‘Op naar een shutdown à la Belge?’

Een routinestemming over een begroting van ‘voorlopige twaalfden’ haalde het door een wisselmeerderheid van extreem links en het Vlaamse Belang niet. Dat zorgt voor een ongeziene situatie in ons land. Professor Herman Matthijs over ‘het politiek casino’ dat de regering in lopende zaken-Michel II is geworden.

In december 2018 ontplofte de Zweedse regering-Michel I. Het land ging onmiddellijk in lopende zaken met een minderheidsregering (52 op 150 Kamerzetels ) en de budgettaire werkwijze van de voorlopige kredieten werd ingevoerd. Dit was een nog nooit geziene situatie in de politieke- en budgettaire geschiedenis van dit federale koninkrijk. De verkiezingen van 26 mei 2019 bracht het aantal zetels van Michel II zelfs terug tot 38 op 150.

Sinds 1 januari wordt dit land, op federaal vlak, budgettair beheerd via de voorlopige kredieten. De laatst goedgekeurde wet in dit verband was die van 29 juli jongstleden. Toen zijn er voorlopige kredieten goedgekeurd voor de daaropvolgende drie maanden. Op 1 november dient er opnieuw een voorlopige kredietenwet in werking te treden voor de laatste twee maanden van dit jaar.

Op naar een shutdown à la Belge?

De regering-Michel II in lopende zaken moest afgelopen donderdag constateren dat de communisten veel fans hebben in het parlementair halfrond: de uiterst linkse PVDA/PTB vroeg een aanpassing van de begroting: ze wou meer geld voor de zorgsector en kreeg daarvoor steun van een meerderheid, onder andere van het Vlaams Belang.

Hoe kan dit aflopen als de verkozenen op 31 oktober aanstaande samenkomen?

Voorlopige kredieten

Als de politieke wereld er niet in slaagt om een begroting tijdig goed te keuren, wordt er een voorlopige kredietenwet voorgelegd aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers. De juridische basis van deze budgettaire techniek staat in de wet van 22 mei 2003 houdende organisatie van de begroting en van de comptabiliteit van de federale staat ( art. 55-58). De hoofdlijnen zijn:

– de beperking van de voorlopige kredieten tot maximaal 4/12 (maanden);

– de berekening van de voorlopige kredieten gebeurt op basis van de laatst goedgekeurde begroting;

– deze kredieten worden per begrotingsprogramma goedgekeurd;

– het mag geen nieuwe soort uitgaven bevatten.

Met andere woorden, de voorlopige kredieten van 2019 zijn gebaseerd op de begroting 2018, want dat is het laatst goedgekeurde federale budget. Bovendien heeft de regering-Michel II op 21 december 2018 twee omzendbrieven gepubliceerd, namelijk: één over de lopende zaken en één over de begrotingsbehoedzaamheid gedurende de periode van lopende zaken. Op de agenda van de ministerraad is al maanden het eerste punt: de toepassing van die tweede omzendbrief.

Het amendement

De regering-Michel II diende op 18 oktober een wetsontwerp in tot opening van de voorlopige kredieten voor de maanden november en december 2019 (Kamer doc. 55-0413). Dat werd goedgekeurd in de commissie voor de Financiën en de Begroting.

Maar in de plenaire zitting van donderdag 24 oktober diende de PTB een Franstalig amendement in (nr. 14) om meer geld te geven aan de zogenaamde witte woede. In concreto gaat het om 67 miljoen euro. Dat bedrag kan fors oplopen op kruissnelheden en hier wordt zelfs het bedrag van 1 miljard euro genoemd.

Hieromtrent zijn enige vaststellingen te doen. Vooreerst wordt de regering in lopende zaken weggestemd, want het amendement haalde een meerderheid van de aanwezige socialisten, groenen, communisten en het Vlaams Belang. Zodoende moeten de Kamerleden hun Halloween-vakantie opofferen voor een eindstemming op 31 oktober. Want als er tegen dan niets wordt gestemd, is er geen geld meer beschikbaar.

Mogelijkheden

Vooreerst kan een begroting enkel uitgaan van de regering. Dus de oppositie kan geen voorstel van begroting of voorlopige kredieten indienen. Voorlopig stemt niemand deze regering in lopende zaken, zonder meerderheid, ook niet weg. Maar het amendement van de PTB verhoogt wel de totale uitgavensom en dat is in strijd met de regel van de voorlopige kredieten.

Gaat men het amendement intrekken? Dat zal niet gebeuren. Dus moet er een partij zijn steun terugtrekken. Voor de socialisten en de groenen wordt dat een moeilijk verhaal. Eerst de witte woede budgettair steunen en dan een week later een bocht nemen van 180 graden is moeilijk uit te leggen aan de achterban. En met de steun van de grootste fractie, de N-VA, heeft Michel II nog geen meerderheid in de Kamer. Is het Vlaams Belang bereid om de bocht te nemen en de regering te redden?

Indien er op 31 oktober niets wordt gestemd, kan de federale staat op 1 november de bestaande fiscale regels niet meer uitvoeren en geen uitgaven meer doen.

In deze vakantieperiode kunnen er natuurlijk ook zieken en afwezigen zijn. Daardoor en gezien het feit dat er geen vaste meerderheid is in de Kamer, kan die stemming alle kanten uit. Voor de regering zit er niets anders op dan een budgettaire oplossing te zoeken en vooral politiek steun bij de oppositie te verkrijgen.

Ongeziene situatie

Indien er op 31 oktober niets wordt gestemd, kan de federale staat op 1 november de bestaande fiscale regels niet meer uitvoeren en geen uitgaven meer doen. Dat is nog nooit gebeurd in dit land. En dan krijgen we een federale ‘shutdown’ in de zuiverste vorm. Dat kan zich uiten in het feit dat de pensioenen niet meer betaald kunnen worden. Het onderwijzend personeel krijgt wel nog een wedde omdat ze onder de Gemeenschappen vallen. Maar welke partij gaat voor zo’n shutdown de verantwoordelijkheid willen dragen?

De regering kan ook het ontwerp opsplitsen. Ze kan een aparte financiewet voor de ontvangsten laten stemmen en de uitgaven in een aparte voorlopige kredietenwet steken.

Indien het amendement van de PTB het volgende week haalt, breekt men met de regels inzake de voorlopige kredieten. Bovendien komt men dan politiek in een situatie dat de regering is weggestemd en dan zou die ontslag moeten nemen…

Politiek casino

Door de afwezigheid van een vaste meerderheid in de Kamer en het feit dat de regering in lopende zaken geen meerderheid bezit, is deze verkozen vergadering een politiek casino geworden als het gaat over de stemmingen. Er zit voor de regering-Michel II niets anders op dan alle begrotingskennis uit de kast te halen en met budgettaire spitstechnologie tot een oplossing te komen. Bovendien zal deze situatie zich eind december opnieuw voordoen, als men de eerste voorlopige kredieten 2020 gaat voorleggen aan de Kamer. Dex opvolg(ster)er van premier Charles Michel weet al wat hij/zij goed moet instuderen: de regels omtrent de voorlopige kredieten.