Op sollicitatiegesprek na kanker? ‘Er wordt gediscrimineerd op basis van de gezondheidstoestand’

Wie de strijd tegen kanker overwon en opnieuw aan het werk wil, wordt gediscrimineerd. Dat blijkt uit een studie onder leiding van Stijn Baert (UGent). ‘Een gat in je cv als gevolg van kanker is schadelijker dan 10 jaar ouder zijn.’

Iemand die door zijn strijd tegen kanker een tijdje niet kon werken, heeft minder kans om daarna bij een sollicitatie aangenomen te worden. ‘Vooral de vrees dat wie een kankerervaring achter de rug heeft opnieuw ziek zal worden, is doorslaggevend voor de lagere kansen bij het solliciteren’, zegt arbeidsexpert Stijn Baert (UGent), die net een studie daarover begeleidde. ‘En dat terwijl discrimineren op grond van de gezondheidstoestand in Vlaanderen al sinds 2007 verboden is.’

Iedereen kent wel iemand die getroffen is door kanker. Gelukkig neemt het risico om eraan te overlijden af dankzij betere screening en behandeling. Steeds meer mensen die een kankerdiagnose krijgen, overleven de ziekte. ‘Dat betekent dat steeds grotere groepen overlevenden van kanker terugkeren naar de arbeidsmarkt’, zegt Adelina Sharipova, die samen met Philippe Sterkens, Ralf Caers en Marijke De Couck aan de studie werkte. ‘En die terugkeer verloopt niet altijd eenvoudig.’

Uit eerder onderzoek blijkt dat de gemiddelde terugkeer naar de werkvloer na het overleven van kanker rond de 60 procent ligt. Daarbij blijkt dat niet iedereen een even grote kans heeft op een succesvolle rentree. Zo maken vrouwen, mensen die een zware fysieke arbeid moeten verrichten en laaggeschoolden minder kans. Bovendien blijkt de verdere carrière van de terugkeerders minder goed te verlopen. De kankerpatiënten geven daarvoor vaak zelf aan dat ze fysiek zwakker zijn dan voor hun ziekte. Met andere woorden: het zelfbeeld is niet altijd schitterend. ‘Dat bleek ook een grond van waarheid te bevatten’, zegt Philippe Sterkens. ‘Uit studies blijkt dat ze soms minder presteren, minder productief zijn.’

Daarnaast is er ook de perceptie van de buitenwereld. Dan hebben we het over discriminatie door de werkgever die aanwerft. ‘Dat laatste was nog nooit wetenschappelijk onderzocht’, zegt Baert. ‘Ons onderzoek is wereldwijd het eerste dat nagaat in hoeverre werkgevers verantwoordelijk zijn voor de achterstelling van ex-kankerpatiënten. En vooral: welk stigma die achterstelling kan verklaren.’

Erg, erger, ergst

Uit de Gentse studie, die gefinancierd werd door Kom op tegen Kanker, blijkt dat ex-kankerpatiënten die formeel in aanmerking komen voor een baan 76 procent kans hebben om uitgenodigd te worden voor een gesprek als op hun cv een werkonderbreking wegens kanker staat vermeld. Sollicitanten zonder werkonderbreking hebben 80 procent kans om op gesprek te mogen komen. ‘Dat verschil van 4 procentpunten is significant en substantieel’, zegt Sterkens.

Baert: ‘Het onderzoek leert ook dat per jaar dat je ouder bent je 0,3 procentpunt minder kans maakt om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek. Een gat in je cv als gevolg van kanker is dus schadelijker dan 10 jaar ouder zijn. Of om het nog in een ander perspectief te plaatsen: als je vermeldt dat je interesse hebt voor culturele activiteiten, heb je 3 procentpunten méér kans op een sollicitatiegesprek, en na vrijwilligerswerk 4 procent. Het omgekeerde effect na kanker is van dezelfde grootteorde.’

Er is dus duidelijk sprake van discriminatie als je na je kankerbehandeling gaat solliciteren. Maar ook andere factoren kunnen tegen een kandidaat pleiten. ‘De kans op een gesprek na een werkonderbreking door kanker ligt hoger dan als je bijvoorbeeld “om familiale redenen” opgeeft’, zegt Sterkens. ‘Dan heb je slechts 73 procent kans. Wie geen reden opgeeft voor de werkonderbreking, heeft maar 69 procent kans op een sollicitatiegesprek, wie depressie vermeldt 67 procent. Die werkonderbrekingen zijn dus nog schadelijker dan een onderbreking door kanker.’

Baert: ‘Het spreekt voor zich dat de lagere kans op een jobinterview op basis van een eerdere kankerervaring onwettelijk is. Men denkt vaak dat er alleen discriminatie bestaat op grond van gender of etniciteit, maar dat is niet zo: er wordt ook gediscrimineerd op basis van de gezondheidstoestand. Dat betekent ook dat er bij praktijktests, die moeten nagaan of er wordt gediscrimineerd, niet alleen gekeken moet worden naar het geslacht en naar vreemde namen, maar ook naar gezondheid.’

Open kaart spelen

Waarom worden mensen die kanker overleefden gediscrimineerd? Ook dat legde het experimentele onderzoek bloot. Sharipova: ‘Wie zich met een kankerervaring presenteert, wordt ingeschat als fysiek minder sterk. En er wordt gedacht dat er aanpassingen zullen moeten gebeuren in de organisatie van het werk, bijvoorbeeld meer flexibele uren. Of dat er aanpassingen nodig zijn op de werkvloer, denk aan bijzonder kantoormeubilair. Maar er wordt vooral gevreesd dat ze in de toekomst meer ziek zullen zijn.’

Volgens de studie blijkt dat de ingeschatte kans op een nieuwe werkonderbreking 47 procent bedraagt voor wie eerder uitviel wegens kanker. Voor wie eerder een werkonderbreking kende wegens familiale redenen of zonder toelichting, schat men de kans daarop lager in, namelijk respectievelijk 41 en 42 procent. Voor wie eerder uitviel wegens depressie, schat men de kans met 51 procent dan weer hoger in. Baert: ‘Die bevinding doet denken aan eerder onderzoek naar genderdiscriminatie. De achterstelling van vrouwen lijkt typisch te maken te hebben met een vrees voor uitval wegens zwangerschap. Ook dat vinden werkgevers kostelijk.’

Het is niet allemaal negatief. Een ex-kankerpatiënt die een job zoekt, wordt ook vaak welwillend bekeken door een werkgever, zegt Sharipova: ‘Iemand die kanker heeft overwonnen en opnieuw aan de slag wil, wordt bijzonder gemotiveerd gevonden, zo blijkt uit ons onderzoek. Ze scoren ook beter dan anderen met een gat in hun cv op het vlak van flexibiliteit en stressbestendigheid. En de werkgever redeneert soms ook dat zo’n aanwerving de werkcultuur zal verbeteren.’

Nog opmerkelijke vaststellingen uit de studie: een kankerervaring is minder nadelig voor mannelijke sollicitanten, of als een vrouw beslist over wie wordt aangeworven, of als degene die daarover beslist zelf een kankerervaring had. Maar terwijl fysieke sporten en vrijwilligerswerk normaal gezien extra troeven zijn bij een sollicitatie, is dat voor ex-kankerpatiënten minder het geval. Sterkens: ‘Dat betekent ook dat het niet voldoende is om op je cv te zetten dat je veel sport om te illustreren dat je weer helemaal fit bent. Je moet dat directer aangeven, bijvoorbeeld met een doktersverklaring.’

‘Dit onderzoek geeft aan dat je er in dit geval bij gebaat bent om open te zijn over de oorzaak van het gat in je cv’, benadrukt Baert. ‘Licht dan ook zeker de geruststellende vaststellingen over de stabiliteit van je gezondheid toe. Zo anticipeer je op de voornaamste reden voor discriminatie bij het solliciteren. In elk geval is het wettelijk en ethisch minstens onwenselijk dat ex-kankerpatiënten op de arbeidsmarkt worden benadeeld.’