‘Penitentiair verlof is een kolossaal ventiel om de overbevolking van gevangenissen tegen te gaan’

Tom Van Grieken, voorzitter van het Vlaams Belang, kruipt na de aanslag in Luik in zijn pen: ‘Wat moet je uitspoken voor een uitgangsverlof geweigerd wordt?’

Benjamin Herman, de man die de aanslag in Luik op zijn geweten heeft, was al sinds zijn jeugd een vaste klant van het gerecht. Hij was een veelpleger, een draaideurcrimineel, die van de tijd die hij niet doorbracht in de gevangenis telkens gebruikmaakte om nieuwe misdrijven te plegen.

Zijn medegevangenen (zelf geen koorknapen) kenden hem als ‘extreem gewelddadig’. Een psychiatrisch rapport beschreef hem als een ‘psychopaat’ die niet vatbaar was voor therapie en geen enkele wroeging kende. Hij had al twee keer voordien de voorwaarden geschonden van zijn penitentiair verlof geschonden en er zelfs gebruik van gemaakt om opnieuw misdrijven te plegen. Hij stond bij de staatsveiligheid gekend als ‘geradicaliseerd’. Een verontruste cipier luidde twee dagen voor het fatale verlof nog de alarmbel over het islamitische extremisme van Benjamin Herman.

Als je die lange lijst van tegenindicaties bekijkt, die elk apart al hadden kunnen volstaan om de weg van de voorzichtigheid en de veiligheid van de samenleving te kiezen, dringt één vraag zich onweerstaanbaar op: wat is er in godsnaam nodig? Wat moet je uitspoken voor een uitgangsverlof geweigerd wordt? Een aangetekend schrijven aan minister van Justitie Koen Geens (CD&V) of de gevangenisdirectie met de aankondiging van je intentie om zware misdrijven te plegen?

Misschien zou zelfs dat niet volstaan in dit land. Onder het gevangenisbeleid van Geens zou ook Hannibal Lecter kans maken om regelmatig een stapje in de wereld te zetten.

De waarheid is dat penitentiair verlof al lang niet meer in functie staat van de re-integratie van de misdadiger en ook niet meer geremd wordt door het gevaar dat de samenleving loopt. Het is een kolossaal ventiel geworden om de overbevolking van de gevangenissen tegen te gaan. Dat gebeurde reeds vóór Geens, maar het is zijn bijzondere verdienste om de cijfers van zijn voorgangers nog sterk te overtreffen. Zowel de penitentiaire verloven als de uitgangsvergunningen stegen spectaculair.

Het ergste is dat deze mentaliteit het gehele gerechtelijke apparaat beheerst. Het parket seponeert met in het achterhoofd de onmogelijkheid om de straffen uitgevoerd te krijgen. Rechters straffen minder of niet met het oog op de overbevolking van de gevangenissen. Vervoegde vrijlatingen en het hele arsenaal aan middelen tot niet-uitvoering van de straf worden gebruikt om de druk op de gevangenissen te verlichten.

Een maand geleden werd verpleegster Christine Lenaerts vermoord door een man die vervroegd was vrijgekomen dankzij een omzendbrief van Geens, met hulp van een vrouw die van de diensten van Geens penitentiair verlof had gekregen.

De minister van Justitie toonde zich toen bijzonder boos wanneer men hem met de vinger wees. Hij is daar goed in. Geens heeft een bewonderenswaardige kwaliteit die hem toelaat om een gebruikelijke air van zakelijkheid te laten omslaan naar gespeelde verontwaardiging wanneer de nood zich aandient.

Nu probeerde hij eerst de verdedigingsriedel dat Herman al dertien keer eerder verlof had gekregen en dat zulks tot geen enkel probleem had geleid. Niet alleen bleek dat een leugen, het is ook een merkwaardige redenering komend van een intelligent man. Als je een psychopathische, gewelddadige veelpleger, met extreme, islamistische opvattingen, keer op keer loslaat op de samenleving, dan speel je Russische roulette, zoals collega Barbara Pas terecht opmerkte. Dan heb je geen pech de veertiende keer, wanneer de doden vallen, maar heb je voordien dertien keer geluk gehad.

Laat ons de rol van de islam in de motivering van de dader trouwens niet onderschatten, ook al was de dader een autochtone Waal. Dat moet je de radicale islam wel geven: de religieuze waanzin kan op iedereen hetzelfde moordzuchtige effect hebben. De eerste moord, op een medegevangene, was waarschijnlijk niet door religie ingegeven. Maar het laatste wat de andere drie slachtoffers hoorden was ‘allahu akbar’.

Toen niemand bleek mee te gaan in het verhaal van ‘onmogelijk te voorzien’, gooide Geens het over een andere boeg. ‘Ik voel mij verantwoordelijk’, stelde hij, in een poging criticasters de wind uit de zeilen te nemen. Om daarna gewoon weer te beklemtonen dat de beslissing correct genomen was. Geens blijft met andere woorden volharden in de ontkenning. Hij zegt dat er helemaal geen fout is begaan, door hem of iemand anders, maar dat hij het, als gevoelige en edele mens, toch wel ergens moeilijk heeft met de gebeurtenissen, omdat het gevangeniswezen toevallig onder zijn bevoegdheden ressorteert.

Geens moet zich niet verantwoordelijk ‘voelen’, hij is gewoon verantwoordelijk. Zijn diensten hebben vreselijk geblunderd en dat heeft vier mensen het leven gekost. Normaal is dat genoeg om een minister tot ontslag te dwingen. Maar hier is meer aan de hand: de zware gevolgen zijn niet het gevolg van een ongelukje of een onoplettendheid (zoals Dutroux die uit een politiewagen kon springen en daardoor twee ministers tot ontslag noopte) maar een rechtstreeks gevolg van een bewust beleid van massale vrijlatingen en verloven om de gevangenissen te ontlasten.

De straffeloosheid die dit als gevolg heeft was blijkbaar nooit een bezwaar. Geens en de federale regering konden daar best mee leven. Zolang het bleef bij gevangenen die de voorwaarden van hun verlof niet naleefden of wat aan drughandel deden (waarvan de cipiers getuigen), zouden pers en politiek er niets van merken. Maar nu zijn er al twee keer op een maand doden gevallen. Het zal ook niet de laatste keer zijn.

Geens, die zowel verantwoordelijk is voor het algemene gevangenisbeleid als voor de individuele beslissing om Benjamin Herman vrij te laten, had na de therapeutische parlementaire sessie in De Kamer, beter de eer aan zich zelf gehouden.

Niets is echter minder waar. Hij heeft eenvoudigweg geweigerd om zijn ontslag te geven. ‘Volharding op momenten dat het moeilijk gaat, is moeilijker dan opgeven’, zei hij in het Kamerdebat, met gevoel voor dramatiek. Of anders gezegd: hoe meer slachtoffers het gevolg zijn van mijn politieke vergissingen, hoe meer redenen er zijn om aan te blijven. Tjeven zijn meesters in dit soort sofistische onzin. Geens is een grootmeester.

Zijn coalitiepartners van Open VLD en N-VA mompelen en grommen ondertussen net genoeg om de eigen aanhang de indruk te geven dat ze het toch met heel wat dingen niet eens zijn, zoals ze ook al deden bij de moord op verpleegster Christine Lenaerts. Uiteraard zonder Geens ooit in problemen te brengen. En wat zal er daarna veranderen? Niet veel. De oplossingen liggen nochtans voor de hand en er is zeker een breed draagvlak voor bij de bevolking.

Het systeem van het penitentiair verlof dient dringend te worden herzien om een herhaling van zulke dramatische gebeurtenissen in de toekomst te vermijden. Criminelen moeten hun straf uitzitten. Onze Noorderburen lijken dat ook in te zien. Indien de gevangeniscapaciteit ontoereikend is, moeten er gevangenissen worden bijgebouwd, al zeker om aan hedendaagse uitdagingen tegemoet te komen.

Hoe is het immers mogelijk dat gevangenen in contact kunnen komen met veroordeelde en geradicaliseerde Syriëstrijders? Meer zelfs: hoe is het überhaupt mogelijk dat die contacten van een dermate aard kunnen zijn dat niet-islamitische gevangenen door moslimfundamentalisten kunnen worden bekeerd tot de islam en zelfs tot de meest gewelddadige radicale islam? Er moeten dringend maatregelen komen om de islamisering en radicalisering van gevangenen absoluut te vermijden, in de eerste plaats door het oprichten van een afzonderlijke gevangenis voor moslimfundamentalisten. Glenn Audenaert, toenmalig chef van de federale gerechtelijke politie, wees er in 2006 in een interview in Knack al op dat er rond een aantal opgesloten ‘moslimfundamentalisen’ ‘een ware idoolcultus’ bestaat in onze gevangenissen. Hij pleitte toen ook voor de oprichting van een aparte gevangenis voor moslimfundamentalisten. Een oproep waarin hij enkel gevolgd (en voorafgegaan) werd door het Vlaams Belang. Vandaag herhaal ik die oproep. Een Vlaams Guantanamo Bay, maar dan uiteraard zonder martelpraktijken.

Dat zoiets geld kost? Dat kan. Maar op de veiligheid van onze burgers staat geen prijs.