Klimaatjournaliste Tine Hens: ‘Overconsumptie is het probleem, niet overbevolking’

In Het is allemaal de schuld van de Chinezen! gaat Tine Hens het nepnieuws over de klimaatverandering te lijf.

Toen MO*-klimaatjournaliste Tine Hens in 2005 de Zwitserse Rhônegletsjer bezocht, werd ze zich zeer bewust van de gevolgen van de klimaatverandering. ‘De Rhônegletsjer was prachtig, maar ook heel confronterend. Op het ene bordje stond: “In 1882 kwam de gletsjer tot hier”, op het andere: “In 1914 kwam de gletsjer tot hier.” Het was alsof we het parcours van die smeltende gletsjer volgden.’

In uw nieuwe, nog te verschijnen boek Het is allemaal de schuld van de Chinezen! ontkracht u tien dooddoeners over het klimaat. Wat heeft u aan het schrijven gezet?

Tine Hens: Ik zag dat de misverstanden over het klimaat welig tieren. Begin 2019 zat ik in het Canvas-programma De afspraak. Een dag eerder had klimaatscepticus Jean-Marie Dedecker zijn licht over de klimaatmarsen mogen laten schijnen. Daar was nogal wat reactie op gekomen, en Phara de Aguirre vroeg me of klimaatsceptici een podium moesten krijgen. Ik verwees naar het standpunt van de BBC: op de Britse openbare omroep komen die sceptici niet meer aan bod, omdat er onder wetenschappers consensus over de klimaatverandering is. Meteen na die uitzending stroomde mijn mailbox vol met haatmails.

Ik geef lezingen op scholen over klimaatverandering. Ik merk dat jongeren daar erg mee begaan zijn, maar ook dat er veel verwarring is. Ze zoeken informatie op het internet, maar daar wordt geen onderscheid gemaakt tussen wetenschappelijk onderbouwde kennis en onzin. Daarom wil ik in mijn boek de tien meest voorkomende argumenten behandelen die ons doen twijfelen aan de urgentie van de klimaatverandering. Ik heb ze voorgelegd aan klimaatwetenschappers en probeer om misverstanden recht te zetten en valse argumenten te ontkrachten.

‘Klimaatverandering is iets van alle tijden’ is een argument dat Jean-Marie Dedecker graag gebruikt.

Hens: Natuurlijk veranderde het klimaat continu. Wetenschappers hebben dat ook in kaart gebracht, aan de hand van bodemstalen uit Antarctica en Groenland. Ze gingen tot 800.000 jaar terug in de tijd. Met dat argument aanvaarden klimaatsceptici dus gewoon de klimaatwetenschap. Maar de even wetenschappelijk onderbouwde gevolgtrekking dat het klimaat nog nooit zo snel veranderde als nu verwerpen ze.

Er kan een startdatum op die verandering geplakt worden: ergens halverwege de achttiende eeuw, aan het begin van de eerste industriële revolutie. Toen schakelden we ons energiesysteem om en begonnen we massaal fossiele brandstoffen te verbranden. De link tussen de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer en de gemiddelde temperatuur op aarde kennen we trouwens al sinds de negentiende eeuw. Dat is niet meer of minder dan een fysische wet zoals de zwaartekracht.

Sommigen vinden een opwarming van de aarde met een paar graden geen ramp. Onderschatten zij de gevolgen?

Hens: We zitten nu met een gemiddelde stijging van 1,1 graad. De gevolgen zijn al zichtbaar met hevigere orkanen, langere droogtes, intensievere regen. Wij mensen kunnen gemakkelijk zeggen: ‘Ach, we passen ons wel aan. Ons leven hangt toch niet af van de jaarlijkse oogst?’ Maar voor de natuur is dit een catastrofe. Voor een aantal boomsoorten kan 1 of 2 graden meer een doodvonnis betekenen.

Bij 1,5 graad opwarming verliezen we waarschijnlijk 80 procent van de koraalriffen. Bij 2 graden verbleken ze allemaal. Stijgende temperaturen wil ook zeggen: warmere oceanen. 25 procent van onze CO2-uitstoot wordt door de oceanen geabsorbeerd. Nu al verzuren ze. Er worden ook hittegolven in de oceanen waargenomen. Die vormen een acute bedreiging voor kelp, de wouden van zeewier.

Er is een immens verschil tussen een opwarming van twee graden en van anderhalve graad. De klimaatstrijd loont dus altijd de moeite.

Kan technologie ons redden?

Hens: Natuurlijk hebben we technologie nodig, maar we moeten die ook verstandig inzetten. Als we alle klassieke auto’s vervangen door elektrische, blijven we gewoon in de file staan. Autodelen en elektrische bussen zijn misschien slimmere én rechtvaardigere oplossingen.

De meeste mensen denken bij technologie spontaan aan kernenergie. Terwijl die technologie allesbehalve vernieuwend is – ze dateert uit de Tweede Wereldoorlog. Ze denken ook aan grote stofzuigers die CO2 uit de lucht halen. Die bestaan, maar zijn nog heel duur.

Gelukkig is er al veel bruikbare technologie voorhanden. Denk maar aan zonne- en windenergie of batterijen. De elektrische fiets is een fantastisch staaltje technologie. Daar kunnen we nú al een groot verschil mee maken.

Nog een stelling: als we de overbevolking aanpakken, lost het klimaatprobleem zich vanzelf op. Want hoe minder mensen op aarde, hoe minder uitstoot.

Hens: De CO2-uitstoot hangt altijd af van hoe mensen leven en wat ze verbruiken. In de jaren zestig werd er gewaarschuwd voor een bevolkingsexplosie, maar intussen is de piek voorbij. In 1962 werden wereldwijd de meeste kinderen geboren. Daarna volgde een afvlakking, en nu zitten we in een daling.

De komende decennia zal de wereldbevolking vermoedelijk nog wel groeien tot 9 à 10 miljard. Maar de grootste CO2-uitstoot zien we niet op die plekken waar nu de meeste mensen geboren worden. Overconsumptie is het probleem, niet overbevolking. Overconsumptie is dé aanjager van klimaatverandering. Vooral zeer rijke mannen zoals Bill Gates beweren dat we een probleem hebben met overbevolking. Terwijl de ecologische voetafdruk van Gates die van sommige Afrikaanse landen benadert. 10 procent van de rijkste mensen ter wereld is verantwoordelijk voor 50 procent van de CO2-uitstoot.

Miljoenen mensen in het zuiden dromen van onze levensstandaard. Wat als zij een inhaalbeweging maken? Dan neemt de druk op onze planeet toch toe?

Hens: Wij hebben onze vooruitgang nog op fossiele brandstoffen gebouwd. Dat hoeft vandaag niet meer. Afrikaanse dorpen investeren nu in zonnepanelen en batterijen en wekken zo zelf elektriciteit op.

Een vrouw uit Tsjaad vertelde me: ‘We hebben niet altijd jullie geld nodig, maar wel jullie kennis. Zorg ervoor dat wij toegang krijgen tot groene technologie.’ Zij noemen dat leapfrogging, haasje-over springen. Ze slaan de fossiele fase over en gaan meteen voluit voor de duurzame variant.