Opvolging Elke Sleurs: ‘Neem bevoegdheden au sérieux of schaf staatssecretariaat af’

‘De bevoegdheden van Elke Sleurs zijn de afgelopen jaren niet meer dan een lege doos geweest’, vindt Evita Willaert (Groen). ‘Nu wordt het tijd om het kabinet eindelijk naar waarde te schatten.’

Na de opeenvolging van berichten over Siegfried Bracke nam Staatssecretaris Elke Sleurs deze week ontslag en wordt ze nu ‘voltijds lijsttrekker’ voor de N-VA in Gent. Eerlijk? Ik kan haar geen ongelijk geven. Weinig moet frustrerender zijn geweest dan Staatssecretaris voor armoedebestrijding en gelijke kansen te zijn in de huidige regering. In De Tijd wordt Sleurs gisteren een ‘gebuisde staatssecretaris’ genoemd. Pijnlijk, maar terecht. Haar bevoegdheden zijn de afgelopen jaren niet meer dan een lege doos geweest. Elke Sleurs heeft nooit de middelen of de invloed gehad om haar doelstellingen te verwezenlijken.

Anderzijds hou ik mijn hart vast als ik hoor dat Mevrouw Sleurs zich wil komen bemoeien met het armoedebeleid in Gent. Met het OCMW voeren we in Gent al jaren, vaak tegen de stroom van de federale overheid in, een ambitieus beleid rond armoede. Na haar brokkenparcours op federaal niveau zijn de credentials van Sleurs op vlak van armoedebestrijding op zijn minst twijfelachtig. Het feit dat ze meteen de middenveldorganisaties, die ongelofelijk goed werk leveren in Gent, schoffeert, doet het ergste vermoeden.

Maar laten we focussen op het federale: mogen we hopen op verandering nu er iemand nieuw op de post komt? De drie kandidates die men naar voren schuift, boezemen alleszins weinig vertrouwen in. Valerie Van Peel verzet zich radicaal tegen positieve discriminatie. Zuhal Demir liet ooit optekenen dat werklozen extra geprikkeld worden om een baan te vinden als je hun uitkering afneemt. En Sarah Smeyers pleitte ooit voor een getrapte toekenning van kinderbijslag aan nieuwkomers. Zien we hiermee sociale gelaat van de N-VA? Dat belooft.

Ik wil de meerderheid alvast een suggestie doen: neem die belangrijke bevoegdheden eindelijk au sérieux of schaf dat staatssecretariaat gewoon af. Als er dan toch bespaard moet worden, heeft zo’n ingreep alvast het voordeel van de duidelijkheid. Want ondanks mooie woorden in het regeerakkoord en beleidsnota’s zijn armoedebestrijding, personen met een handicap en strijden tegen discriminatie nooit een prioriteit geweest voor deze regering. Wat is voor ons de minimale lat waar de nieuwe staatssecretaris moet onder kunnen? (Al hebben we natuurlijk liefst een maximale invulling.)

(Non-)armoedebestrijding

Wat we nodig hebben: een staatssecretaris die een budget en tijdspad voorziet om de uitkeringen écht op te trekken tot aan de armoedegrens. Een staatssecretaris die zwaar genoeg weegt en die ‘mag’ van de regering.

Wat we tot dusver kregen? Gebroken beloftes, vage verklaringen van een staatssecretaris die geen invloed had, en een regering die zich onbeschaamd op de borst klopte voor non-realisaties. Geen mooi schouwspel op de kap van mensen in armoede.

In 2017 zal een alleenstaande met een leefloon van de overheid een uitkering krijgen die 251 euro te laag is om maandelijks de eindjes aan elkaar te knopen. Nog steeds zal het leefloon 22% onder de armoedegrens liggen in 2017. In 2014, bij het aantreden van deze regering, was het verschil tussen het leefloon en de armoededrempel 265 euro, aan het begin van dit jaar bedroeg het verschil 262 euro, en door de inspanningen van dit jaar komt de kloof begin 2017 op 251 euro. Deze regering heeft dus amper 14 euro van de kloof van 265 euro gedicht. De paar procentjes hier en daar zullen nooit volstaan om de kloof te dichten. En zonder tijdsschema noch budget, kunnen we zelfs twijfelen of de echte wil er is om dit te doen.

Zelfs de welvaartsenveloppe – die dient voor het optrekken van de laagste uitkeringen – wordt niet voor 100%, maar slechts voor 75% besteed in 2017. Moeten mensen onder de armoedegrens het gat in de begroting dichtrijden omdat men nog moet nadenken of je iets van de meerwaarde van kapitaalinkomsten zou durven vragen?

Of nog: in de Armoedebarometer 2016 van Decenniumdoelen tonen alle levensdomeinen ontstellende cijfers. De besparingen op Vlaams en federaal niveau treffen voor het derde jaar op rij vooral de armste gezinnen. Gezinnen uit de laagste inkomens moeten minstens 50 euro per maand inleveren. Meteen zijn zo die paar procentjes hier en daar te niet gedaan.

Was Sleurs ‘maar’ Staatssecretaris? Jazeker. Natuurlijk zou de ganse regering zich moet scharen achter deze doelstelling om ze echt te kunnen waarmaken. Maar op z’n minst moet je toegeven dat ze te licht woog. Al is het meer dan dat. Sleurs slaagde er zelfs niet in om dat ene ding te doen dat een staatssecretaris voor armoedebestrijding wel kan: de interministeriële conferentie voor sociale integratie samenroepen, die niet meer is samengekomen sinds juni 2013.

Het is nochtans de enige ‘echte’ competentie van Sleurs op vlak van armoedebestrijding en absoluut noodzakelijk om armoede te kunnen bestrijden: namelijk waken over de transversaliteit ervan, op de verschillende niveaus en in verschillende domeinen. Daarnaast kan ze – met alle respect – niet veel meer dan enkel plannen maken, dus moest ze er toch op z’n minst in slagen om deze interministeriële conferentie op gezette tijden te doen samenkomen.

De beschamende saga van personen met een handicap

Wat we nodig hebben: Een staatssecretaris die het echt opneemt voor personen met een handicap. Wat we kregen? Een staatssecretaris die hun uitkering onder het leefloon deed terecht komen. Die er zelfs niet voor kon zorgen dat haar diensten naar behoren functioneerden.

De inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap belandde op 1 april 2016 onder het leefloon. Ongezien. Een ‘vergetelheid’. Il faut le faire, als Staatssecretaris voor personen met een handicap zoiets te vergeten. Sleurs wilde het budget om dit euvel recht te trekken verkrijgen bij de begrotingsbesprekingen van 2017, maar slaagde daar niet in. Daarna mochten de sociale partners het probleem oplossen bij de besteding van de welvaartsenveloppe. Wat ze ook deden.

En dan: de onbeantwoorde telefoontjes op het directoraat-generaal voor personen met een handicap. Een miljoen onbeantwoorde telefoontjes werden niet beantwoord, kloeg het ACOD aan. Later zou het ‘slechts’ één op drie zijn, en toen bleek het nog veel erger te zijn: slechts één op 10 zou beantwoord worden. En nu? Nu wordt er geen enkele telefoon nog beantwoord. Waarom? Omdat de mensen die er werken weigeren om nog de telefoon op te nemen omdat ze hun werk niet meer naar behoren kunnen doen. Omdat ze de mensen die bellen gewoonweg niet kunnen helpen. Een onwerkbaar nieuw software systeem zou aan de basis van de frustratie liggen.

De lege doos die de gendertoets is

Wat we nodig hebben? Een staatssecretaris die bij haar collega’s kan afdwingen dat er een échte gendertoets gebeurt op de maatregelen van de regering. Wat we kregen? Een staatssecretaris die toegeeft dat het genderbeleid van haar meerderheid een lege doos is, maar er niets aan lijkt te kunnen doen.

De socio-economische maatregelen van de regering Michel treffen vrouwen onevenredig hard. Slechts een paar voorbeelden. Afschaffing van het niet gemotiveerde tijdskrediet? 73 % vrouwen nam dit op. Verstrenging van de voorwaarden om een inschakelingsuitkering te krijgen? 60% van de getroffenen zijn vrouw. Daling inkomensgarantie-uitkering voor mensen die – vaak onvrijwillig – maar deeltijds werken? 76% is vrouw. En de hervormingen in de pensioenen vergroten systematisch de bestaande ongelijkheid in het pensioenstelsel in plaats van te werken aan verkleinen van de kloof. Maar hoe kan dit zomaar allemaal als je weet dat wij een wet op de gendermainstreaming hebben in dit land? Dat wil zeggen dat elke nieuwe wet moet getoetst worden aan het mogelijke verschil in impact op mannen en vrouwen, de zgn. gendertoets.

In theorie toch. Sleurs gaf met bijna zoveel woorden toe dat die gendertoets een lege doos is. Dat er op papier wel iets opgesteld wordt, maar dat het nut van die gendertoets niet ingezien wordt door de kabinetten. Een staatssecretaris die zelf aangeeft dat haar collega-ministers een wet die tot haar bevoegdheid behoort niet belangrijk vinden, maar daar toch niets aan kan doen. Bijzonder betreurenswaardig.

2,5 jaar Elke Sleurs heeft enkele plannen en intenties op vlak van armoedebestrijding, gelijke kansen en personen met een handicap opgeleverd, maar in de praktijk is er zo goed als niets gebeurd. De staatssecretaris wees steeds naar het gebrek aan luisterbereidheid van collega’s, naar de begrotingsinspanning, of haar te kleine kabinet. Intussen bleven mensen die de steun hard konden gebruiken in de kou staan.

Er wordt nu naar een nieuwe staatssecretaris gezocht. Laat dit een moment zijn om van koers te veranderen, om dit kabinet eindelijk naar waarde te schatten. Of wees eerlijk in je intenties en schaf het af. Dan moet deze regering tenminste niet meer doen alsof ze armoedebestrijding, gelijke kansen en personen met een handicap belangrijk vindt.