Patrick Dewael: ‘Een hoofddoekverbod is niet bedoeld om moslims te pesten’

De volgende weken zal Patrick Dewael (Open VLD) niet uit het nieuws te slaan zijn. Hij is voorzitter van de Parlementaire onderzoekscommissie naar de terreuraanslagen en prominent lid van de Commissie grondwet. Het is zijn ambitie een nieuwe ‘krachtige preambule’ aan de grondwet schrijven, maar daarin de waarden ‘die ons dierbaar zijn’.

Volgens de N-VA zijn veel samenlevingsproblemen het gevolg van de ‘snel-Belgwet’ van Paars. Tussen 1999 en 2007 was u een van de belangrijkste paarse politici.

DEWAEL: Ik zou me ervan kunnen afmaken met het antwoord dat dit een federale wet was en dat ik toen minister-president van Vlaanderen was. Ik doe dat niet. In die tijd viel die wet wellicht te verdedigen. Als mensen kiezen voor de Belgische nationaliteit, dachten we, geven ze ook te kennen dat ze hier willen integreren. Dat was verkeerd. Nadien zijn er steeds meer voorwaarden verbonden aan de nationaliteitsverwerving. In Vlaanderen werd in 2003 de inburgering al verplicht. In de commissie-Grondwet voeren we nu een debat over de normen en waarden die inherent zijn aan onze samenleving. Elke inwoner van dit land heeft zijn eigen geloof, achtergrond en cultuur. Maar in het openbare leven geldt een scheiding van geloof en staat. De administratie van de overheid moet onpartijdig zijn. Dat is mijn invulling van laïcité.

Uw partijgenoot Bart Somers verkiest zijn ‘Mechelse model’ boven het model van de Franse lekenstaat. ‘In Mechelen storen we ons niet aan wat mensen op hun hoofd zetten’, zegt hij.

DEWAEL: Bart heeft inderdaad uitgesproken opvattingen over uiterlijke religieuze kentekenen, en hij spreekt ook uit zijn ervaring als burgemeester. Maar ik onderschrijf het partijstandpunt en wat (Open VLD-voorzitter) Gwendolyn Rutten in haar nieuwjaarstoespraak zei: ‘Het is ook tijd dat wij samen bepalen wat niet meer kan. In rechtbanken, gemeenschapsscholen en politiekantoren heeft een burger het recht om geholpen te worden door overheidsambtenaren die geen blijk mogen geven van hun overtuiging.’ Wie hier komt wonen, mag in de private levensbeleving doen wat hij wil. Hij mag dat zelfs in de publieke ruimte doen: het staat elke inwoner van dit land in principe vrij zich te kleden hoe hij of zij wil, er blijft vrijheid van vereniging enzovoort. Maar iedereen heeft zich wel te houden aan wat (de Nederlandse filosoof) Paul Cliteur ‘de universele seculiere moraal’ noemt. Die moet duidelijk vertaald staan in onze grondwet.

Als het van u afhangt, krijgt de strekking-Dewael-Rutten straks de grondwet achter zich, en wordt de strekking-Somers ongrondwettelijk verklaard.

DEWAEL: Bart Somers is het roerend met mij eens over wat er in een grondwet hoort. (gedecideerd) Ik heb het over de scheiding van geloof en staat, en u begint over de hoofddoek. Met die hoofddoekjes wordt elke keer opnieuw een fundamentele discussie doodgepitst. Het gaat mij niet om smaak en kledij, maar om fundamentele afspraken van de samenleving. Het is nodig om die bij iedereen in herinnering te brengen. Een groep mensen die in dit land woont, stelt vandaag de principes van gelijkheid tussen man en vrouw, het recht op zelfbeschikking, de neutraliteit van de overheid en de scheiding van geloof en staat openlijk ter discussie. Die principes moeten dus duidelijker in de grondwet.

Sommigen zullen die grondwetswijzigingen aangrijpen om moslims te pesten.

DEWAEL: Waarom noemt u dat pesten? Als u mij een beetje kent, zult u weten dat het mij in ieder geval niet te doen is om moslims het leven zuur te maken. Een hoofddoekverbod is niet bedoeld om moslims te pesten. Bovendien gaat het niet alleen over islamitische kentekenen.

Peter Casteels en Walter Pauli

Het volledige interview staat deze week in Knack. Lees het online in onze +zone.