‘Ooit zijn alle slachthuizen gesloten’

Volgens Tobias Leenaert, auteur van het boek How to Create a Vegan World, zullen onze slachthuizen op een bepaald moment allemaal dichtgaan. ‘Als je niet wil dat een dier lijdt, waarom zou je het dan aanvaardbaar vinden dat het gedood wordt?’, vraagt Leenaert zich af.

Uit een reportage over het ‘vernieuwde’ slachthuis van Tielt bleek dat mensen na een rondleiding gerustgesteld zijn. Blijkbaar is alles daar nu dik in orde. Het dierenleed is plots verdwenen, door een aantal cosmetische ingrepen van een ongetwijfeld goedmenende slachthuisdirecteur.

Het is niet zo moeilijk om in te zien dat mensen heel graag willen gerustgesteld worden wanneer ze met dierenleed geconfronteerd worden. Niet alleen omdat ze verkiezen dat dieren niet lijden, maar ook en vooral omdat ze graag hun lap vlees willen blijven eten. ‘Confirmation bias’, heet dat in het Engels. We zijn maar al te happig om dingen te zien en te horen die onze overtuigingen en ons gedrag ondersteunen.

Ondertussen maakte de organisatie Animal Rights nieuwe undercover beelden wereldkundig, dit keer van een runderslachthuis in Izegem. Ik mag voorwaar hopen dat iedereen die gerustgesteld was, die rust opnieuw kwijt is. Normaal bekijk ik zo’n beelden niet – ze raken me teveel en te diep – maar ik wou weten waarover ik schreef.

De droefheid, de woede, en de weerzin die ik voel, voelt u hopelijk ook. Ook minister van dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) voelt ze. Hij liet het slachthuis sluiten, en gaat verder op zoek naar manieren om dergelijke toestanden te vermijden in de toekomst. Weyts wil geen dieren zien lijden in het slachthuis.

Slachten zonder dierenleed

Maar kan slachten zonder dierenleed? Het kan zeker met minder leed. Maar zelfs dat is niet evident. Producenten en supermarkten willen vlees verkopen aan een zo interessant mogelijke prijs – dat is wat de consument vraagt. En dat maakt dat alles zo snel mogelijk en zo goedkoop mogelijk moet gaan. Elke minuut dat het slachtproces langer duurt, drijft de prijs per kilogram vlees omhoog. Vandaar dat er in slachthuizen zelfs wordt geëxperimenteerd met de hoeveelheid CO2-gas: hoe minder ervan gebruikt wordt, hoe goedkoper, maar hoe trager en pijnlijker de dood van het dier.

En zelfs als je dieren zou kunnen slachten zonder stress, angst of pijn, dan gaat het nog steeds maar over de laatste uren van het leven van koeien, kippen en varkens. De maanden die ervoor kwamen zaten eveneens vol frustratie, angst, depressie, en pijn.

Slachten zonder dierenleed is in wezen eigenlijk een absurde gedachte. Als je een dier leed wil besparen, doe je dat vanuit empathie en respect. Maar als je niet wil dat het lijdt, waarom zou je het dan aanvaardbaar vinden dat het gedood wordt? Het gaat om iets nemen – een leven – dat niet van ons is. Het is de ultieme vorm van leed toebrengen.

Morele evolutie

Ja, dieren in de natuur eten elkaar ook op. Maar zij hebben geen alternatief, en ze kunnen ook geen morele afwegingen maken. De mens is het eerste dier dat zijn eigen voedingspatroon in vraag stelt. Dat is iets heel moois.

Ons morele bewustzijn evolueert, en dingen die we vroeger aanvaardbaar vonden, zijn dat nu niet meer. Slavernij, onderdrukking van vrouwen, racisme, discriminatie tegen mensen met een andere seksuele geaardheid: het zijn zaken die uiteraard allemaal nog voorkomen, maar die de meeste mensen – op zijn minst in westerse landen – ondertussen afkeuren.

Net zoals Netflix de videotheek overbodig heeft gemaakt, kan clean meat vlees van dieren overbodig maken.

Het wordt steeds moeilijker om de praktijk van vleesconsumptie – en de consumptie van dierlijke producten in het algemeen – te verzoenen met die stijgende gevoeligheid. Neem daarbij, naast het onrecht tegen dieren, de impact van vlees op het milieu en de publieke gezondheid, en je zit met een kanjer van een probleem.

Vlees zonder slacht

Beter is het te kijken naar alternatieven. Meer en meer bedrijven en onderzoekscentra zijn bezig met het ontwikkelen van vlees dat gebaseerd is op dierlijke cellen, maar zonder dat daarvoor een dier moest gedood worden: het zogenaamde ‘clean meat’.

Beeld je in dat je een product hebt dat qua smaak, textuur en nutriënten identiek is aan vlees – het is vlees – maar dat geproduceerd werd zonder dierenleed en met een lagere milieu-impact. Zal iemand dan nog kunnen zeggen: nee dank u, mijn vlees moet van een dood dier komen?

Clean meat vermijdt de omweg van het dier. Net zoals Netflix de videotheek overbodig heeft gemaakt, kan clean meat vlees van dieren overbodig maken. De slachthuizen en dierenfabrieken zouden sluiten, maar dat is nauwelijks een verlies. Alleen al vanwege de menselijke waardigheid zouden dergelijke jobs niet mogen bestaan. Het is niet alleen gevaarlijk werken, het stompt ook af. Wanneer je honderden of duizenden dieren per dag moet doden, kan je maar best niet teveel voelen.

Als alles zo verder gaat, en als mensen als Bill Gates en Richard Branson blijven investeren in het onderzoek naar clean meat, dan zullen slachthuizen weldra niet meer dan een griezelige herinnering zijn, iets wat toekomstige generaties zich niet zullen kunnen voorstellen. We zullen er plaatjes van zien in een of ander museum over barbaarse praktijken uit de 21ste eeuw.

Niet wachten

Ik geloof niet dat mensen die doen alsof die beelden hen koud laten, dat echt menen. Wat ik wel geloof is dat zij vrezen iets te verliezen – de smaak van een goede steak, bijvoorbeeld – en zichzelf daarom niet willen of kunnen toelaten om empathie te voelen.

Misschien bent u een van die mensen die wel om dieren geeft, maar niet genoeg om te stoppen met hen te eten. Misschien blijft u zitten met een zeker ongemak, een klein knagend gevoel.

Eens was ik de grootste vleeseter die je je maar kon indenken. Op restaurant koos ik steevast voor steak au poivre, en de keren dat mijn moeder vegetarisch kookte, revolteerde ik. Ondertussen is het zo’n twintig jaar geleden dat ik mijn laatste lap vlees at, en ik heb ontdekt dat ik niets tekort kom. Ik ben alleen maar meer van eten en koken gaan houden. En ik kan alle dieren recht in de ogen kijken, zoals Franz Kafka schreef, want ik eet ze niet meer.

Als ik dat kon, dan u ook. Probeer het gewoon eens, voor een week of zo. Of schrijf u in om een maand plantaardig te eten. Er zijn campagnes, zoals EasyVegan of TryVegan die daarbij kunnen helpen.

Er ligt hier een geweldige kans. We hebben het over een gigantische hoeveelheid leed (65 miljard dieren per jaar wereldwijd, zeedieren niet meegerekend), dat effectief vermeden kan worden. Er zijn veel ziektes waar nog geen geneesmiddel voor is. We staan redelijk machteloos tegenover de kracht van orkanen. En ook het probleem van armoede in de wereld is nog lang niet opgelost. Maar voor het leed van koeien, varkens, kippen, konijnen, kalkoenen en zeedieren bestaat een oplossing: we kunnen ophouden met ze te eten.

Hoe geweldig zou het zijn als we samen, als mensen die altijd maar verder evolueren en beter worden, die kans met beide handen zouden aangrijpen.