Naya de wolvin is weer vogelvrij

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans stelt tot zijn ontzetting vast dat het wolvenkoppel in Vlaanderen zijn bescherming kwijt is.

Begin deze week was er nog goed nieuws. De Raad van State vernietigde (opnieuw) een besluit van minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V). Vogelbescherming Vlaanderen had klacht ingediend omdat de Vlaamse regering op 17 juni 2016 een aantal belangrijke wijzigingen doorvoerde aan het Soortenbesluit van 15 mei 2009 – dat regelt de bescherming van dieren en planten in Vlaanderen. Daar waren versoepelingen bij voor de bestrijding van principieel beschermde vogelsoorten: spreeuw, gaai, brandgans, ekster en kraai.

Voor de Vlaamse overheid is dit bijzonder slecht nieuws, niet in het minst omdat ze nu tegen een klacht van de Europese Commissie aankijkt voor het niet beschermen van de wolf.

In een arrest van 10 januari jongstleden maakt de Raad er komaf mee: ze vernietigt de doorgevoerde wijzigingen, zodat het minder gemakkelijk wordt om deze boeiende vogelsoorten te verdelgen. De motivatie was dat de nieuwe regelgeving in strijd is met het Natuurdecreet, het zorgvuldigheidsbeginsel en de Europese Vogelrichtlijn uit 1979. Afwijkingen van bescherming mogen alleen bij wijze van uitzondering toegelaten worden. Zoals Schauvliege ze presenteerde, zou bestrijding de norm worden.

Helaas is er een betreurenswaardig neveneffect van de succesvolle juridische actie opgedoken. Want de Raad van State heeft niet uitsluitend de nieuwe regelgeving rond de bestrijding van vogelsoorten vernietigd, maar het volledige besluit van 17 juni 2016. Daar stonden nog andere bijsturingen van het Soortenbesluit in, inbegrepen het uitbreiden van de lijst van de in Vlaanderen beschermde diersoorten met dertien vlinders, de eikelmuis en de WOLF.

De facto betekent dit dat Naya en Gust (en eventuele andere wolven in Vlaanderen) momenteel hun bescherming kwijt zijn. Dat is een ramp, gezien de vele wolvenhaters die er in Vlaanderen rondlopen. Vogelbescherming Vlaanderen betreurt dat het is gebeurd, maar benadrukt dat zij nooit de vernietiging van het volledige besluit heeft gevraagd, enkel die van de bijlage 3 over de bestrijding van de geviseerde vogels.

De kans is groot dat de jagers al op de hoogte zijn van dit neveneffect, want de Hubertus Vereniging Vlaanderen was ’tussenkomende partij’ in het geding van de Vogelbescherming bij de Raad van State en zal het arrest dus ook ontvangen hebben. De jagers worden trouwens vandaag (16/01) al op het kabinet van Schauvliege ontvangen om hun grieven rond het vernietigde besluit uit de doeken te doen.

Voor de Vlaamse overheid is dit bijzonder slecht nieuws, niet in het minst omdat ze nu tegen een klacht van de Europese Commissie aankijkt voor het niet beschermen van de wolf. Want de wolf is Europees beschermd, en zo’n Europese richtlijn moet worden omgezet in nationale wetgeving voor ze van kracht is. Het is trouwens niet de eerste keer dat de Raad van State beslissingen van Schauvliege vernietigt, omdat haar kabinet onvoldoende het belang van de Europese natuurrichtlijnen lijkt te beseffen.

De gevolgen van de vernietiging zijn dubbel, zegt milieujurist Hendrik Schoukens (UGent): ‘In principe blijft de Europese regelgeving gelden voor de Vlaamse overheid, want een overheid mag nooit voordeel halen uit haar eigen niet-navolgen van Europese regels. Maar het ligt juridisch moeilijker als particulieren Europese regels overtreden die niet in de nationale wetgeving zijn opgenomen. Wat kan het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) nu doen als een particulier een wolf schiet of vangt in een klem? Als iemand dat voor een rechtbank zou brengen, zullen juristen er een stevige kluif aan hebben.’

Schoukens sluit ook niet uit dat een natuurvereniging de Vlaamse overheid aansprakelijk zou stellen voor het verlies van een wolf door het niet-implementeren van een Europese richtlijn. ‘Dat zou stoelen op het principe van de morele schade’, legt hij uit. ‘Het is in België nog nooit gedaan, maar het is een optie. Het wegvallen van de bescherming is in ieder geval een onverkwikkelijke gebeurtenis.’

De kans is groot dat de jagers al op de hoogte zijn van dit neveneffect, want de Hubertus Vereniging Vlaanderen was ’tussenkomende partij’ in het geding van de Vogelbescherming bij de Raad van State en zal het arrest dus ook ontvangen hebben.

Wat moet er nu gebeuren? De wijzigingen van het Soortenbesluit moeten op het kabinet van Schauvliege aangepast worden en door de Vlaamse regering opnieuw worden goedgekeurd. Daar kan tijd overheen gaan, omdat er rekening moet worden gehouden met de commentaren van de Raad van State.

‘Er zou op korte termijn een reparatiedecreet kunnen komen met een aanvulling van de beschermingslijst’, suggereert milieujurist Schoukens. ‘Men zou eventueel ook artikel 14 van het Natuurdecreet over de natuurzorgplicht kunnen inroepen om de wolf toch bescherming te bieden. Artikel 14 legt beperkingen op inzake het gebruik van mechanische middelen en pesticiden om bijvoorbeeld diersoorten te viseren. Een rechter zou dan moeten aanvaarden dat een geweer of een klem een mechanisch middel is en gif onder de pesticiden valt.’

Dit alles is extra rampzalig, omdat het niet uitgesloten is dat het wolvenkoppel in het Limburgse heide- en bosgebied in de lente jongen krijgt. Of hoe een zeldzame en iconische diersoort in de problemen kan komen door barslecht beleid.