‘Ons onderwijssysteem creëert kuddeschapen’

‘Als we jongeren stimuleren in wat ze goed zijn dan buizen ze niet en moet de KU Leuven niet met terugwerkende kracht de boel trachten recht te trekken’, schrijft directeur van het Minderhedenforum Wouter Van Bellingen.

Nog maar eens. Nog maar eens verscheen er deze week een rapport, ditmaal van de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling in Europa), dat stelt dat de tewerkstellingsgraad van personen met een migratieachtergrond in België de laagste is van Europa. Dat zet een druk op onze samenleving, temeer omdat 89 procent van de wereldbevolking die tussen 10 en 24 jaar oud is – zo blijkt dan weer uit een rapport van de UNFPA, ook deze week – in landen woont waar de bevolking het minder breed heeft en dus een deel van hen zijn geluk ongetwijfeld ook hier zal beproeven.

Een andere kijk op de week: de KU Leuven plant om zijn eerstejaarsstudenten die te fel buizen niet meer voor dezelfde studierichting te laten inschrijven. Ze wil de studieduur van studenten binnen de perken houden door hen via deze maatregel sneller te heroriënteren. De universiteit zoekt daarmee vooral een antwoord op een probleem dat zich al vroeger stelt dan tijdens de universiteitsjaren. Onze middelbareschoolstudenten krijgen bitter weinig toeleiding naar de juiste studie. Er wordt hen weinig perspectief voorgehouden en dat is vooral jammer voor personen met een migratieachtergrond.

Onder hen sluiten 30 procent van de jongens en 25 procent van de meisjes hun middelbare school af zonder diploma. Eén plus één plus één is drie: willen we een groeiende groep van nieuw- en oudkomers in ons land aan een baan helpen die ze vandaag zo moeilijk vinden, dan moeten we hen – en gewoonweg alle jongeren – perspectief bieden. Een perspectief op een studie die bij hun talenten past, zodat ze vooruitzicht hebben op een baan.

Behalen van diploma’s

We kunnen de mosterd halen bij een man als Jef Staes. In het voorjaar had ik het geluk om in mijn vorige functie als sociaal ondernemer te kunnen deelnemen aan het transitiefestival van het sociaal-cultureel werk. Ik kreeg er van Jef Staes een uitleg over schapen. Niet over gewone schapen, maar over kuddeschapen die gecreëerd worden door ons onderwijssysteem. En zelfs over zwarte schapen: de schapen die tegendraads het systeem bekampen en daar niet bepaald voor geliefd worden.

Ons huidig onderwijssysteem is enkel gericht op het behalen van diploma’s. Wie het beste kan reproduceren, komt daar het beste uit, maar we leren niet meer om passie te hebben of creatief te zijn. Daardoor kunnen we nu erg moeilijk omgaan met veranderingen. En als we gaan werken, blijven we in dat stramien zitten. We doen wat ons gevraagd wordt, wat in onze functiebeschrijving wordt opgelegd. Of zoals Jef Staes het zegt: “Ze hebben van ons schapen gemaakt die achter de draad moeten blijven zitten. We kunnen hoogstens eens mekkeren.”

2D versus 3D-tijdperk

En ja, vroeger leverde die handelswijze resultaat op. Bij een sollicitatiegesprek vroeg men of je een job graag wou doen. Was het antwoord positief, dan kon je aan de slag. Het diensthoofd of de ploegbaas vertelde je wat je moest doen en hoe je het moest doen en nadien controleerde hij of je werk goed gedaan was. Het traject was heel voorspelbaar. Volgens Jef Staes kwam dit omdat we toen in een tijd van informatiearmoede leefden waarbij we wel moesten luisteren naar slimmere mensen. Eerst in het onderwijs, later op het werk: altijd was er wel iemand die meer kennis had dan wij.

Dit was volgens hem het 2D-tijdperk, waarin duidelijk vastlag wat in welke situatie werd verwacht. “Vandaag is dat anders”, zegt Jef Staes. “Het internet geeft de mogelijkheid om nieuwe informatie te verwerven, op te slaan en door te geven. Die hoeveelheid aan informatie groeit exponentieel sneller dan onze capaciteit om ons de informatie eigen te maken. Je kan nu slimmer zijn dan je lesgever of iets beter kennen dan je chef op het werk.”

Deze evolutie noemt Staes dan ook “de verschuiving naar 3D”. Een goede leidinggevende moet nu vragen of je wil deel uitmaken van een wereld in evolutie, of je bereid bent mee te veranderen en of je daarvoor levenslang wil leren. Wie vroeger de leiding had, moet nu zelfs een stapje opzij durven zetten om ruimte te geven aan mensen die passie en talent hebben voor wat komen gaat. Het komt er opaan om het beste uit iedereen naar boven te halen. We gebruiken meestal niet meer dan tien procent van de mogelijkheden die in een mens of in een organisatie aanwezig zijn.

Zwarte schapen

Vandaag zien we vaak pas wat iemand kan als hij of zij op pensioen gaat en van het dwingende keurslijf verlost wordt. Van elke tien mensen in een organisatie zeggen er maar twee dat ze gepassioneerd zijn door hun werk. Zes doorworstelen hun werkuren in hun voorgekauwde functie, het heeft veel weg van kuddeschapen. En dan zijn er nog twee die tegendraads zijn, de zwarte schapen.”

Laat ons niet wachten op een volgend onderzoek dat stelt dat we slecht bezig zijn. We mogen ons niet als schapen gedragen. Als we jongeren stimuleren in wat ze goed zijn dan buizen ze niet en moet de KU Leuven niet met terugwerkende kracht de boel trachten recht te trekken. Als jongeren, van alle kleuren en standen, hier dan een baan kunnen vinden, dan hoeven we niet te schrijven over bedroevende resultaten in een OESO-rapport. En zijn we klaar om van schapen frisse hinden, antilopen of onrustige tijgers te maken, dan kunnen veel meer jongeren aan de slag in een job waarin ze zich goed voelen. En dan kan een deel van de vele jongeren uit het Zuiden hier de vergrijzing helpen oplossen. Wie gaat anders onze pensioenen betalen?

Als directeur van het Minderhedenforum wil ik alvast aan die kar trekken. Ik wil vanuit onze eigen kracht vertrekken, de kracht van mensen uit alle windrichtingen. Zij spreken vaak vele talen, beschikken over ervaring en een internationaal netwerk, hebben kwalificaties waarnaar we in ons land net op zoek zijn. Diversiteit kan de hefboom worden om onze samenleving op een hoger welvaartspeil te krijgen.