Hoewel een overgrote meerderheid van de Vlamingen er voorstander van is, besliste minister Joke Schauvliege (CD&V) toch om statiegeld voorlopig nog niet in te voeren. Hoe komt dat?, vraagt Rob Buurman van Recycling Netwerk zich af.
Blikjes en plastic flessen op straat, het stoort iedereen. Het opruimen van dat zwerfafval kost de Vlaamse belastingbetaler 103 miljoen euro per jaar. Statiegeld op plastic flessen en blikjes doet het zwerfvuil met zo’n 40% afnemen. Een overgrote meerderheid van Vlamingen is er trouwens voorstander van. Maar in ruil voor 9,6 miljoen euro per jaar van de industrie besliste minister Joke Schauvliege (CD&V) toch om statiegeld voorlopig nog niet in te voeren. Hoe komt dat ?
Een machtige lobby
Zwerfvuil: wie regeert Vlaanderen?
Op de Nederlandse publieke omroep besteedde het programma Haagse Lobby aandacht aan statiegeld. De journalist noemde de strijd rond statiegeld een van de langstlopende politieke gevechten in Den Haag, waarin werkelijk alles is toegestaan. Het is een terugkerend patroon in ieder land dat statiegeld overweegt om het zwerfvuil aan te pakken. De politieke partij die aan statiegeld denkt, krijgt de machtige bedrijvenfederaties achter zich aan, in ons land COMEOS en FEVIA. Zij worden aangespoord door Coca-Cola, Colruyt en enkele andere machtige bedrijven.
Bij Coca-Cola is er zelfs sprake van een internationale strategie tegen statiegeld. Uit intern e-mailverkeer van medewerkers blijkt dat de frisdrankgigant hard vecht tegen quota voor hervulbare flessen, hogere recyclagecijfers én dus ook statiegeldsystemen in Europa. Tegelijkertijd probeert het bedrijf zichzelf een duurzaam imago aan te meten door bijvoorbeeld een fles van volledig plantaardig materiaal te produceren.
Die zogenaamde PlantBottle is overigens schadelijk als ze terechtkomt in het milieu. Er bestaan nog geen plastics die in het milieu worden afgebroken. Ze vallen uiteen in kleinere deeltjes en richten zo juist nog meer schade aan. De plastic deeltjes in de grond en de zee zijn ook afkomstig van autobanden, textiel, cosmetica met plastic deeltjes. Maar vooral toch zijn verpakkingen zoals plastic flesjes de grootste boosdoener. Professor Colin Janssens aan de UGent concludeerde dat één gram mossel gemiddeld één plastic deeltje bevat. Wij zadelen de natuur op met plastics en de natuur geeft het ook weer terug, in onze voeding wel te verstaan.
Achterkamerdeals
Toch blijft de Vlaamse regering van N-VA, Open VLD en CD&V dealtjes sluiten met de industrie. Die slaagde erin om Schauvliege te overtuigen om nog te wachten met statiegeld. Het uitstel werd vermomd onder de vorm van een ‘actieplan’ om het zwerfvuil tegen te gaan. Er komen nog meer posters, er worden nog meer grijpstokken uitgedeeld en zelfs Colruyt stuurt zijn personeel met reflecterende hesjes op pad om zwerfvuil te gaan rapen.
Het dealtje met de drankenindustrie en de supermarkten zorgt ervoor dat 9,6 miljoen euro wordt geïnvesteerd in een aanpak die al jarenlang precies nul verbetering oplevert.
Op zich niks mis mee met sympathieke acties. Behalve als ze niet werken. Uit het uitgelekt OVAM-rapport dat nieuwswebsite Apache dinsdag publiceerde, blijkt dat in 2015 40% meer zwerfvuil moest worden opgeruimd dan in 2013. Zwerfvuil wordt zo een hoofdpijndossier voor de Vlaamse regering. Het dealtje met de drankenindustrie en de supermarkten zorgt ervoor dat 9,6 miljoen euro wordt geïnvesteerd in een aanpak die al jarenlang precies nul verbetering oplevert.
Schone schijn, maar geen schoner milieu
Het geld levert de industrie overigens wél wat op, namelijk invloed. Samen met de OVAM en VVSG runnen ze het antizwerfvuilnetwerk Mooimakers dat tot voor kort nog Indevuilbak heette. Mooimakers zit in het gebouw van de OVAM, de overheid, maar bij dat netwerk werken ook twee mensen die gedetacheerd zijn door de industrie. Die hebben onbeperkt toegang tot de OVAM, die lunchen elke dag samen met ambtenaren en zitten in een uitstekende positie om het beleid te beïnvloeden.
In de Verenigde Staten zag de industrie in de jaren vijftig al in dat zwerfvuil een risico vormde voor de productie van wegwerpplastics en aluminium blikjes. Bij de opkomst van de eerste wegwerpflessen wilde de Amerikaanse Staat Vermont in 1953 hervulbare flessen verplicht maken. Enkele maanden later ontstond de eerste door de verpakkingsindustrie opgerichte anti-zwerfvuilbeweging in Amerika: Keep America Beautiful. Het doel hiervan was de schuld voor het zwerfvuil uitsluitend te leggen bij de burger, zodat de productie van wegwerpplastics ongehinderd kon groeien.
Overal in Europa zijn er nu ‘Keep America Beautifuls’. In Schotland, waar statiegeld hoog op de agenda staat, is Keep Scotland Beautiful (de naam is geen toeval) juist een van de dwarsliggers. In Nederland is er het door het bedrijfsleven opgerichte Nederland Schoon en in Vlaanderen hebben we Mooimakers. Geen woord zegt Mooimakers over statiegeld of over de verantwoordelijkheid van producenten die elk jaar meer wegwerprommel over de markt uitstorten. Dat is wat 9,6 miljoen euro doet.
Statiegeld is een goedkope oplossing
Zwerfvuil kent geen politieke kleur, het stoort iedereen.
De kosten voor het opruimen van het zwerfvuil zijn trouwens gestegen: van 61 miljoen naar 103 miljoen euro. 16 euro per Vlaming en vermoedelijk is het nog altijd een onderschatting. Gemeentes die nu opdraaien voor het zwerfvuil kunnen tientallen miljoenen euro’s besparen door één simpele maatregel: statiegeld. Een op de drie Europeanen kent al statiegeld op plastic flessen en ook in Vlaanderen is er brede steun onder de bevolking. Volgens Het Belang van Limburg is 8 op 10 voorstander van statiegeld op flessen en blikjes en volgens Test-Aankoop is dat 2 op 3. Van alle drie de regeringspartijen steunt de achterban in meerderheid statiegeld. Dat is het ook het mooie: zwerfvuil kent geen politieke kleur, het stoort iedereen.
Staatsmanschap
De Vlaamse regering heeft beloofd het zwerfvuil in 2022 met 20% te verminderen ten opzichte van 2013. Dat gaat zo niet lukken. Wat houdt ze tegen om te kiezen voor statiegeld? Onze straten en bermen zouden er properder bijliggen en Vlaamse bedrijfjes in de circulaire economie zouden een boost krijgen door de recyclage die op gang komt door statiegeld.
Met het invoeren van statiegeld kan Schauvliege een daad van staatsmanschap stellen. De Duitse minister die verantwoordelijk was voor de invoering van statiegeld in 2002 is trouwens nog altijd populair. In zijn vrije tijd draait hij graag plaatjes. Zijn naam? DJ Dosenpfand, het Duitse woord voor statiegeld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier