Volgens de Braziliaanse klimaatwetenschapper Carlos Nobre wordt de redding van het Amazonewoud de sleutel om de wereld leefbaar te houden.
Carlos Nobre is een pionier. Dertig jaar geleden al waarschuwde hij voor de savanisering van Amazonewoud. Daar staan we vandaag gevaarlijk dicht bij. ‘Delen van de groene long van onze planeet stoten meer koolstof uit dan dat ze koolstof uit de lucht halen. Als dat proces niet stopt, zal het Amazonewoud over minder dan 50 jaar verdwenen zijn’, waarschuwt hij.
Hoe hebt u het woud de voorbije jaren zien evolueren?
Carlos Nobre: De situatie is zorgwekkend. De laatste drie à vier jaar is de totale oppervlakte drastisch verminderd, en daardoor is de ecologische balans er verstoord. Door de klimaatverandering is de temperatuur in het hele Amazonegebied met 1,5 graad gestegen, en zijn er frequenter ernstige droogtes. Sinds 1980 is het droogteseizoen er al drie of vier weken langer geworden. Door verdere ontbossing zou de temperatuur er tegen 2050 met twee à drie graden kunnen stijgen. Dan krijg je een gevaarlijke combinatie: hogere temperaturen, meer extreme droogtes, en het gebruik van bosbranden om van jungle landbouwgebied te maken. Daardoor zijn we niet ver van het kantelmoment waarop grote delen van het Amazonewoud in tropische savannes zullen veranderen. Als we niet ingrijpen, komt dat kantelmoment er over twintig jaar. Dus moeten er nu efficiënte, zelfs agressieve maatregelen worden genomen.
De ongeziene overstromingen in België zijn echt een gevolg van de ontbossing in Brazilië.
Waaraan denkt u dan?
Nobre: Ik pleit niet voor een vermindering van de ontbossing, maar voor een totale stopzetting. Dan moet je ook de Braziliaanse economie herdenken tot een bio-economie, waarbij de bossen in hun natuurlijke staat behouden blijven en de gemeenschappen die in het woud leven aangeleerd wordt om hun levensstijl te veranderen. Vergeet niet dat er meer dan 30 miljoen mensen in het Amazonewoud wonen. De teelt van soja en mais verwoest het woud. Leer hun dan om de producten van het Amazonewoud te produceren, zoals paranoten, cacao en açaibessen, die de omgeving niet aantasten.
Daarnaast moet Brazilië investeren in groene energie. Er is meer dan potentieel genoeg om onze energie uit zon, wind en water te halen, maar de technologie ontbreekt. Geen enkel land in onze regio is op dit moment bezig met de zoektocht naar duurzame alternatieve energie.
Onlangs kwam het wetenschappelijke topblad Nature met de boodschap dat delen van het Amazonewoud nu meer CO2 uitstoten dan opnemen. Hoe zit dat?
Nobre: Door de toenemende droogte, de verdere ontbossing en de druk van de landbouw neemt het aantal branden toe, waardoor de opgeslagen CO2 vrijkomt. Dat dreigt de savannevorming alleen maar te versnellen. Met alle catastrofale gevolgen van dien voor de inheemse bevolking van het woud, voor Brazilianen, voor Zuid-Amerika en voor de hele wereld.
Vallen de rampscenario’s nog af te wenden?
Nobre: De klimaatconferentie COP26 in Glasgow, dit najaar, is cruciaal. Er móét een globaal akkoord komen. Dit wordt hét moment voor de VS, de EU en het Verenigd Koninkrijk. Ook de houding van China wordt zeer belangrijk. Let op mijn woorden: deze conferentie is de laatste kans voor de mensheid om het klimaatprobleem op een beschaafde manier aan te pakken. Als we deze kans missen, komen we terecht in een situatie die we kennen van de covidpandemie,waarbij politie en soms zelfs het leger de bevolking zal moeten dwingen om maatregelen te nemen die niemand wil. Herinnert u zich de massagraven die een stad als New York in allerijl moest graven? Dat zijn geen ondenkbare situaties als het klimaatprobleem niet wordt aangepakt.
Het Amazonewoud ligt op duizenden kilometers van Europa. Wat zegt u tegen Europeanen die er niet wakker van liggen?
Nobre: De ontbossing van het Amazonewoud heeft een directe impact op het klimaat wereldwijd. De ongeziene overstromingen in België zijn een gevolg van het ontbossen van het Amazonewoud. Als het woud de CO2 van over de hele wereld niet meer opneemt, stijgt de temperatuur op aarde nog vele malen sneller. Dus: stop de ontbossing, stop met auto’s op benzine, diesel of gas, en stop de import van mais en soja als veevoeder voor Europese koeien, varkens, paarden en zelfs kippen. Koop die producten niet meer, koop lokaal alternatieve producten.
Wie het niet van wetenschappers wil horen: ga naar een gewone boer en vraag het hem.
In de zoektocht naar groene energie wordt hier en daar gepleit voor het behoud van kernenergie. Hoe kijkt u daarnaar?
Nobre: Ik blijf er bezorgd over. Kernenergie produceert kernafval, en we weten niet wat dat voor onze toekomst zal betekenen. Ik hoor verschillende wetenschappers zeggen dat zonne- energie onvoldoende energie kan produceren, maar vaak vergeten ze dat het voor de ene helft van de planeet dag is als het voor de andere nacht is. Het vraagstuk is dan vooral: hoe transporteer je de opgewekte energie? En dan heb je nog windenergie, waterenergie en energie van vulkanen. De mogelijkheden van hernieuwbare energie zijn nog niet ten volle onderzocht. Je hebt nu privébedrijven zoals Tesla die onderzoek doen met zonnepanelen in de woestijn van Texas. Privéondernemingen durven risico’s te nemen. Het is belangrijk dat overheden zulke projecten ondersteunen.
De Europese Unie geeft met haar Green Deal een mooie aanzet. Hopelijk volgen nu andere landen, al ligt veel in de handen van China, dat pas vanaf 2030 zijn uitstoot wil laten dalen. De EU heeft het plan om tegen 2030 55 procent van haar emissies terug te schroeven. Dat is onwaarschijnlijk ambitieus. Het wordt belangrijk om in te zetten op openbaar vervoer dat volledig elektrisch is en op groene energie draait. En dat in vijf jaar tijd. Qua omslag kun je dat vergelijken met de Industriële Revolutie in het begin van de twintigste eeuw. Gelukkig is er in de Verenigde Staten nu een president aan de macht die de energieswitch ondersteunt. Landen zoals Luxemburg met zijn gratis openbaar vervoer en Costa Rica met zijn groene energie wijzen de weg. Heel waardevol, maar zulke kleine landen zullen de mensheid niet redden. Uiteindelijk zullen de grote landen het voortouw moeten nemen. De uitdagingen zijn enorm.
Hebben we niet veel tijd verloren omdat ook wetenschappers niet eensgezind waren over de klimaatopwarming? Dat heeft de publieke opinie verdeeld.
Nobre: Wij, wetenschappers, zaten fout. We hebben modellen ontwikkeld waarmee we de opwarming die we nu meemaken pas in 2050 hadden voorspeld. Dertig jaar sneller dan gedacht gebeuren nu de natuurfenomenen die rechtstreeks te wlinken zijn aan het gedrag van de mens. Maar de verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij de wetenschappers, ze ligt bij ieder van ons. Als we stemmen voor negationisten, zoals miljoenen mensen in de VS en Brazilië hebben gedaan, dan krijgen we leiders die zoals Donald Trump en Jair Bolsonaro de klimaatopwarming verergeren. Dat toont ook aan dat het volk niet altijd gelijk heeft. De verkiezingen in 2022 in Brazilië zijn van cruciaal belang. Niet alleen voor Brazilië, maar voor de hele wereld. De groene long van onze planeet ligt in handen van onze toekomstige president. Die zal moeilijke beslissingen moeten nemen. Ik ben geen alarmist, maar ik wil de feiten niet verbloemen. En wie het niet van wetenschappers wil horen: ga naar een gewone boer en vraag het hem. Elke boer zal je vertellen dat hij nu een kortere cyclus heeft en dat hij rekening moet houden met een kleine oogst door zware regenval in korte tijd en extreme droogtes.
Carlos Nobre
– 1951: geboren in Sao Paulo, Brazilië
– Doctor in de meteorologie (MIT)
– Internationale autoriteit in de studie van de impact van ontbossing op het klimaat
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
