‘Ons Joke, het arm schaap’

Joke Schauvliege doet haar vrienden de boeren, de jagers en de boze burgemeesters weer een groot plezier: ze verklaart zes vogelsoorten zo goed als vogelvrij.

Minister van alles behalve natuur Joke Schauvliege (CD&V) doet het weer. Ze verklaart zo maar zes vogelsoorten vogelvrij, zonder overleg en zonder rekening te houden met het feit dat de vogels Europees beschermd zijn. Ze zegt wel weer dat het een specifieke maatregel voor uitzonderlijke omstandigheden betreft, voor als de dieren ergens schade zouden veroorzaken, maar de procedure om de uitzondering aan te vragen is zo simpel dat je bijna niet anders kunt dan de toelating krijgen. Er lijken ook amper controlemechanismen voorzien. Ze maakt het gewoon mogelijk dat mensen à volonté de betrokken soorten kunnen viseren.

Het gaat om onder meer de ekster, de gaai en de spreeuw. Die zouden fruit en landbouwgewassen eten, en schade aan fauna en flora veroorzaken. Waar blijven ze het halen? Schauvliege beweerde dat de soepele maatregelen er kwamen na overleg met alle betrokken partijen, maar alvast de scherpe reacties van Natuurpunt en Vogelbescherming Vlaanderen wezen uit dat zij niet gehoord werden. Wie dan wel de ingreep adviseerde, is niet duidelijk. Uit het verleden blijkt dat Schauvliege graag haar oor te luisteren legt in kringen van landbouwers, jagers en burgemeesters die menen te moeten scoren op de kap van dieren die geen wijkcomités vormen om zich te verdedigen.

Geen wetenschappelijk onderzoek

Voor de zoveelste keer wordt er voorbijgegaan aan wetenschappelijk onderzoek, waaruit blijkt dat de soorten in kwestie zelden of nooit schade veroorzaken. Eksters en gaaien zijn grotendeels territoriale vogels die nooit raids uitvoeren op velden of boomgaarden. Het ornithologisch topvakblad Ibis maakte vorig jaar ook komaf met de mythe dat eksters en kraaien schade veroorzaken aan populaties van tuinvogels, laat staan van jachtwild. Een klassieke wet in de ecologie zegt dat de populaties van rovers bepaald worden door de grootte van hun prooipopulaties, en niet omgekeerd. Er zijn niet minder meesjes als er meer eksters zijn, maar meer eksters als er meer meesjes zijn. Ondanks het succes van eksters, gaaien en kraaien zitten de meeste tuinvogelpopulaties in de lift, ook in ons land. Er zijn nooit meer merels, mezen en roodborstjes geweest dan de jongste decennia.

Het is eveneens een hardnekkig idee-fixe dat je door middel van verdelging lokaal een dierpopulatie kunt terugdringen. Er zwerven zoveel eksters en gaaien rond dat vrijgekomen plaatsen snel worden ingevuld. Mochten er toch merkbare verliezen in aantallen vogels zijn, zullen die gecompenseerd worden door de productie van meer jongen of een verminderde sterfte als gevolg van andere oorzaken. Nogmaals en met nog meer nadruk: VERDELGING VAN DIEREN OM SCHADE TE BESTRIJDEN HEEFT GEEN ZIN! Dat geldt ook voor de spreeuw, die wel in grote groepen kan opereren en eventueel in boomgaarden lokaal en gedurende een korte periode schade zou kunnen veroorzaken. Maar de spreeuw is een soort die zware klappen krijgt en sterk in aantal afneemt, waardoor ze eerder extra bescherming verdient in plaats van extra geviseerd te worden. Ook daar gaat Schauvliege aan voorbij.

Vogelonvriendelijke achterban?

Even was er de jongste weken wat hoop dat ze het licht had gezien en wat pro natuur zou optreden. Ze keurde, na jarenlang getalm, soortenbeschermingsprogramma’s goed die moeten leiden tot inspanningen voor de terugkeer van uiterst zeldzame dieren als de Europese hamster en de grauwe kiekendief. Maar dat gaat over enkele tientallen individuen, die de meeste boeren en andere mensen die natuur louter als iets voor economische opbrengst beschouwen nooit zullen zien. Kwatongen fluisteren dat Schauvliege van de goodwill die ze met deze beschermingsmaatregelen hoopte te creëren, profiteerde om de nieuwe lading antivogelmaatregelen door te duwen, op aansturen van haar vogelonvriendelijke achterban.

Ze zal zich nu wel weer persoonlijk geviseerd voelen. Ze zal wel weer emmeren dat ze niets goed kan doen voor de natuurbeweging. Op de voorbije nieuwjaarsreceptie van haar partij, de CD&V die van een anti-natuurbeleid een strategie om kiezers te winnen lijkt te hebben gemaakt, werd ze steevast als ‘Ons Joke’ omschreven. Er werd net niet ‘het arm schaap’ aan toegevoegd. Voor een goed begrip: we spreken hier niet over een poetsvrouw op het kabinet die uit een sociaal tewerkstellingsprogramma kwam, maar over de minister van Omgeving, Natuur en Landbouw, een belangrijke functie.

Gerechtelijke procedure

Het blijft ergerlijk dat een minister die zelf geen benul heeft van wat ze moet doen, die geen visie over een gedegen natuur- en milieubeleid heeft, niet de moeite doet om gedegen wetenschappelijk advies te volgen. De stemmen van de doorsnee boer met zijn vooringenomen visie dat alles wat in de natuur voorkomt schadelijk kan zijn, en van de doorsnee burgemeester die in verdelging een gemakkelijke manier ziet om wat boze burgers te lijmen, wegen zwaarder door dan die van objectieve wetenschappers. Wetenschappelijke inzichten worden alleen gehonoreerd als ze in de kraam passen van wat de beleidslui willen horen.

Het is significant dat secretaris-generaal Jurgen Tack van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek de baan moest ruimen na wat onduidelijkheden over een dubieuze managementsprijs die hij ooit kreeg, terwijl minister Joke Schauvliege de stommiteiten mag blijven opstapelen zonder dat haar mandaat in vraag wordt gesteld. Misschien moet de N-VA, die zich wel pro natuur en milieu profileert, na de volgende verkiezingen Schauvlieges bevoegdheden opeisen. De aanstelling van voorzitter Jan Peumans van het Vlaams Parlement als voorzitter van de Vlaamse klimaatcommissie in plaats van de zoveelste CD&V-er is alvast een goed begin.

Ondertussen kan directeur Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen misschien een gerechtelijke procedure tegen Schauvliege starten, wegens wanbeleid en het veroorzaken van schade aan onschuldige vogelsoorten, en kan hij, bijvoorbeeld, 50.000 euro morele schadevergoeding eisen in plaats van de klassieke euro die een rechtbank daar doorgaans op plakt. Het Grondwettelijk Hof velde deze week ter zake een belangrijk arrest. Het lijkt er op dat het milieu- en natuurbewustzijn sneller doordringt in de rechterlijke sfeer dan op het kabinet van de bevoegde minister.