Historicus Paul Van Damme vindt het een goede zaak dat Formule 1-rijder Lewis Hamilton een aangrijpende foto over het Belgisch kolonialisme deelt op zijn instagrampagina. ‘Belgisch-Congo was helemaal niet humaner dan Kongo-Vrijstaat van Leopold II’, aldus Van Damme.
F1-wereldkampioen Lewis Hamilton deelde met zijn 16,7 miljoen volgers op instagram een foto die naar de keel grijpt: een zwart kindje zit in een grote vogelkooi naast twee blanke kindjes. Het bijschrift “Congo 1955 (toen een Belgische kolonie), dit was slechts 65 jaar geleden.”
Daarmee gaat Hamilton een stapje verder dan alleen maar de wreedheden van Kongo-Vrijstaat onder het beheer van koning Leopold II aan te klagen en verwijst de F1-rijder ook naar de min of meer vergeten gruwel van Belgische koloniaal Congo.
Wat Hamilton wellicht niet weet, is dat de foto het coverbeeld is van het zopas verschenen boek ‘Wit-zwart in zwart-wit’ van Paul Van Damme over koloniale fotografie naar aanleiding van de zestigjarige onafhankelijkheid van Congo. ‘We hebben voor dit beeld gekozen omdat dit het paternalistische, racistische koloniale denken weerspiegelt zonder de wreedheden te tonen. We wilden niet weer Congolezen met afgehakte handen laten zien. Net door de onschuld van de kinderen komt dit zo hard aan.’
Van Damme vond de foto in een familiealbum bij Cegezoma, het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij in Brussel. Het is tussen 1950 en 1960 genomen in Belgisch-Congo en toont waarschijnlijk een onschuldig kinderspel.
Congo is 60 jaar onafhankelijk. Voor zijn boek ‘Wit-zwart in zwart-wit’ dook historicus Paul Van Damme in de koloniale fotografie, op zoek naar de verhoudingen tussen kolonialen en Congolezen. 10 veelzeggende beelden.
‘We zien twee blanke kinderen een spelletje spelen met het zoontje van de boy’, aldus Van Damme. ‘Maar het feit dat een volwassene, waarschijnlijk de vader, er geen graten in ziet om de foto te nemen, zegt veel over het koloniale denken van die tijd. Het toont de mentaliteit van toen wanneer men dit als niet meer dan een familiekiekje of een grapje beschouwt.’
Dat we oude foto’s met de bril van vandaag bekijken en ontegensprekelijk als ‘fout’ bestempelen, is een goede zaak, vindt Van Damme. ‘Zo’n beeld was in die tijd dan misschien wel “normaal” en om die reden zouden we er begrip voor kunnen opbrengen, maar daarom mogen we het vandaag niet meer goedkeuren.’
Van Damme betreurt dat dezelfde coverfoto momenteel ook op Facebook circuleert met een racistische baseline. ‘Op die manier wordt de foto tegelijk misbruikt door enkele gestoorde geesten.’
Te weinig aandacht voor Belgisch-Congo
Van Damme vindt het jammer dat het huidige racismedebat zich enkel toespitst op Leopold II en Kongo-Vrijstaat en te weinig op de gruwel van Belgisch-Congo. ‘Zo lijkt het alsof België hier geen enkele verantwoordelijkheid draagt aangezien Kongo-Vrijstaat onder Leopold II viel.’
Maar Belgisch-Congo was niet meteen humaner dan Kongo-Vrijstaat. ‘Het stoort me dat men vergeten is dat er in de periode tussen 1908 en 1960 niets wezenlijks veranderde toen België de kolonie overnam. De bevolking kwam niet plots van de hel in de hemel terecht. De Belgische kolonie was een typisch voorbeeld van een apartheidssamenleving. We associëren apartheid altijd met Zuid-Afrika, maar veel minder met Belgisch-Congo terwijl er daar tot diep in de jaren 50 apart onderwijs was, een aparte rechtspraak, aparte verloning en men apart woonde in aparte wijken.’
Ook andere zaken worden heel vaak vergeten, meent Van Damme. ‘Tijdens WOII werd de zwarte bevolking 120 dagen per jaar opgeëist om arbeid te leveren voor de kolonisator. Er zijn ook ontzettend veel doden gevallen bij de aanleg van de spoorwegen. Als men zegt dat Belgisch-Congo een modelkolonie was, gaan mijn haren rechtop staan. Het woord “modelkolonie” is een contradictio in terminis.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
