In een open brief benadrukken meer dan 450 artsen dat een goede naleving van de richtlijnen cruciaal blijft om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Ze willen dat er meer draagvlak gecreëerd wordt voor de maatregelen. ‘Het beleid roept vragen op.’
Op 24 juni 2020 besliste de Nationale Veiligheids Raad (NVR) tot verdere versoepelingen in de exitstrategie. Het al dan niet verplichten van mondmaskers op drukke plaatsen zoals in supermarkten en andere winkels bleek een ophefmakend thema. De voorbije dagen uitten verschillende experts zich voorstander van het verplichten. Toch besloot de NVR daar anders over. Met als voornaamste motivatie: Er zou ‘onvoldoende draagvlak’ zijn bij de bevolking op een moment dat de epidemiologische situatie zich er (volgens hen) ook niet toe leent. ‘De cijfers’ vertonen immers al een tijdje een ‘dalende trend’. We lijken hierbij echter te vergeten dat deze dalende trend er gekomen is tijdens een periode van lockdown en met weken nadien het nog steeds nauwgezet naleven van de regels. Nu deze regels versoepelen is het volgens ons net hét uitgelezen moment om mondmaskers te introduceren. Een wat gemiste kans dus…
Open brief van 450 artsen: ‘Maatregelen worden steeds minder nageleefd. Hoe creëren we weer draagvlak?’
Nochtans waren velen voorstander van het idee. Het concept is simpel: ik bescherm jou, jij beschermt mij. Door het dragen van een mondmasker beschermen we elkaar. Bovendien betreft het een goedkope maatregel zonder schadelijke neveneffecten zoals een lockdown die wel heeft. Tegenstanders durven wel eens met het argument gooien dat ‘een mondmasker dragen schadelijk is voor de gezondheid‘. Een flagrante onwaarheid, die jammer genoeg als instrument gebruikt wordt om de weerstand tegen mondmaskers (ondertussen zowat het symbool van de crisis) aan te wakkeren. Tegen mondmaskers zijn, het heeft inmiddels iets van rebellie. ‘Mondmaskers zijn een aanslag op mijn vrijheid!‘ en ‘ik laat me niet muilkorven!’ zijn dan ook veel gehoorde kritieken. Bovendien werd in het begin van de crisis nodeloos veel verwarring gecreëerd door de regering, door het gebruik van mondmaskers te ontraden en als zinloos te bestempelen. Ondertussen is duidelijk dat men deze strategie hanteerde omdat op dat moment grote tekorten dreigden. Natuurlijk zijn mondmaskers wél zinvol – anders zouden wij ze in de ziekenhuizen niet zo massaal nodig hebben.
Er zijn dus wel wat tegenstanders. Onder de voorstanders echter, treffen we vele artsen. Hun bezorgdheid reikt verder dan het mondmaskerverhaal. We stellen namelijk vast dat door de dalende trend in de cijfers de indruk leeft dat het coronavirus ‘voorbij is’. De laatste weken volgen verdere versoepelingen elkaar pijlsnel op, terwijl maatregelen steeds minder goed nageleefd worden: er wordt minder afstand gehouden, het verbod op samenscholingen wordt steeds vaker geschonden, de grootte van de bubbels wordt niet altijd gerespecteerd, er worden opnieuw meer handen geschud als begroeting en mondmaskers verdwijnen stilaan uit het straat- en supermarktbeeld. De collectieve aandacht dreigt te verslappen — en laat dit nu net een cruciaal moment zijn: Het reproductiegetal van het virus (hoeveel mensen elk besmet persoon op zijn beurt besmet) nadert de 1. Wanneer dit boven de 1 stijgt, neemt de pandemie opnieuw in kracht toe.
In landen waar gekozen werd voor een eliminatiestrategie, kon het virus succesvol teruggedrongen worden tot er géén of zeer weinig nieuwe besmettingen werden vastgesteld. Dit benadert een reproductiegetal van (bijna) nul. Deze landen kunnen op beide oren slapen wanneer ze hun economie proberen te herlanceren: hun risico op nieuwe uitbraken is klein. België lijkt echter gekozen te hebben voor een andere strategie, de ‘compromis-strategie’: we weten dat er nog gemiddeld 93 nieuwe besmettingen per dag bijkomen, dat nog steeds mensen in het ziekenhuis belanden en sterven aan corona, maar toch gaan we versoepelen. We gaan de dagcijfers weergeven als wekelijkse ’trends’, en dreigen hierbij te vergeten dat achter deze ’trends’ nog steeds zeer veel menselijke slachtoffers schuilgaan.
Alle relativeringen en rationalisatie ten spijt, blijft dit een virus dat vele malen dodelijker is dan de griep en bovendien ook onder de niet-dodelijke slachtoffers ernstige schade kan aanrichten. Zoals de laatste dagen ook belicht werd in de media, zien we dit evenzeer gebeuren bij jonge, voorheen fitte en gezonde mensen zonder enig voorafbestaand risico. Ook lijkt een deel van de mensen die ‘genezen’ verklaard werden maandenlang te worstelen met aanhoudende klachten en beperkingen. We blijven dit als artsen zeer ernstig nemen.
Het beleid roept vragen op. We begrijpen dat de beslissingsvorming een evenwichtsoefening is in het afwegen van de volksgezondheid, de economie, onze menselijke, sociale behoeften, ons psychologisch welzijn en nog tal van andere variabelen. Maar door de veelheid aan regels, uitzonderingen, versoepelingen, debat over welke belangen primeerden en vooral door het vele, vaak tegenstrijdige advies – werdgeen draagvlak maar vooral verwarring en frustratie gecreëerd. De motivatie tot het verder naleven van de maatregelen is hierdoor bijzonder laag, en toch net nú echt wel nodig.
‘Draagvlak’ creëert men volgens ons door duidelijk uit te leggen waar een bepaalde strategie voor staat, waarom bepaalde maatregelen gelden en wat men hiermee hoopt te bekomen. Te weinig wordt benadrukt dat het nú naleven van de maatregelen ons sneller naar een zo normaal mogelijk leven kan leiden met aanzienlijk minder risico op een tweede golf.
Als artsen zouden wij daarom met aandrang willen vragen om blijvend gehoor te geven aan de oproep om volgende maatregelen te volgen (en we leggen uit waarom):
- Blijf thuis als je ziek bent! Dit kunnen we niet genoeg benadrukken. We beseffen dat het organisatorisch niet simpel is, om kinderen van school thuis te houden of zelf niet te gaan werken. We beseffen dat werkgevers niet altijd even ontvankelijk zijn hiervoor. De Vlaming heeft daarenboven een cultuur gekweekt waarin het bijna bewonderenswaardig is als men ziek gaat werken. Van dit idee gaan we absoluut en zeer dringend moeten afstappen, in het belang van de volksgezondheid. Ziek zijn, is thuisblijven. Dit geldt óók voor zieke kinderen.
- Ook wie niet ziek is, kan het virus dragen en anderen besmetten. Men noemt dit ‘asymptomatische dragers’. Je kan uiteraard niet weten of jij een asymptomatische drager bent, want je hebt geen klachten. Daarom blijven ook de andere maatregelen extreem belangrijk.
- Blijf alstublieft het mondmasker dragen wanneer u zich op openbare, drukke plaatsen begeeft of in slecht geventileerde ruimten. We denken hierbij in het bijzonder aan het openbaar vervoer, supermarkten en winkels. Dit is een zeer kleine moeite, absoluut niet schadelijk voor jezelf maar wél mogelijk levensreddend voor anderen: een teken van respect en bovendien een vriendelijke herinnering om zorg te blijven dragen voor elkaar. Het mag duidelijk zijn dat artsen én experten dit tenzeerste aanraden.
- Ook bij een doktersbezoek blijft een mondmasker aangewezen zodat de arts jou op een veilige manier kan onderzoeken. Ook het risico op verspreiding van het virus via de arts of in de wachtruimte wordt hiermee minimaal. Hetzelfde geldt ook voor behandelingen bij andere zorgverleners (bijvoorbeeld kinesisten, osteopaten, psychologen,…).
- Blijf verder regelmatig de handen wassen met water en zeep, dit is en blijft een zeer effectieve maatregel omdat het de envelop (het omhulsel) van het virus vernietigt, en het virus bijgevolg ‘uit elkaar valt’. Vermijd het gezicht veel aan te raken met ongewassen handen.
- Blijf afstand houden van mensen die niet tot je ‘bubbel’ behoren. Er is veel gezegd over de zeer menselijke nood aan nabijheid en contact. Binnen je bubbel moet dit absoluut kunnen en gestimuleerd worden, maar buiten de bubbel liefst niét.
- De bubbel werd uitgebreid van 10 naar 15. In de praktijk zien we echter dat hier vaak veel losser mee omgesprongen wordt en dit aantal vaak niet meer gerespecteerd wordt. Dit is niet de bedoeling en zet de hele strategie op losse schroeven. Het is enorm belangrijk dat de bubbels klein blijven; zodat wanneer er een besmetting plaatsvindt, deze ook beperkt blijft.
- Andere aantallen worden gehanteerd voor bepaalde evenementen, erediensten, culturele activiteiten,… Het moet duidelijk zijn dat dit uitzonderingen zijn waarbij men er bovendien strikt op zal toezien dat de afstandsregel en andere veiligheidsmaatregelen gewaarborgd worden. Dit is géén vrijgeleide voor een barbecue of een ander feest of samenkomst met grote aantallen personen, ook niet in de buitenlucht.
- Ook kinderen verdienen maatregelen op maat om te kunnen spelen en leren met leeftijdsgenootjes in grotere bubbels, omdat dit cruciaal is voor hun ontwikkeling én omdat zij volgens enkele studies niet ‘de motor van de pandemie’ zijn. Dit betekent niét dat zij het virus niet kunnen oplopen of verspreiden, wel dat dat bij hen schijnbaar minder gebeurt dan bij volwassenen. Voor de duidelijkheid: ook kinderen kunnen besmet en ziek worden, en kunnen het virus overdragen aan ouders of grootouders. Daarom blijven ook voor kinderen de huidige hygiënische maatregelen belangrijk.
- Blijf ook bijzonder voorzichtig in de omgang met risicopersonen (ouderen of mensen met een onderliggende aandoening). Maar besef ook dat niet enkel risicopersonen ernstig ziek kunnen worden.
- Activiteiten met je bubbel gebeuren best zoveel mogelijk in de buitenlucht. Het is ondertussen duidelijk dat overdracht hier veel minder plaatsvindt dan binnenshuis.
- Wie één of meer van de volgende klachten vertoont is verdacht voor covid en belt de huisarts vóór hij langsgaat: koorts, hoest, geur- en/of smaakverlies, hoofdpijn, keelpijn, verkoudheidsklachten, kortademigheid. Ook met andere op griep gelijkende klachten zoals vermoeidheid, spierpijn en diarree komt men best niet in de wachtzaal zitten.
- Voor een kind met koorts belt u in elk geval de huisarts. Deze zal bepalen of de koorts een duidelijke oorzaak heeft of mogelijk verdacht is voor covid. U brengt het kind niét naar de crèche of naar school.
- Tot slot: Besef dat het absoluut nodig is je te laten testen wanneer de huisarts of contacttracer dit vraagt. Testen, traceren en positieve of verdachte gevallen isoleren (in quarantaine plaatsen) zijn op dit moment onze belangrijkste wapens in de strijd tegen het virus.
Besef dat de huidige regels er zijn om de terugkeer naar en het behoud van een ‘normaal leven’ mogelijk te maken. Hoe harder we de cijfers terugdringen, hoe sneller en hoe ‘normaler’ de economie kan hernemen. Als we de regels vroegtijdig loslaten, dreigen we dit normale leven opnieuw op de helling te zetten. Mondmaskers en alle andere bovengenoemde maatregelen zijn een preventieve strategie, die moet voorkomen dat we in een tweede golf scenario belanden. Wanneer een tweede golf zich onverhoopt toch aandient, zal er méér nodig zijn dan mondmaskers om deze dan nog tegen te houden.
Tot slot: geniet van wat mogelijk en toegelaten is, maar laat de aandacht niet verzwakken!
Update 30 juni:De open brief werd ondertussen door meer dan 700 artsen ondertekend. De volledige lijst vindt u hier.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier