‘Ons kwaliteitsproduct bij uitstek: de rijke en kwaliteitsvolle Vlaamse cultuur, wordt zelden gepromoot’

‘Optimisten vinden dat drie op de vier Vlamingen aan cultuur blijven doen, pessimisten wijzen op het kwart dat nog steeds niet participeert’, schrijft Vlaams Parlementslid Marius Meremans (N-VA). Hij wil de toenemende desinteressse voor cultuur een halt toeroepen.

75 procent van de Vlamingen neemt in meer of mindere mate deel aan culturele activiteiten, zo blijkt uit de jongste Participatiesurvey (2014). Dat is even veel/weinig als vijf jaar eerder. Optimisten beklemtonen dat drie op de vier Vlamingen aan cultuur blijven doen, pessimisten wijzen op het kwart dat nog steeds niet participeert. Hoewel ik van nature een optimist ben, ben ik er niet helemaal gerust op. De reden: de toenemende desinteresse in cultuur. Daar moeten we dringend iets aan doen.

Naast het feit dat we nog steeds één vierde van de Vlamingen niet bereiken, blijkt uit de survey ook dat het gros van het cultuurminnend Vlaanderen een hoger opgeleide blanke medior blijft. De sociale kloof in participatie is ook binnen de cultuursector groot. De financiële drempel speelt een rol, maar een minder grote rol dan opleiding. Wat zeker zorgen baart, is dat ‘desinteresse’ door de ondervraagden meer dan in 2009 aangehaald wordt als argument om niet te participeren. Opvallend en in contrast met de inspanningen van de sector zelf, die heel wat inspanningen levert om de participatie te verhogen en in te zetten op een doelgroepenbenadering.

De cijfers drukken ons evenwel met de neus op de feiten: naar doelgroepen toe boeken we (te) weinig vooruitgang. Dit ondanks de gestegen middelen voor cultuurparticipatie via het met veel bombarie aangekondigde Participatiedecreet, een erfenis van voormalig Vlaams minister van Cultuur Bert Anciaux. Met dat decreet wilde Anciaux zoveel mogelijk burgers laten ‘deelnemen’ en ‘deelhebben’ aan sport, cultuur en jeugdwerk in Vlaanderen. Maar in werkelijkheid werkte het decreet te veel van bovenuit.

Uiteraard is het niet de bedoeling dat elke bevolkingsgroep evenredig deelneemt aan elk cultureel evenement, maar die evenredigheid moet potentieel wel kunnen. Minstens verwachten we van gesubsidieerde initiatiefnemers dat ze drempels, zeker financiële drempels, vermijden of wegwerken. Om mensen in armoede op een niet-stigmatiserende manier te kunnen laten participeren, werd de uitrol van de Uitpas in Vlaanderen opgenomen in het Vlaamse Regeerakkoord. Als N-VA hebben wij steeds gesteld dat de Uitpas slechts één instrument is en op zichzelf niet zaligmakend is. De begeleiding op het terrein is veel belangrijker: organisaties leren werken met kansengroepen en kansengroepen overtuigen van het belang van cultuur.

Desinteresse is in toenemende mate een reden om niet te participeren. Om desinteresse tegen te gaan, spelen cultuureducatie en toeleiding evident een cruciale rol, maar ook de wijze waarop cultuurinitiatieven het publiek benaderen, is erg belangrijk. Wij verwachten dat de sector op een toegankelijke en innovatieve manier nieuwe generaties cultuurgebruikers probeert te overtuigen, zonder de oudere uit het oog te verliezen.

Waar iedereen het roerend over eens is, is dat je jonge kinderen moet laten kennismaken met cultuur. Al snel kom je dan terecht bij het onderwijs en raak je verstrengeld in het debat over de eindtermen en de eindeloze wenslijst voor nieuwe onderwijsvakken.. Er dient werk gemaakt te worden van een structureel beleid op het vlak van cultuureducatie. Onderwijs is daarin een noodzakelijke en essentiële partner en factor.

Ook de nieuwe beheersovereenkomst met de VRT biedt opportuniteiten. Er zal door de openbare omroep meer gefocust moeten worden op de diverse domeinen van de culturele sector. Die focus zal de VRT moeten vertalen in haar programmatie en haar aanbod, ook naar kinderen en jongeren toe.

Vlaanderen is fier op zijn streekproducten. Onze melk, onze Vlaamse groenten en fruit: allemaal worden ze sterk gepromoot en geprezen. Maar ons kwaliteitsproduct bij uitstek: de rijke en kwaliteitsvolle Vlaamse cultuur, wordt zelden gepromoot. Soms kijk ik met jaloezie naar de manier waarop Frankrijk hun cultuur promoot en verkoopt naar de buitenwereld toe. Als startpunt dient werk gemaakt te worden van de in het Regeerakkoord aangekondigde campagne om het Vlaamse boek te ondersteunen. Hiermee zouden we twee vliegen in één klap slaan: we ondersteunen een cultuurproduct, maar stimuleren ook de verkoop en genereren dus een economische return.

Maar de belangrijkste factor in verhogen van cultuurparticipatie zijn de ouders. We overstelpen jonge ouders met de beste adviezen, van voeding tot gymnastiek. Maar we vergeten jonge ouders aan te sporen om hun spruiten ook in contact te brengen met cultuur. Een initiatief zoals boekbaby’s is het kopiëren waard. Eigenlijk zou cultuurparticipatie een onderdeel moeten vormen van elk doktersadvies!

‘Volksontwikkeling’ en ‘volksverheffing’ zijn termen die je enkel nog terugvindt in beleidsdocumenten. Maar het blijven begrippen waarvan de vlag de lading dekt. Cultuurparticipatie verhoogt emancipatie en dat zit diep ingebakken in de Vlaamse Beweging. Maar de weg is nog lang… en steil.