Peter Mertens: ‘Antwerpen wordt koud en onbetaalbaar door prestigeprojecten’

Een stad op mensenmaat, dat is de ambitie van Antwerps PVDA-lijsttrekker Peter Mertens. Besturen zou nieuw zijn voor de PVDA, maar Mertens’ donkerrode hart klopt nu al het snelst voor de portefeuilles OCMW, onderwijs en jeugd.

Het Antwerps programma van de PVDA telt bijna 500 voorstellen en 200 pagina’s. Gaan jullie met zo’n uitgebreid aanbod niet voorbij aan de essentie?

PETER MERTENS: De rode draad is onze visie op de stad: wij willen een stad op mensenmaat, met leefbare wijken. Met voldoende scholen, crèches, groene zones, bibliotheken, zwembaden, kwaliteitsscholen en plekken waar mensen elkaar opnieuw kunnen ontmoeten en kunnen ontspannen. Dat staat haaks op het beleid van de afgelopen zes jaar, dat een betonnen stad heeft opgeleverd, die uitverkocht is aan grote projectontwikkelaars zoals Land Invest Group en Triple Living. In plaats van crèches en scholen, zijn er torens met koopwoningen van 350.000 tot 800.000 euro bijgekomen.

Het huidige bestuur wil het grote geld naar Antwerpen halen.

Betaalbaar wonen is een van onze speerpunten. We willen meer sociale woningen en weg van de commerciële visie op de stad, met maximumfacturen voor sociale woningen. Het huidige bestuur wil het grote geld naar Antwerpen halen: boten met rijke toeristen moeten tot aan de kathedraal kunnen varen. Mensen worden uit het stadscentrum gejaagd. Het gebeurt aan het Eilandje, aan ’t Dokske in Merksem of aan de Singel. Antwerpen wordt koud en onbetaalbaar door al die prestigeprojecten.

Rijke inwoners en toeristen kunnen wel een financiële injectie voor de stad betekenen.

MERTENS: We hebben een andere visie op budget dan het huidige bestuur. Nu zijn het slechts bepaalde taksen die stijgen: trouwen wordt duurder, containerparken zijn betalend geworden, zelfs de verkeersborden voor een verhuis kosten nu flink wat geld. Zoiets noemen wij pesttaksen. Terwijl er miljardenomzetten in de haven en industrie worden gedraaid door hardwerkende Antwerpenaren. De bedrijven waar ze voor werken worden daarentegen steeds minder belast.

Is dat niet begrijpelijk? Bedrijven dreigen weg te trekken uit de haven omwille van de hoge taksen.

MERTENS: Al vijftien jaar lang probeert de neoliberale logica ons dat wijs te maken. Reusachtige multinationals als Bayer of BASF maken gebruik van onze gezonde werknemers, onze publieke infrastructuur en profiteren zo mee van onze gezondheidszorg en opleidingen. Tot in de jaren zeventig en tachtig werd daarvoor een zogenaamde return on society gevraagd. In de Verenigde Staten betaalden multinationals in die periode tot zeventig procent belastingen. Met de neoliberale revolutie kwamen de allerrijksten aan de leiding. Intussen hebben we gezien tot wat dat geleid heeft: een oligarchie waarbij 2% van de wereldbevolking even rijk is als 98% van de wereld. Die kleine groep heeft veel macht. In de media en in het ideologisch debat. Als leden van die groep zeggen dat ze hun bedrijven zullen terugtrekken, dan beven de politici. Het is tegen dat discours dat wij nee zeggen.

Wij leven in Antwerpen samen, dit is een rijke stad, er wordt hard gewerkt door mensen die tonnen verzetten in de haven en de petrochemie. Deze arbeiders brengen miljarden euro’s op. Als zij dan in ruil daarvoor goede fietspaden, een goede gezondheidszorg en een stad die goed draait willen, dan is dat toch normaal? Dat is ons gevecht voor de komende gemeenteraadsverkiezingen.

Noteren we dan alvast dat u nooit met Open VLD of N-VA zal samenwerken?

MERTENS: We sluiten op voorhand niets uit, maar de kans ligt zeer dicht bij nul. Het enige dat ik wel uitsluit, is een gesprek met de fascisten van Vlaams Belang. Al kan je je bij N-VA, een Trumpiaanse Alt-right-partij, ook vragen stellen.

Dat is wel een heel forse uitspraak.

MERTENS: Het grote geluk van de N-VA is dat het Vlaams Belang bestaat. N-VA heeft de afgelopen jaren al de helft van hun 70-puntenplan gerealiseerd. N-VA-politici als Theo Francken en Fons Duchâteau doen forse uitspraken over vluchtelingen, Berbers of zwangere vrouwen zonder papieren die toegang tot medische hulp moet geweigerd worden en relativeren racisme.

Laten we het over PVDA hebben. Welke schepenposten zou uw partij ambiëren?

MERTENS: Het OCMW-beleid, onderwijs en jeugd. Dat zijn voor ons de belangrijkste bouwstenen op lokaal vlak.

We willen meer budget voor de districten, omdat we geloven in de kracht ervan.

PVDA heeft weinig bestuurservaring. Welke lessen trekken jullie uit het bestuursmandaat in Borgerhout?

MERTENS: We willen meer budget voor de districten, omdat we geloven in de kracht ervan. In Borgerhout zijn wij naar de jongeren toegestapt, in plaats van af te wachten tot ze op de trappen van het districtshuis verschenen. We hebben de pleintjes bezocht, met jongeren gepraat en gevraagd wat ze nodig hebben, wat ze verlangen van hun districtsbestuur. Sommige dingen bleken heel snel opgelost te kunnen worden: een afdakje op een plein, zodat wanneer het regent, ze niet onder een portiekje moeten gaan schuilen en zogenaamd overlast veroorzaken.

Die jongeren verlangden ook naar inspraak en verantwoordelijkheid. Samen met KRAS en JES (Antwerpse jeugdwerkorganisaties, nvdr.) zijn de ‘pleinpatrons’ ontstaan: een vorm van toezicht, maar niet op een repressieve manier. Het doel is om conflicten op een constructieve manier op te lossen. De deelname van jongeren aan activiteiten in Borgerhout is sindsdien vertienvoudigd (Deze deelname aan ‘activiteiten’ is bijna onmogelijk te controleren, nvdr.) en we hebben als voorbeeld gediend voor de andere districten.

Indien u deel zal uitmaken van het stadsbestuur, zal u water bij de wijn moeten doen. Op welke vlakken zullen die compromissen zich uiten?

MERTENS: We zullen zeker niet toegeven op betaalbaar wonen, armoedebestrijding en mobiliteit. Het zijn de belangrijkste thema’s die uit onze bevraging komen. Op dat vlak willen we niet enkel symbolische veranderingen. Concreet betekent dat een verdubbeling van het aantal betaalbare sociale woningen in de komende tien jaar.

Bent u op het vlak van ongelijkheidsbestrijding teleurgesteld in SP.A? Zouden jullie niet beter een front vormen?

MERTENS: De socialisten hebben Antwerpen heel lang bestuurd, waarbij ze de politiek van de citymarketing hebben toegepast. In 2012 zeiden wij al dat dit tot verloedering van bepaalde wijken zou leiden – denk aan de Luchtbal. Zes jaar later blijkt dat we gelijk hadden. In die wijken is nu niets meer: geen geldautomaat, wasserette, postkantoor… Als de SP.A naar links opschuift, dan kunnen wij dat alleen maar toejuichen. Maar ik heb daar in de afgelopen zes jaar in de gemeenteraad niet veel van gemerkt. Nochtans heeft Antwerpen nood aan meer linkse partijen. De PVDA zou een locomotief kunnen zijn, we kunnen nieuwe ideeën op de kaart zetten. Hoe groter de andere linkse partijen, hoe beter. Zolang de stemmen niet naar N-VA en Vlaams Belang gaan.

Een van uw speerpunten is gratis openbaar vervoer. Denkt u dat dit voorstel meer mensen op de bus zal krijgen?

MERTENS: Eén op de vier mensen in Antwerpen leeft onder de armoedegrens. Voor u en mij betekent die 2 euro misschien niet veel, maar voor die mensen betekent dat het verschil tussen buiten komen of thuis zitten. Zoiets heet mobiliteitsarmoede. Uit een studie van 55 steden blijkt dat steden die het openbaar vervoer gratis hebben gemaakt een stijging van een vierde tot een derde van het gebruik van hun openbaar vervoer zagen. Hoe kunnen we dat in Antwerpen bereiken? Daar willen we ons op toeleggen.

In Hasselt is het gratis-verhaal enkele jaren geleden afgevoerd. Waarom zou het in Antwerpen wel lukken?

MERTENS: De NMBS is kapotgemaakt door Mark De Scheemaeker, die zichzelf alleen maar heeft verrijkt met zijn mandaat. En nu staat die man aan het hoofd van De Lijn. Vind je dat normaal? Het hangt ervan af wat je prioriteit geeft. Gratis openbaar vervoer zal zijn kost hebben, maar dat heeft alles. Trouwens, die kosten vallen echt goed mee. Weet je hoeveel de files op de Antwerpse ring kosten aan de economie? Nee, want die kosten worden niet berekend, behalve als het ABVV de wegen blokkeert bij een actie (De kosten van de file worden jaarlijks berekend door de TomTom Traffic Index. Voor 2017 kostten de 22.147 vracht- en bestelwagens die op een gemiddelde dag in en rond Antwerpen rijden, dagelijks elk 5,74 euro aan tijd in de file, nvdr.).

Zullen jullie voor gratis openbaar vervoer steun krijgen van andere politieke partijen?

MERTENS: We hebben het voorstel nog maar net gelanceerd. Ik denk dat de linkse partijen er misschien wel iets in zouden zien. Voor ons is vooral de sociale factor belangrijk. We willen geen elitaire omslag, met de bestraffende logica waarbij de prijzen van elektriciteit en water almaar stijgen om mensen zuiniger te laten worden. Dat is een asociaal idee. Maar dàt er een omslag moet gemaakt worden, daar ben ik het mee eens.

Alsof een toerist naar Antwerpen komt omdat hier de grootste politietoren van Europa staat.

Waar zal u op besparen in Antwerpen?

MERTENS: In de eerste plaats denken wij aan de grote prestigeprojecten, zoals de politietoren die 290 miljoen euro heeft gekost (de toren is in september 2016 verkocht voor 25,5 miljoen euro, de kostprijs van het nieuwe politiekantoor Berchem X wordt geraamd op net geen 300 miljoen euro, nvdr.). Elke stad moet tegenwoordig haar landmark hebben. Alsof een toerist naar Antwerpen komt omdat hier de grootste politietoren van Europa staat. Dit soort uitgaven zijn politieke keuzes, en dat is op zich geen probleem, maar kom dan achteraf niet zeggen dat er geen geld is.

Wie zal u de komende zes jaar teleurstellen?

MERTENS: Dit bestuur stelt veel mensen teleur. Een op de drie kinderen groeit op in armoede, heel wat mensen vallen uit de boot, de mobiliteitsproblemen zijn gigantisch (Volgens de kansarmoede-index van Kind & Gezin gaat het om 29,6 procent kinderarmoede in Antwerpen, nvdr.). De grootste teleurgestelden van een ander beleid zullen de vastgoedreuzen à la Triple Living en Land Invest zijn. De projectontwikkelaars die op het Kievitplein op hun wenken bediend worden. Een plein dat omgedoopt wordt tot het Mediaplein. Normaal gezien moeten daar ook woningen gebouwd worden. En nu moet er weer een uitzondering gemaakt worden voor De Persgroep van Van Thillo. Alles op maat van het grote geld. Hoe oligarchisch moet het allemaal worden?

Het programma van de PVDA pleit voor meer open en groene ruimtes voor jongeren.

MERTENS: Die moeten er komen in samenspraak met de bewoners. Met minder auto’s in de stad kun je heel veel bereiken op de straten en de pleinen. Het is ongelooflijk hoeveel ruimte er vrijkomt als er geen auto’s zijn. In die ruimte willen wij bankjes, bomen, groen. Natuurlijk is het RingLand-project ook heel belangrijk. Ringland kan een groene long worden in de stad, een plek van rust.

Hoe bent u van plan segregatie in de stad en de wijken tegen te gaan? U sprak daarnet over kwalitatieve scholen, maar die trekken een zeker publiek aan. Dit kan segregatie in stand houden.

MERTENS: In leefbare wijken hebben bewoners contact met elkaar in cultuurcentra, sportcentra, ontmoetingscentra… Nu moeten mensen concurreren voor de schaarse sociale voorzieningen. En dat creëert spanningen. Oudere mensen staan op de wachtlijst voor een rusthuis of een sociale woning en worden boos omdat ‘die Syriërs met hun vier kinderen voorrang krijgen zonder er iets voor te moeten doen’. Daarom willen wij meer sociale voorzieningen. Dat zal de druk afnemen en de concurrentie verminderen. Daarom stellen we voor om in elke wijk een wijkcentrum te vestigen. En we willen ook een echt antiracismeplan ontwikkelen. Want dat is er nu niet, en racisme is echt een gigantisch probleem.

Lukt het om de kiezers van Vlaams Belang te bereiken?

MERTENS: Wij willen een deel van de stemmen van rechts terughalen. Let op, er is een deel dat nooit de overstap zal maken, daar zijn we realistisch in. Maar we weten wel dat er mensen zijn die ontgoocheld zijn door het beleid van de laatste zes jaar. Mensen die dachten dat Bart De Wever een man van de verandering was. Zes jaar later blijken deze mensen nog steeds even arm en hebben ze nog altijd even weinig inspraak. Ons antwoord op hun noden en verzuchtingen is niet dat wij dat allemaal voor hen gaan oplossen. Nee, het is iets wat we samen moeten doen. De kiezer moet zich ook engageren en zijn stem laten horen. Wij willen mensen leren om zich te organiseren en te mobiliseren. Zo kunnen we ze terughalen. Als ze niet verloren zijn door racisme, tenminste. Dàt is het DNA van onze partij.

Tot slot, wat kunnen jongeren voor de stad doen?

MERTENS: Dat is een zeer mercantilistische visie. Jong zijn doe je door dingen te doen die achteraf misschien niet zo slim leken, door tegen de muur te lopen, door te vallen en door ruzies te maken waar je spijt van hebt. Jong zijn wordt door dit bestuur als iets vies bekeken. We gaan naar een samenleving waarin we mensen nodig hebben die goed in hun vel zitten en die niet gefrustreerd zijn door deze prestatiemaatschappij waar alles meritocratisch wordt bekeken. Jongeren moeten zich engageren. Wie vindt dat iets niet correct is, moet nooit zwijgen. De stad zal er beter van worden.

© Jef Cauwenberghs en Helena Verheye / StampMedia