‘Op tweehonderd meter van de Grote Markt van Brussel zit je in Saoedi-Arabië’

De bekende Franse journalist Jean Quatremer is hard voor België en Brussel, waar hij al 25 jaar als correspondent voor de grote Franse krant Libération werkt. ‘We zijn zonder omwegen in het post-Belgisch tijdperk getreden.’

Jean Quatremer, correspondent van de Franse krant Libération in Brussel, spaart in een gesprek met zusterblad Le Vif/L’Express ons land niet. Voor hem werkt België niet meer, zijn er geen Belgen meer en hebben de Vlaamsgezinden gewonnen. Quatremer is al vijfentwintig jaar correspondent in de Europese hoofdstad voor de Franse krant Libération, een van de grootste van het land. Hij wordt op handen gedragen maar ook uitgejouwd. Hij hekelde eerder al de smerigheid van Brussel, de stilstaande stad waar de tunnels instorten, de failed state. ‘De kloof tussen de burgers aan de ene kant en de politiek en de media aan de andere kant wordt nu al tien jaar dieper. De mensen zijn er redelijk van bewust dat het land in een crisis verkeert, en dat het niet meer werkt.’

Wanneer we aan deze ‘buitenstaander’ vragen wat voor hem Belg zijn in 2016 inhoudt, proest hij het uit. ‘Eerlijk gezegd, ik zie niet in wat dat zou kunnen zijn. Er is wel een uiting van chauvinisme wanneer de Rode Duivels een wedstrijd winnen. Maar voor de rest lijkt het duidelijk dat de Vlaamsgezinden gewonnen hebben. België als culturele en politieke eenheid werkt niet meer. Wallonië en Vlaanderen zijn twee democratieën die elkaar volledig negeren, met als enig ontmoetingspunt een federale regering die in macht lijkt af te nemen. We zijn zonder omwegen in het post-Belgisch tijdperk getreden.’

Jean Quatremer, nochtans mijlenver verwijderd van het Vlaams nationalistisch discours (hij geeft trouwens toe dat hij geen Nederlands spreekt), legt een aantal pijnpunten bloot die hard aankomen voor het zuiden van het land.

‘De aangekondigde instorting en splitsing van het land zijn niet alleen de schuld van de Vlamingen. De Franstaligen zijn medeverantwoordelijk voor de huidige situatie. Sinds de Franstalige socialisten federaal niet meer aan de macht zijn, zijn ze losgeraakt van de federatie, dat voel je. En hoe meer Wallonië naar links helt, hoe sneller het land naar de ontploffing zal glijden. Er is een angstaanjagende Franstalige vlucht naar voren, een neiging om zich in de armen van de vakbonden, de PS en de PTB te gooien. Je moet getikt zijn om in 2016 voor een stalinist te stemmen! Als er een nationaal Belgisch bewustzijn bestaat moet ze vertaald worden door een stem voor de MR.’ Daarmee zegt hij dat de keuze van de premier Charles Michel om deze regering te vormen, een manier is om een toekomst aan het land te geven. Al was het maar op korte termijn.

‘Een fascinerende ontkenning’

De Franse correspondent is ‘gefascineerd’ door de Belgische ontkenning, de weigering om te zien wat er misloopt. Ook hier schuwt hij geen provocerende uitspraken. ‘Als je naar Molenbeek gaat, krijg je een culturele en fysieke schok. Mensen werpen tegen dat wij in Frankrijk banlieues hebben. Dat is waar, maar hier vind je die in het centrum van de hoofdstad. Op tweehonderd meter van de Grote Markt van Brussel zit je in Saoedi-Arabië. Er is iets dat niet klopt. Ik heb in geen enkele Europese stad zoveel gesluierde vrouwen gezien. Er was een bom in de metro nodig om dat eindelijk te mogen zeggen. Als je daar vroeger iets over durfde zeggen, werd er scherp geantwoord dat je niet van België hield.’

Een ander voorbeeld? ‘Toen de Rwandezen hier in de jaren 1990 na de volkerenmoord toekwamen, hebben we ons zelfs niet afgevraagd hoe we ze gingen integreren, of het extreme geweld van daar niet tot een gelijkaardig gedrag hier zou leiden. Het kon niemand schelen of er onthaalstructuren moesten komen…’

Volgens hem zijn de Belgen niet meer verontwaardigd over de tekortkomingen van het institutioneel systeem. Ze zijn verdoofd door jaren van geprogrammeerd verval. ‘De Belgische justitie valt onder uw ogen uiteen. Je land bengelt aan het einde van de OESO-rangschikking over investeringen. Dat zou elke dag voorpaginanieuws moeten zijn! Maar nee… En ik wed dat er bij de volgende staatshervorming over de regionalisering van Justitie, budget inbegrepen, zal gepraat worden. Maar Franstaligen, word toch wakker!’

De journalist verwijst naar het befaamde interview van Yves Leterme (CD&V) dat hij in de zomer van 2006 afnam. De indertijd toekomstige premier had toen verzekerd dat de Franstaligen ‘intellectueel niet in staat waren om Nederlands te leren’. ‘Hij had me gezegd dat het enige cement dat België nog had de koning, de voetbalploeg, de bieren en het leger waren. Vandaag is het leger Vlaams! De Franstaligen zijn de grote verliezers van het huidige België en ze willen het vooral niet beseffen. Er is echt een sociale druk om onze problemen in de doofpot te streken. Als journalist moeten we aan de kaak stellen dat het België van vandaag Vlaanderen is!’

‘Er bestaat reeël gevaar op geweld in België’

Is ons land dan gedoemd om stilzwijgend ineen te storten? ‘Sinds de N-VA aan de macht is, zegt ze monsterlijke dingen. Dat is een serieuze breuk met de periode waarin de socialisten verdovende verklaringen aflegden’, vindt Jean Quatremer. Het Di Rupo-tijdperk zal een groot moment in de Belgische geschiedenis blijven: ‘Alles gaat goed, vermits we het zeggen…’

Wat met de nieuwe PS in opbouw, die voor een verantwoordelijke regionalisering kiest? ‘Wallonië begint eindelijk te beseffen dat het zichzelf moet opbouwen. Minister-president Paul Magnette (PS) lijkt daartoe vastbesloten, maar het is hoog tijd. Door alles van de federale staat te verwachten is Wallonië aan het sterven. Dat kan Vlaanderen echter niks schelen, Bart De Wever heeft het duidelijk gezegd. Je kan denken wat je wil over die man, maar hij is goudeerlijk…’

Stemt dat tot optimisme? Niet echt, vindt Quatremer. En hij geeft nog een laatste waarschuwing mee: ‘Gelukkig is België geen gewelddadig land. En bevindt het zich niet in een situatie waarin de extremisten de macht kunnen nemen. Maar dat zal misschien niet eeuwig duren. Volkeren veranderen snel. En bij jullie is er, met de gettovorming en het uiteenvallen in gemeenschappen, reeël gevaar.’