Piratenpartij: ‘We zijn koop- en groeicultuur beu’

Sarah Van Liefferinge van de Piratenpartij over de zoektocht naar een nieuw macro-economisch model.

Ik ben verslaafd aan nieuwe schoenen. Mijn buikgevoel schreeuwt: “Ik wil ze!” Mijn verstand fluistert: “Je hébt al belachelijk veel schoenen”. Vaak zwicht ik. Want ik heb er tenslotte voor gewerkt. Of ze zullen mijn rotdag opvrolijken. Of ik heb iets te vieren: kers op de taart! Er is altijd wel een reden om te rechtvaardigen dat ik dingen koop die ik helemaal niet nodig heb.

Allemaal worden we voortdurend verleid om te consumeren. Het maakt niet eens uit wat, desnoods op krediet, want onze economie moet groeien. “It’s a story about us, people, being persuaded to spend money we don’t have on things we don’t need to create impressions that won’t last on people we don’t care about”, zo stelt econoom Tim Jackson. Maar het onbehagen groeit. Waarom word ik overspoeld door valse reclamebeloftes? Wat moet ik in godsnaam met al die spullen, al dan niet gemaakt door Bengaalse kinderen? Waarom puilen onze winkels en huizen uit van wegwerpartikelen? En maakt de overvloed aan nieuwigheden, keuzes en verlokkingen ons gelukkiger?

Groeimodel is failliet

Onze economie is manisch-depressief. Jobonzekerheid, besparingen en hoge werkloosheid, maar ook werkdruk, prestatiedrang en gebrek aan vrije tijd veroorzaken stress en onmacht. Steeds meer Belgen lijden aan burn-outs en depressies. Eén op negen slikt antidepressiva, kalmeer- of slaappillen. We zwalpen collectief van “boom” naar recessie: niemand heeft de touwtjes nog in handen. Zo gaat dat als de onzichtbare hand van de markt God vervangt. We krijgen te horen dat “het vertrouwen van de consument hersteld moet worden en de economie opnieuw moet groeien”. Meer van hetzelfde: dát is zogezegd de uitweg uit deze crisis.

Het groeimodel en het vrijemarktfundamentalisme zijn failliet. Steeds meer economen erkennen dat de focus op winstmaximalisatie en rationaliteit onze markteconomie ondermijnde. De menswetenschap economie is vernauwd tot het toepassen van mathematische modellen die geen verband houden met de reële wereld. We hebben nood aan een macro-economisch alternatief. Geen woord daarover uit de monden van onze politieke leiders, die pretenderen dat “de economie” een allesoverheersende natuurwet is waarnaar wij burgers ons moeten schikken.

De armoede neemt toe, net als het aantal superrijken. Veel te veel geld wordt niet geïnvesteerd in onze maatschappij, maar uit de reële economie gezogen en ingezet in het beurscasino. De opbrengsten staan geparkeerd in belastingsparadijzen. In volle crisistijd boeken multinationals en banken winst, terwijl KMO’s en zelfstandigen kopje onder gaan en burgers moeten besparen. We worden genaaid, lieve mensen. We bestendigen een model dat ons en onze planeet uitput en ziek maakt. Hoe lang nog?

Wij willen welzijn

Wij burgers staan voor een belangrijke taak. We willen de economie van de toekomst bouwen op waarden zoals geluk en vertrouwen, respect, duurzaamheid en zelfontplooing. We beseffen dat je zaait wat je oogst: onze mentale structuren worden mede gevormd door onze sociale structuren. Welzijn kan niet bloeien in een hypocriet systeem dat van zijn burgers goed gedrag en zeden verwacht, maar van de haute finance niet. Grote ongelijkheid voedt angst, hebzucht en criminaliteit.

Cynici zullen aanhalen dat de mens nu eenmaal van nature egoïstisch is. Dat klopt niet. Biologen tonen aan dat dieren -en zeker primaten- empathische, morele en sociale wezens zijn. Ook studies met baby’s en kleine kinderen bewijzen dit, net als nieuw onderzoek naar het gedrag van de neanderthalers. We hebben geen autoritaire religies, repressiestaat of GAS-boetes nodig om solidariteit te cultiveren, wel integendeel. We worden geboren als sociale wezens.

We eisen een rechtvaardige economie, waarin mensen primeren boven winst en productiviteit. Er is een groot verschil tussen beleid dat de markteconomie ondersteunt en beleid dat de belangen van grote bedrijven dient. We willen een eerlijke vennootschapsbelasting die in verhouding is met de belastingen voor personen en KMO’s. Geen riante bonussen meer. De achterpoortjes naar de belastingsparadijzen moeten gesloten worden. De financiële lobby moet aan banden gelegd worden. We willen een taks op financiële transacties. Banken moeten opgesplitst worden in deposito- en investeringsbanken, zodat het onmogelijk wordt om risicovol te speculeren met ons spaargeld. Banken zijn niet “too big to fail”. Wie zijn gat brandt, moet op de blaren zitten.

We verlangen een duurzame economie die erkent dat ongebreidelde groei onmogelijk is op een eindige planeet met een beperkte hoeveelheid grondstoffen. Door onze afhankelijkheid van olie zullen de prijzen voor transport, voedsel en werk blijven stijgen. Bedrijven die inzetten op de toekomst en op groene energie moeten beloond worden. Er moet geïnvesteerd worden in lokale energieproductie, landbouw en nijverheid. Verspilling van grondstoffen en energie moet belast worden. We wensen een heropwaardering van hergebruik en recyclage. Gedaan met de wegwerpcultuur en apparaten die gemaakt zijn om snel stuk te gaan.

We streven naar een sociale economie die de gemeenschap niet afbreekt maar versterkt. We verwerpen megalomane projecten die geen maatschappelijke meerwaarde bieden. We zetten zelf kleinschalige initiatieven op, zoals plaatselijke voedselmarkten en buurttuintjes, groepsaankopen van groene energie, coöperatieve restaurants, naaiateliers en andere bedrijfjes, sportclubs, gedeelde werkruimtes voor zelfstandigen en kunstenaars, maaltijd- of autodelen, ruilevenementen, enz. De wetgeving op vzw’s moet versoepeld worden, zelfstandigen moeten beter beschermd worden. We willen erkenning voor de arbeid die nu rust op vrijwilligers en niet economisch gevalideerd wordt, zoals de zorg voor kinderen en bejaarden, jongeren- en buurtwerking.

Wij burgers willen inzetten op een reële lokale economie als buffer tegen de schokgolven van de globale financiële economie. Wij willen in grotere mate zelfvoorzienend zijn en minder afhankelijk worden van multinationals die de kleine concurrentie uit de markt gespeeld hebben.

Wij burgers zijn ondernemers en we ontwikkelen ons eigen levensplan. Wij geloven niet meer in de grote verhalen van het verleden, maar in kleinschalige en experimentele economische initiatieven. De digitale derde industriële revolutie maakt dit meer dan ooit mogelijk. We hebben genoeg materiële spullen. We willen een nieuw model, nieuwe ideeën en nieuwe toekomstdromen.

Wij burgers eisen échte verandering.