Een halve eeuw geleden stierf de otter in Vlaanderen uit. Nu maakt hij een comeback.
In de nacht van 5 oktober 2020 maakte een automatische wildcamera een prachtig filmpje van een rustig voorbijlopende otter in de Oost-Vlaamse Durmevallei. Grappig is dat het dier na enkele seconden in halve paniek komt teruggespurt. Vervolgens wandelt er een dikke bever langs, met een tak in de muil. De otter moet er zo goed als tegenaan gelopen zijn. Een bever is een stuk zwaarder dan een otter: respectievelijk 30 versus 12 kilogram.
Tien jaar geleden was het ondenkbaar dat zo’n filmpje in Vlaanderen gemaakt kon worden. In 2010 speurden natuurliefhebbers intensief relevante stukken van Vlaanderen af op zoek naar sporen van otters. Ze vonden er geen. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werden otters meedogenloos verdelgd als vermeende concurrenten voor vissers, maar ze waren er nog wel. Daarna ging het helemaal mis, mede door watervervuiling en het in een al dan niet betonnen keurslijf gieten van beken en riviertjes ten behoeve van de landbouw. De otterbiotoop takelde onherroepelijk af.
Hoewel otters slanke dieren zijn met een laag vetgehalte, stapelden ze via hun visvoeding grote hoeveelheden schadelijke pesticiden in hun lichaam op. In Groot-Brittannië crashte de otterpopulatie in de jaren 1970 als gevolg van te veel toxische invloeden uit hun leefomgeving.
Vanaf de jaren 1980 werd de otter bij ons als uitgestorven beschouwd. In Nederland stierf het laatste exemplaar in 1988 in het verkeer. Maar daar liet men hem niet zonder slag of stoot gaan. In 2002 werd een groep otters uit Oost-Europa uitgezet in het Nationaal Park Wieden-Weerribben in de provincie Overijssel: een groot laagveenmoeras. Later kwam er ook natuurlijke kolonisatie vanuit Duitsland.
De Nederlandse otterpopulatie breidde zich snel uit. Het lijkt waarschijnlijk dat nazaten ervan ons land koloniseerden. Mogelijk is er recent ook kolonisatie uit Noord-Frankrijk. In 2012 lieten otters zich onverwachts betrappen op wildcamera’s in het Antwerpse Willebroek en het Limburgse Bocholt. Ondanks het feit dat het vrij grote dieren zijn – de staart inbegrepen kunnen ze 1,5 meter lang worden – vallen ze niet op. Ze hebben een overwegend nachtelijke levenswijze en kunnen op vrij korte tijd tientallen kilometers afleggen. Het territorium van een mannetje kan tot 40 kilometer oeverlengte bestrijken.
Het is ondertussen zeker dat de otter zich opnieuw voortplant op Vlaams grondgebied. Maar omdat hij kwetsbaar blijft – in Nederland sterft 30 procent van de otters in het verkeer – werkt het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) aan een soortenbeschermingsprogramma voor het dier. Het zal maatregelen omvatten om de versnippering van mogelijke leefgebieden tegen te gaan en rivieroevers zo te beheren dat ze geschikt zijn voor otterleven.
Omdat otters zo goed als geen vet hebben, moet hun vacht hen beschermen tegen onderkoeling onder water. De vacht bestaat uit een buitenste laag van langere haren die samenklitten en als een regenjas fungeren. Daaronder zit een pak donshaartjes van een centimeter dik dat lucht vasthoudt, wat een isolerend effect heeft. Per vierkante centimeter zijn er zo’n 50.000 donshaartjes. Dat is enorm veel. Een mens heeft gemiddeld maar zo’n 100.000 haren op zijn hoofd.
Beestenboel
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
