De Koninklijke Schenking ‘zou kunnen beslissen’ om het Park van Laken open te stellen voor het grote publiek. Dat schrijft de Regie der Gebouwen in een juridische studie die Knack, De Tijd, Apache en VRT NWS konden inkijken. In 2018 betaalde de Regie der Gebouwen 1 miljoen euro voor het onderhoud van het park.
Het Park van Laken is de grootste groene ruimte in het dichtbevolkte Brussel. Het staat vrijwel exclusief ter beschikking van het koningshuis. Amper drie weken per jaar gaan de poorten open voor de modale Belg.
Al sinds 2017 pleiten politici van verschillende partijen in oproepen, resoluties en wetsvoorstellen voor het gedeeltelijk maar permanent openstellen van het Park van Laken: van toenmalig Brussels burgemeester Yvan Majeur (PS) over Kamerleden Peter Buysrogge (N-VA), Stefaan Van Hecke (Groen), Gilles Vanden Burre (Ecolo), Meryame Kitir (SP.A), en Karin Temmerman (SP.A) tot, recent nog, Brussels Parlementslid Cieltje Van Achter (N-VA).
‘De gedeeltelijke openstelling zou een unieke kans zijn om de kanaalzone en de naburige wijken te voorzien van een bijkomende grote groene long, ook voor recreatieve doeleinden’, stellen Van Hecke en Vanden Burre in hun resolutie van 16 juli 2019. ‘Het voorbeeld van het Koninklijk Park van Oslo, in Noorwegen, dat opengesteld is voor het publiek, kan in vele opzichten een inspiratiebron zijn.’
De eigendomssituatie van het Park van Laken is bijzonder: het is voor ongeveer de helft in handen van de Belgische Staat, en voor de helft eigendom van de Koninklijke Schenking. Vraag is dan ook: kan het park überhaupt worden opengesteld? Hoe zit het juridisch?
In februari 2017 stelde de Regie der Gebouwen daarover een interne nota op. De inhoud werd nooit eerder publiek gemaakt. Tot nu.
Vaderlandslievende gevoelens
De studie van februari 2017 bestaat uit twee nota’s en telt samen 7 pagina’s. Ze is opgesteld door de juridische dienst van de Regie der Gebouwen.
De studie schetst onder meer de eigendomssituatie van het Park van Laken. Dat is ‘voor ongeveer 49,12 % eigendom van de Belgische Staat (beheerd door de Regie der Gebouwen) en voor 50,88 % eigendom van de Koninklijke Schenking (beheerd door de Koninklijke Schenking).’
En dan volgt de hamvraag: ‘Hoe openstellen voor het publiek?’
De Regie herinnert eraan dat de schenking van Leopold II gebeurde met het oogmerk om ’te beantwoorden aan de vaderlandslievende gevoelens en aan de bezorgdheid voor het behouden van ’s lands natuurschoonheden’. En dan: ‘Daaruit zou mogelijk een beslissing afgeleid kunnen worden of het wel of niet in het belang van het natuurbehoud is om het park open te stellen voor het publiek. De beslissing daarover lijkt echter uitsluitend te liggen bij de Koninklijke Schenking, die moet waken over het behoud van de bestemming die aan de goederen is gegeven.’
‘In het kader van het beheer, het onderhoud en de bewaring van het domein zou de Koninklijke Schenking derhalve kunnen beslissen om het domein open te stellen voor het publiek, en daarvoor desgevallend een akkoord te sluiten met de Regie als beheerder van het deel van het domein dat eigendom is van de Belgische Staat.’
‘Een andere oplossing zou zijn dat de Koninklijke Schenking haar deel van het domein verkoopt aan de Belgische Staat om het volledig te laten beheren door de Regie, waarna de Regie dan kan beslissen over het openstellen van (een gedeelte) van het domein.’
Genieten vanaf de buitenzijde
De Regie analyseert ook de brief van 9 april 1900 waarin koning Leopold II liet weten dat hij zijn onroerende goederen aan de staat schonk. Uit één passage leidt de Regie af dat ‘de koning het niet alleen nuttig maar zelfs essentieel vond dat de natuurlijke open ruimte behouden zou worden, zowel om esthetische redenen als om redenen die we nu zouden omschrijven als in het belang van de volksgezondheid. Er wordt echter niet uitdrukkelijk vermeld dat een domein zoals dit van Laken om die redenen moet worden opengesteld voor het publiek.’
In een andere passage van die brief wordt volgens de Regie benadrukt ‘dat de vooruitgang moet bijdragen tot de schoonheid van het land en dit zowel voor de inwoners als voor de bezoekers. Er is echter niet geëxpliciteerd dat het daarom de bedoeling is om de inwoners en toeristen die schoonheid te laten ontdekken door ze via de toegangspoort binnen te laten, dan wel hen vanaf de buitenzijde te laten genieten van deze domeinen.’
Minister Geens plaatst vraagtekens
Bijgevoegd bij de juridische studie die de Regie der Gebouwen ons bezorgde, zat ook een brief van minister Koen Geens (CD&V), bevoegd voor de Regie der Gebouwen. Die brief, van 8 november 2019, is gericht aan Ortwin Depoortere (Vlaams Belang), voorzitter van de parlementscommissie voor Binnenlandse Zaken, die eveneens een kopie van de studie kreeg.
De ‘nodige voorzichtigheid’ moet worden geboden inzake de ‘interne nota van 2017’, waarschuwt Geens, ‘gelet op het onvolledige karakter’ van de studie. Zo ontbreekt het in de nota aan een verwijzing naar de wet van 27 november 2013. Die wet legt de Civiele Lijst vast, de middelen die de staat jaarlijks ter beschikking stelt aan koning Filip (waaronder het kasteel van Laken).
‘De nota gaat volledig voorbij aan de vaststelling dat de Regie niet bevoegd is om een positie in te nemen over een eventuele openstelling voor het publiek van het Domein van Laken.’
Daarnaast bevat de nota volgens Geens feitelijke onjuistheden. ‘De passages met betrekking tot de Koninklijke Schenking, en de mate waarin deze laatste al dan niet bevoegd zou zijn om zich uit te spreken over de eventuele openstelling van het Koninklijk Domein (…) dienen aan een kritisch onderzoek te worden onderworpen.’
Geens wijt de ’tekortkomingen’ aan de ‘korte tijdspanne waarbinnen de nota diende te worden opgesteld’ en aan het feit dat de auteur ‘niet over alle informatie beschikte’.
En dan besluit de minister: ‘De Regie der Gebouwen heeft met betrekking tot de gedeeltelijke openstelling voor het publiek van het Koninklijk Domein derhalve geen enkele bevoegdheid. Bijgevolg is het haar niet mogelijk om de daarover gevraagde onderhandelingen te starten.’
Koninklijke Schenking: ‘Het is niet aan ons’
Hoe staat de Koninklijke Schenking zelf tegenover het permanent openstellen van het Park van Laken voor het grote publiek??We legden de vraag voor aan gedelegeerd bestuurder Philippe Lens.
‘De Koninklijke Schenking is geen eigenares van de geheelheid van het Koninklijk Park van Laken’, antwoordt Lens (die stelt dat de federale staat 106 hectare van het park bezit). ‘Bovendien wordt het gedeelte waarvan de Koninklijke Schenking eigenares is ter beschikking gesteld van het Koningshuis, overeenkomstig de contractuele verbintenissen die door de Staat-begunstigde aanvaard werden. Het is niet aan de Koninklijke Schenking om zich hierover uit te spreken.’
Onderhoudskosten: 1 miljoen euro per jaar
In het Park van Laken moeten een pak zaken onderhouden worden. Denk aan wegen, grasperken, beplantingen, fonteinen, waterbekkens en waterpartijen. Daarnaast zijn er nog algemene onderhoudswerken nodig inzake netheid, zoals afval en bladeren verwijderen en ‘mollen en schadelijke knaagdieren’ verdelgen. Maar wie betaalt de rekening? Het park is immers én van de staat, én van de Koninklijke Schenking.
Via de Wet op de openbaarheid van bestuur vroegen we bij de Regie der Gebouwen de onderliggende contracten op.
Beide partijen hebben afgesproken dat de Koninklijke Schenking instaat voor de uitvoering van het groenonderhoud. De Regie der Gebouwen betaalt vervolgens de kosten terug verbonden aan het deel van het park dat geen eigendom is van de Koninklijke Schenking.
Beide dragen de helft van de kosten.
Wat betekent dat concreet? Hoeveel kost het onderhoud? Ook die cijfers vroegen we op. Resultaat? In 2018 betaalde de Regie der Gebouwen ongeveer een miljoen euro aan de Koninklijke Schenking voor het onderhoud van de groene ruimten van het park rondom het Kasteel van Laken. De Regie spreekt van 1.045.126 euro, de Koninklijke Schenking houdt het op 973.583,02 euro.
In ieder geval gaat het om zo’n miljoen euro belastinggeld dat jaarlijks gebruikt wordt om het Park van Laken te onderhouden. In ruil mag u drie weken per jaar ook een kijkje gaan nemen.
We vroegen ook het Koninklijk Paleis om een reactie, maar de woordvoerder verwees door naar… de Koninklijke Schenking.
Meer info op www.koningshuizen.be.
Regie der Gebouwen talmt half jaar om document vrij te geven
In april 2019 vroeg Knack via de wet op de openbaarheid van bestuur bij de Regie een kopie op van de juridische studie over het Park van Laken.
‘Door het interne karakter van dat document, dat rechtstreeks en vertrouwelijk aan mij was gericht, valt het niet onder de wet op de openbaarheid van bestuur’, antwoordde Regie-topman Laurent Vrijdaghs in eerste instantie. En ook na een advies van de Commissie voor de Toegang tot Bestuursdocumenten weigerde de Regie de studie vrij te geven omdat ze ’tot misvatting’ aanleiding zou kunnen geven.
Ook Apache vroeg het document op via de openbaarheidswetgeving, ontving eveneens een gunstig advies, maar kreeg de studie evenmin overhandigd.
Op 15 oktober 2019 vroegen Kamerleden Kris Verduyckt (SP.A) en Gilles Vanden Burre (Ecolo-Groen) in het parlement de studie op bij bevoegd minister Koen Geens (CD&V). Maar zelfs de parlementsleden kregen het document niet. Geens verwees daarbij naar uitzonderingsgronden in de openbaarheidswetgeving.
Begin november contacteerden we het kabinet-Geens. De uitzonderingsgronden die Geens in de Kamer inriep, waren al door de Commissie voor de Toegang tot Bestuursdocumenten van tafel geveegd, lieten we hem weten.
Vier dagen later stuurde Laurent Vrijdaghs van de Regie het gevraagde document dan toch door. Ook het parlement kreeg een kopie.
Immo Royal: de Koninklijke Schenking doorgelicht
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier