‘Polariserende media helpen de integratie van jongeren met Marokkaanse roots niet vooruit’

Vlaamse jongeren met Marokkaanse roots hebben ontzettend weinig vertrouwen in de pers, stelde communicatiewetenschapper Anouk Torbeyns vast in haar onderzoek. ‘Wat als nieuwsmedia het wederzijds wantrouwen verder aanwakkeren?’

Onder impuls van terreuraanslagen wereldwijd staan moslimjongeren en jongeren met Marokkaanse roots in de Westerse samenleving wel vaker in het oog van een mediastorm. Denk maar aan de recente rellen in Brussel nadat de Marokkaanse nationale ploeg zich plaatste voor het WK voetbal in Rusland.

Jaarlijks duiken ook de discussies over het ritueel slachten of de boerkini op. De vraag of islam al dan niet compatibel is met zogenaamde Westerse waarden staat dan centraal. De vraag hoe jongeren met een Marokkaanse of islamitische achtergrond omgaan met dat soort nieuws, wordt minder vaak gesteld.

Aan de hand van diepte-interviews en een online survey onderzocht ik welke impact islam-nieuws heeft op de manier waarop jongeren met Marokkaanse roots zich identificeren: als Belg/Vlaming, Marokkaan, moslim …? Anderzijds werd onderzocht welke invloed die berichtgeving heeft op hun mediagebruik. De resultaten lagen lang niet altijd in lijn met de verwachtingen.

Stigmatisering

Om te beginnen zijn de attitudes van jongeren met Marokkaanse roots tegenover nieuwsmedia zeer negatief. Eerdere studies wezen in het verleden al meermaals uit dat jongeren met allochtone roots niet tevreden zijn met de manier waarop ze worden ge(re)presenteerd in media. Dat is dus niets nieuws onder de zon.

Nochtans toont recent onderzoek een positievere evolutie waarin media genuanceerder berichten over islam-gerelateerde topics. Desondanks blijven jongeren met een Marokkaanse achtergrond nog steeds achter met een gevoel van stigmatisering en discriminatie. Daardoor zullen jongeren zich eerder terugplooien op hun etnisch-religieuze identiteit. Als je het gevoel hebt niet volledig te worden geaccepteerd door een groep, bijvoorbeeld door autochtone Vlamingen, ga je je vastklampen aan een andere groep waar je je wel gewaardeerd voelt. In dit geval kan dat de Marokkaanse gemeenschap of de islamitische gemeenschap in het algemeen zijn.

Geen of-of-verhaal

Dat jongeren zich terugplooien op hun etnische of religieuze identiteit heeft niet noodzakelijk een invloed op hun nationalistisch gevoel. Wie zich meer moslim of Marokkaan voelt, voelt zich niet per se minder Belg. Het is met andere woorden geen of-of-verhaal. Wie zich sterk gediscrimineerd voelt, zal zich dan weer wel meer afzetten van zijn of haar Belgische identiteit.

De jongeren in deze studie uitten meermaals hun onvrede over de media. Het vertrouwen in de pers is bijzonder laag. Toch blijven ze opvallend genoeg de Vlaamse mainstream-media trouw. Voor sommigen is hun ongenoegen net de reden waarom ze de media nauwlettend in het oog blijven houden. Ze willen nagaan of er geen onwaarheden worden verkondigd.

Tot slot kunnen traditionele nieuwsmedia op weinig bijval rekenen, maar vinden jongeren met Marokkaanse roots wel hun gading bij alternatieve online media. Nieuws- of blogwebsites zoals De Wereld Morgen, Kif Kif en Mvslim winnen aan populariteit. Ze bieden volgens hen een tegengewicht en een manier om via media betrokken te blijven in de samenleving.

Spiegelpaleis

Nieuws en media spelen een belangrijke maatschappelijke rol. Ze leren ons iets over de wereld die we niet altijd met onze eigen ogen kunnen aanschouwen. Nieuws is voor velen dan ook een spiegel van de maatschappij, maar onder impuls van westerse denkkaders, intepretaties en framing wordt het een spiegelpaleis.

Nu uit deze scriptie blijkt dat jongeren met Marokkaanse roots de Vlaamse media trouw blijven, kunnen journalisten nu makkelijk op hun twee oren blijven slapen. Tenminste als commercieel winstbejag de enige reden is dat ze in het vak zijn gestapt. Als ze uit ideologie de journalistiek bedrijven, mogen ze wat mij betreft wat meer woelen in bed.

Negatief, stigmatiserend en polariserend nieuws genereert dan wel veel ophef en clicks op korte termijn, maar lijkt weinig bij te dragen op lange termijn. De vraag rijst namelijk of negatief nieuws over jongeren met een migratieachtergrond niet net contraproductief is voor hun zogenaamde integratie.

Integratie door media

Volgens de Amerikaanse politicoloog Robert Putnam speelt nieuwsvergaring een belangrijke rol in de socialisatie van haar gebruikers. Ze leren via media iets over de sociale verhoudingen in een samenleving, een vorm van integratie dus. Nieuwsmedia kunnen zo bijdragen tot wederzijds maatschappelijk vertrouwen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Maar wat als nieuwsmedia het wederzijds wantrouwen alleen maar aanwakkeren? Dan helpen polariserende media de integratie van jongeren met Marokkaanse roots ook niet echt vooruit.

Het blijft daarom belangrijk dat verschillende bevolkingsgroepen in de samenleving zich kunnen herkennen in het nieuws. Volgens onderzoek zijn burgers die de actualiteit volgen, doorgaans beter geïnformeerd, hebben ze meer maatschappelijk vertrouwen en zijn ze actiever betrokken in de samenleving.

Het is dus essentieel dat jongeren met Marokkaanse roots zich in het nieuws kunnen herkennen, zowel wat pluralistische denkkaders als hun representatie betreft, opdat ze zich niet van de media zouden afzetten en zo zouden vervreemden van de maatschappij.

StampMedia/Anouk Torbeyns