‘Europese Commissie laat zich voor één miljard euro chanteren door Monsanto inzake glyfosaat’

Deze week donderdag is het G-Day. Dan zullen de EU-lidstaten definitief moeten stemmen over een voorstel van de Europese Commissie over de verlenging van de vergunning voor glyfosaat. België zal alvast, zoals het hoort, tegen stemmen.

Op 25 oktober stelden de EU-lidstaten hun beslissing over een verlenging van de vergunning voor de controversiële onkruidverdelger glyfosaat uit. De Europese Commissie heeft de standpunten van de verschillende landen bestudeerd en zal nu met een nieuw voorstel komen.

Na zes mislukte stemmingen en toenemende controverse, vermoed ik dat de Europese Commissie een verlenging met drie tot vijf jaar zal voorstellen. En daarmee laat de Europese Commissie zich ten onrechte chanteren door Monsanto, dat op zijn beurt dreigt met een schadeclaim – als de vergunning niet zou worden verlengd – van een miljard euro per jaar, ongeveer het bedrag dat in de EU jaarlijks wordt verdiend met de verkoop van het toxische herbicide.

De Europese Commissie doet ten onrechte alsof ze niet anders kán dan de vergunning verlengen. Dat is onzin. Uit nieuw juridisch advies, besteld door mijn groene, Luxemburgse collega Claude Turmes en opgesteld door de Franse juriste en voormalig minister van Volksgezondheid, Corinne Lepage, blijkt dat de Europese Commissie geen enkele wettelijke, of juridische verplichting heeft ten aanzien van Monsanto. Integendeel, de Europese wetgeving stuurt eerder aan op een uitfasering vanaf 15 december. Ruim vijftien jaar heeft Monsanto glyfosaat in de EU kunnen verkopen, zonder ook maar een vergunning of grondige analyse van hun product. Het agrochemische bedrijf heeft vele miljarden verdiend in Europa en elders en heeft daarmee enorme schade aangericht aan ecosystemen en waarschijnlijk ook de volksgezondheid. Die schade loopt volgens recent onderzoek op tot vele miljarden euro. Dus als er al sprake is van schadeclaims, moeten die eerder in de richting van Monsanto gaan.

Commissievoorzitter Juncker & co wijzen nu de lidstaten met de vinger, maar zij hebben hun eigen verantwoordelijkheid als hoeder van de verdragen en het toepassen van het voorzorgsprincipe. Op 13 oktober zei Juncker tijdens een debat in Luxemburg er ‘genoeg van te hebben dat de lidstaten zich achter de Commissie verschuilen’. Maar Juncker kan perfect zélf voorstellen de vergunning niet te verlengen op basis van de pesticiden-verordening van 2009. Die richtlijn was een aanpassing van de basisrichtlijn van 1991 (gewijzigd door die van 2009). Glyfosaat werd slechts toegevoegd aan de annex van die richtlijn van 1991 in 2002, terwijl het herbicide toen al meer dan 15 jaar massaal gebruikt werd… Dus in 2002 kreeg glyfosaat een vergunning voor tien jaar, maar in feite zat het toen al overal in de bodem, in het water en in ons voedsel.

De Europese Commissie weigert halsstarrig de nieuwe feiten onder ogen te zien als gevolg van de Monsanto Papers en het proces van boeren met kanker tegen Monsanto dat loopt in de VS. Op nota bene de dag dat de vergunning in de EU verloopt, 15 december, doet een Amerikaanse rechter een voorlopige uitspraak over de mogelijke verbanden tussen de duizenden gevallen van lymfeklierkanker en glyfosaat, en of de zaak naar een juryrechtspraak moet worden doorverwezen. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat een groot deel van de wetenschap waarop ook Europese agentschappen zoals EFSA, ECHA en het Duitse BfR zich baseerden gemanipuleerd werd door Monsanto. (daarover later meer).

Het juridisch advies laat zien dat het volgens de Europese wet perfect mogelijk is om een fase van maximaal 18 maanden aan te kondigen waarop glyfosaat van de markt moet worden gehaald. Dat is met de huidige stand van zaken de enige juiste politieke beslissing, en zeker vanuit het oogpunt van de volksgezondheid dat de besluit nemende Europese ministers komende donderdag zouden moeten verdedigen en vooropstellen.

Wij eisen dus dat de Commissie art 20.2 van de verordening van 2009 toepast vanaf 15 december 2017 wanneer de vergunning verloopt. Dat artikel bepaalt dat ‘voor zover de redenen dat de goedkeuring niet wordt verlengd geen verband houden met de bescherming van de gezondheid van mens of dier of van het milieu’, wordt ‘een respijtperiode vast­gesteld van ten hoogste zes maanden voor de verkoop en dis­tributie, en ten hoogste nogmaals één jaar voor de verwijdering, de opslag en het gebruik voor bestaande voorraden van de betrokken gewasbeschermingsmiddelen. Bij de respijtperiode voor de verkoop en distributie wordt rekening gehouden met de normale gebruiksperiode van het gewasbeschermingsmiddel, maar de totale respijtperiode bedraagt ten hoogste 18 maanden.’

Manipulatie

De gepubliceerde interne documenten van Monsanto – ook wel “de Monsanto Papers” – laten zien hoe het bedrijf gedurende enkele decennia de wetenschap rond glyfosaat en rond PCB’s heeft gemanipuleerd, door ghostwriting, het doen stopzetten van onderzoek en het beïnvloeden van regulatoren.

Enkele dagen geleden zijn voor de derde keer documenten openbaar geworden. Een eerste lezing van interne e-mails wijst er opnieuw op dat men onafhankelijke wetenschappers van het WHO-instituut IARC in diskrediet wilde brengen én dat Monsanto zelf nog snel een wetenschappelijke studie liet opstellen en daarvoor wetenschappers betaalden, die dat op hun beurt niet openbaar maakten. Dat gebeurde het meest recent via de zogenaamde Intertek-studie, die snel-snel klaar moest zijn vooraleer het Europees agentschap ECHA met zijn bepalende analyse zou komen.

Een ander voorbeeld is het stoppen van wetenschappelijk onderzoek. In een e-mail van april 2002 laat wetenschapper Fabrice Broeckaert, toen werkzaam bij Monsanto Europe, weten dat men een onderzoek van TNO in Nederland over de penetratie van glyfosaat via de huid liet stopzetten, ook al meende TNO dat het wellicht beter was het onderzoek voort te zetten. Sinds 2011 is dezelfde Broeckaert ‘senior scientific officer’ bij de unit ‘classification’ bij ECHA. Volgens ECHA werkte hij ’12 jaar lang in verschillende industriële sectoren’ maar wordt er met geen woord over Monsanto gerept.

Het is ook opmerkelijk dat Tim Bowmer, het hoofd van ECHA’s ‘Risk Assessment Committee’ en verantwoordelijk voor de herziening van glyfosaat, precies in die tijd bij TNO werkte. En in dezelfde periode 1991-2012 af en toe ‘onderzoeksopdrachten deed voor’ belanghebbenden uit de chemische industrie, zoals voor de lobbykoepel CEFIC, en dus had Bowmer duidelijk een belangenconflict voor zijn werk rond glyfosaat zoals aangeklaagd door Greenpeace.

Het gaat er niet om een ‘heksenjacht te openen op elke wetenschapper die wel eens voor de industrie heeft gewerkt’. Maar als het gaat om het maken van onafhankelijke evaluaties van chemische stoffen die op de samenleving worden losgelaten, dan is het aan de wetgevende macht om erover te waken dat dat volledig onafhankelijk en dus los van commerciële belangen kan gebeuren.

Tot slot, Monsanto claimt een miljard euro. Maar een recente studie laat zien dat de schade van hormoonverstorende stoffen en met name pesticiden in de industriële landbouw de volksgezondheid jaarlijks ruim honderd miljard euro kost.