Overzicht: is na 15 maanden bloedvergieten eindelijk het einde van de oorlog in Gaza aangebroken?
Meer dan vijftien maanden na het uitbreken van de oorlog tussen de extremistische Palestijnse organisatie Hamas en Israël op 7 oktober 2023 moet een bestand het bloedige conflict een halt toeroepen. Hoe is het zo ver gekomen? Een overzicht van enkele sleutelmomenten.
Tijdens de vroege ochtend van 7 oktober voerde Hamas een grootschalige aanval uit op Israëlisch grondgebied. Enkele Israëlische nederzettingen en het Nova-muziekfestival werden daar het voornaamste slachtoffer van. Beelden van gedode en ontvoerde jonge Israëli’s gingen de wereld rond. In het totaal kwamen meer dan 1.200 Israëli’s om het leven, zo’n 250 anderen werden als gijzelaars meegenomen naar de Gazastrook. De aanval sloeg Israël en de wereld met verstomming. Op een of andere manier hadden de wereldvermaarde Israëlische veiligheidsdiensten de goed voorbereide aanval helemaal niet zien aankomen.
Nog dezelfde dag riep de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de staat van oorlog uit en zwoer hij wraak te nemen op Hamas. In eerste instantie met een hele reeks luchtaanvallen op de Gazastrook, maar later ook met een nietsontziende militaire grondcampagne. Die kostte, volgens cijfers van het Gazaanse ministerie van Defensie die de Verenigde Naties als geloofwaardig bestempelt, ondertussen al het leven aan meer dan 46.700 Palestijnen, onder wie ook duizenden vrouwen en kinderen. De militaire campagne legde de hele Gazastrook in puin en veroorzaakte hongersnood voor miljoenen Gazanen. Haast alle 2,3 miljoen inwoners hebben de afgelopen vijftien maanden minstens een keer hun hebben en houden moeten achterlaten.
Ook ziekenhuizen en schoolgebouwen werden niet gespaard, net als eerder door Israël bestempelde ‘veilige’ plaatsen. Het kwam Israël op beschuldigingen van oorlogsmisdaden en genocide te staan. Onder leiding van Zuid-Afrika werd voor het Internationaal Gerechtshof (ICJ) een genocidezaak tegen Israël opgestart. In meerdere tussenvonnissen oordeelde het ICJ dat Israël moet doen wat het kan om doden en genocide te voorkomen in de Gazastrook. Het VN-hof beschikt evenwel niet over middelen om die beslissingen af te dwingen. Het Internationaal Strafhof (ICC) vaardigde afgelopen november zelfs arrestatiebevelen uit tegen Netanyahu en zijn voormalige minister van Defensie Yoav Gallant wegens de vermoedelijke Israëlische oorlogsmisdaden in de Gazastrook.
Al snel escaleerde het conflict naar de wijdere regio, met onder meer de pro-Iraanse sjiitische Libanese beweging Hezbollah en de Houthi-rebellen in Jemen die zich achter Hamas schaarden en Israël bestookten. In september en oktober sloeg Israël echter hard toe door in eerste instantie de communicatiemiddelen van Hezbollah tot ontploffing te brengen en korte tijd later Hezbollah-leider Hassan Nasrallah te liquideren. Na een kort Israëlisch offensief in het zuiden van Libanon werd eind november een wapenstilstand beklonken.
Ook Israëls aartsvijand Iran werd meegesleept in het conflict, nadat het zich genoodzaakt zag om te riposteren toen het Iraanse consulaat in de Syrische hoofdstad Damascus werd gebombardeerd en later nadat Hamas-leider Ismail Haniya in de Iraanse hoofdstad Teheran werd uitgeschakeld. Twee keer viel Iran daarbij het Israëlische grondgebied rechtstreeks aan, maar al even snel kwam er telkens een de-escalatie.
Even leken de wapens ook in de Gazastrook te zullen gaan zwijgen, toen eind november 2023 een staakt-het-vuren werd bereikt. Als onderdeel daarvan werden een honderdtal gijzelaars overgeleverd aan Israël in ruil voor de vrijlating van 240 Palestijnse gevangenen. Maar het staakt-het-vuren verviel na een week en nieuwe, permanente vredesonderhandelingen bleven ondanks bemiddelingspogingen van Qatar, Egypte en de Verenigde Staten maar aanmodderen.
Verschillende keren deden geruchten over een nakende deal de ronde, maar steeds weer bleken die futiel.
Tot de onderhandelingen in de weken voor de terugkeer van Donald Trump als Amerikaans president in een stroomversnelling kwamen. De president-elect dreigde er al mee dat de “hel” zou uitbreken als de kleine honderd gijzelaars die zich nog in de Gazastrook bevinden, niet zouden worden vrijgelaten voor zijn inauguratie op 20 januari.
De vraag is maar of het huidige bestand ook tot een permanente wapenstilstand zal leiden. Dat zullen de komende dagen, weken en maanden moeten uitwijzen.