‘Personeelstekort in de zorgsector is “oud nieuws”, maar wordt elk dag schrijnender’

‘Negatief nieuws over ‘zorginfarcten’ en ‘crisissen’ jaagt niemand de sector in. Wat we nodig hebben, is een positief en toekomstgericht verhaal dat jongeren aanspreekt, motiveert en hoop geeft’, schrijft Anja Declercq.

Het personeelstekort in de zorgsector is ‘oud nieuws’, maar wordt elk dag schrijnender. Onze samenleving heeft grote nood aan meer jonge mensen die zorg en ondersteuning willen geven en die daar hun beroep van willen maken. Helaas zien we de instroom in zorgopleidingen afnemen in plaats van toenemen. Vier jaar geleden startten nog 7.350 studenten aan de graduaatsopleiding tot basisverpleegkundige (vroegere HBO5). In 2025 zijn dat er nog slechts 5.120, verspreid over heel Vlaanderen.

De oorzaken zijn complex, maar ze versterken elkaar. Tekorten lokken nieuwe tekorten uit: wie blijft, moet steeds harder werken, en haakt uiteindelijk af. Verpleegkundigen en andere zorgverleners willen kwaliteitsvolle zorg bieden en trots zijn op hun werk. Maar de tijdsdruk en het tekort aan collega’s maken dat steeds moeilijker. Dat leidt tot morele stress — voelbaar tot in de stageplaatsen — en werkt ontmoedigend voor studenten.

Er is nieuwe regelgeving die een onderscheid maakt tussen de bachelor verpleegkunde en het graduaat basisverpleegkunde. België is daardoor nu in orde met de Europese regelgeving, maar niet alles is al geregeld. Lonen worden gebaseerd op wat de IFIC-inschaling heet, maar die is nog niet gebeurd. De basisverpleegkundige die in juni 2026 afstudeert, weet niet welk loon hij of zij zal krijgen. Ook de doorgroeimogelijkheden zijn onduidelijk: er is nog steeds geen helder traject van graduaat naar bachelor via een brugopleiding. De zorgladder met de verschillende zorgopleidingen zoals zorgkundige, basisverpleegkundige en bachelor verpleegkunde, mist dus nog belangrijke treden. Elke groep heeft specifieke talenten. Ze zijn complementair aan elkaar.

Er is nochtans grote nood aan basisverpleegkundigen. Dit soort van onduidelijkheden maakt het moeilijk om een wervend verhaal te brengen voor nieuwe studenten, zeker in tijden van economische onzekerheid. 

En misschien wel het pijnlijkst van alles: de maatschappelijke waardering voor zorgverleners is tanende. Nochtans gaat het om zwaar en verantwoordelijk werk, vaak op onregelmatige uren, zeven dagen per week, en altijd in dienst van wie ziek of kwetsbaar is. En vroeg of laat is dat ieder van ons.

Negatief nieuws over ‘zorginfarcten’ en ‘crisissen’ jaagt niemand de sector in. Wat we nodig hebben, is een positief en toekomstgericht verhaal dat jongeren aanspreekt, motiveert en hoop geeft.

Daarom doen we een warme, maar dringende oproep aan de Belgische en Vlaamse overheden – en bij uitbreiding aan de hele samenleving – om dit vijfpuntenplan uit te voeren, zonder uitstel:

Werk een positief plan uit voor de zorgsector, met maatschappelijke waardering als rode draad. Zet communicatie-experts in om de aantrekkingskracht van zorgberoepen opnieuw op te bouwen.

Waardeer élke zorgverlener en zijn of haar unieke bijdrage. Stop met denken in hiërarchieën van ‘hoger’ of ‘lager’. Denk in termen van competenties en samenwerking. Elke rol is essentieel. Laat dat ook zien.

Breng snel duidelijkheid over de loonschalen. Laat afgestudeerden niet in het ongewisse over hun toekomst.

Herstel de zorgladder. Voorzie heldere en haalbare doorgroeitrajecten van in het secundair tot in het hoger onderwijs. Erken eerder verworven competenties van zorgkundigen, werk brugopleidingen uit voor basisverpleegkundigen die willen doorstromen, en waardeer bijkomende opleidingen via officiële certificatie.

Trek nieuw talent aan, ook onder nieuwkomers. Begeleid hen goed, en zorg voor snelle, duidelijke erkenning van buitenlandse diploma’s.

De toekomst van onze zorg begint vandaag. Laten we werk maken van hoop, perspectief en respect voor wie elke dag zorg draagt voor anderen.

Anja Declercq is voorzitter van Stfran., een school Graduaat Basisverpleegkunde in Leuven. Ze is ook directeur van het LUCAS – Centrum voor Zorgonderzoek, en gewoon hoogleraar Sociologie aan de KU Leuven.