In het kader van het onderzoek OpenPharma identificeerden Knack, De Tijd, Le Soir en Médor 2008 experts die de regering adviseren of hebben geadviseerd over gezondheidskwesties. Tussen 2017 en 2020 ontvingen 471 onder hen individuele financiering van farmaceutische bedrijven.
Artsen moeten hun relaties met de farma-industrie bekendmaken wanneer ze wetenschappelijke artikels schrijven, publieke voordrachten geven of zitting hebben in officiële adviesraden van de overheid. Je ‘belangenconflict ontsluiten’ heet dat in het jargon.
Rond het concept hangt een zekere flou artistique. De invulling verschilt naargelang het geval. Moet de auteur van een wetenschappelijk artikel over een bepaalde ziekte ook zijn banden met firma’s vermelden als die niets met het thema te maken hebben? Hoever moet je teruggaan in de tijd? En andere vraag is wanneer een belangenconflict problematisch is. En hoe zit het met de kwaliteit van de gegevens? In België erkennen de instanties die ‘belangenverklaringen’ vragen dat zij de waarheidsgetrouwheid van de opgegeven informatie niet controleren.
Voor het onderzoek OpenPharma hebben we een lijst samengesteld met 2008 artsen en andere gezondheidszorgbeoefenaars die de regering adviseren. Het gaat bijvoorbeeld om experten van de Hoge Gezondheidsraad, de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen, en verschillende werkgroepen in het leven geroepen tijdens de coronacrisis.
We zijn nagegaan of die 2008 namen opdoken in het Transparantieregister, waarin farma- en medtechbedrijven sinds 2017 verplicht hun financiering van artsen en co. publiek moeten maken. Voor alle duidelijkheid: financiering door een farmabedrijf betekent natuurlijk niet noodzakelijk dat een arts daardoor ook beïnvloed wordt. Belangrijk is wel dat de financiële relatie correct wordt bekendgemaakt.
* De Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen adviseert de minister voor Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) over de terugbetaling van medicijnen. Van de 60 gewone of plaatsvervangende leden van de commissie, zijn er 28 werkzaam binnen de medische sector (arts, apotheker, verpleegkundige). Daarvan staan er 14 vermeld in het Transparantieregister.
Het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) heeft bepaald dat leden van de commissie niet over hun eigen vakgebied mogen stemmen.
Tussen 2017 en 2021 is in 311 gevallen de stem van een lid geschorst wegens belangenverstrengeling. ‘Uit de resultaten van de stemmingen van Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen blijkt dat de leden systematisch belangenconflicten declareren voor dossiers/specialisaties op hun ‘vakgebied’, zegt het RIZIV.
* De Hoge Gezondheidsraad is het orgaan waarop beleidsmakers zich baseren om het gezondheidsbeleid uit te stippelen. Moeten kinderen onder de 12 jaar tegen covid worden ingeënt? Moet iedereen bloed kunnen geven? De Hoge Gezondheidsraad geeft op zijn website toegang tot de belangenverklaringen van zijn 1541 experten (die niet allemaal actief zijn). Van hen hebben er 384 in vier jaar geld van een bedrijf ontvangen.
De HGR neemt de kwestie van belangenconflicten niet licht op en vereist een algemene belangenverklaring (die ten minste om de drie jaar moet worden vernieuwd, op straffe van uitsluiting), alsmede een ad-hocverklaring vóór elke deelname aan een werkgroep. Een commissie geeft advies over de vraag of de expert lid mag zijn van de werkgroep in het kader van een specifiek dossier.
* Wij maakten ook een overzicht van experts die de regering tijdens de coronapandemie op de een of andere manier hebben geadviseerd – denk aan de Gems, Gees, Celeval, Task Force Vaccinatie, Risk Assessment Group (RAG), of aan experts die werden uitgenodigd tijdens parlementaire hoorzittingen. Resultaat: van de 407 experts staan er 73 vermeld in het Transparantieregister. Het geld dat zij ontvingen van farma- of medtechbedrijven diende voornamelijk om conferenties te betalen en als honoraria voor consultancy.
De werkgroepen onder het Corona Commissariaat (testing, vaccinatie en Gems) en de Risk Assessment Group werkten met een intern reglement, en met een belangenverklaring die experts moesten invullen.
In het kader van de RAG hebben 13 experts potentiële belangenconflicten gemeld. ‘De coördinatie van de groep was van oordeel dat de vermelde potentiële conflicten geen invloed hadden op de gevraagde expertise en op de inhoud van de adviezen van de RAG’, reageert Sciensano. ‘In slechts één geval, toen de RAG een advies voorbereidde over PCR-screening van studenten, werd een rechtstreeks betrokken expert niet uitgenodigd om deel te nemen aan de bespreking en beslissing.’
OpenPharma: de miljoenen van de farma-industrie
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
