleiten partijen alleen voor het ‘ik’. Ze willen weinig correcties, weinig herverdeling, maar wel de wet van de sterkste honoreren. Alsof je alléén voor de vormgeving van je leven verantwoordelijk bent. Sterke mensen kunnen dat omdat hun sociale omgeving dat voor hen mogelijk maakte. Zwakkere mensen hebben het daar vaak moeilijk mee, net omdat ze niet van goede randvoorwaarden konden genieten. Maar de rechtse politici kregen hen toch zover om voor hen te stemmen. Vreemd? Niet eens, ze trapten in het hen voorgehouden ideaal van het ‘goede leven’, dat zij ooit hopen, maar wellicht nooit zullen bereiken. Of hoe de politiek idealen van mensen manipuleert.

Naïeve jongen die ik toch ben. Maar genietend van een ‘goed leven’, met veel dank aan mijn omgeving en dankzij de talenten die ik kreeg. Ik heb chance gehad. Dat wens ik iedereen toe, veel chance.