Wat moet er gebeuren met de miljarden die een Belgisch bedrijf aan de bevroren Russische tegoeden verdient? De regering-De Croo zoekt mee naar een regeling om Oekraïne te steunen, maar ziet gevaren – ook voor de Belgische belastingbetaler.
‘Dankuwel, Alexander.’ Aan de zijde van premier Alexander De Croo (Open VLD) toonde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zich begin mei een tevreden man. De Croo had net aangekondigd dat België bekijkt hoe de volledige opbrengst van de bevroren Russische tegoeden in België naar de wederopbouw van Oekraïne en de opvang van Oekraïense vluchtelingen kan gaan.
Hoe zit dat in elkaar? Aan het begin van de oorlog besloten de Europese lidstaten om heel wat Russische tegoeden op westerse rekeningen te blokkeren. België speelde bij die operatie een belangrijke rol, en wel omdat Euroclear, ’s werelds grootste financiële dienstverlener, in Brussel zijn hoofdkwartier heeft. Dat bedrijf heeft momenteel een kleine 200 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden uitstaan.
Een groot deel van die tegoeden zijn effecten, zoals aandelen en obligaties, die een beperkte looptijd hebben. Zodra die looptijd beëindigd is, worden de effecten automatisch omgezet in cash. Vervolgens belegt Euroclear dat geld, voornamelijk bij de centrale banken. Omdat die de rente al een tijdlang aan het verhogen zijn, nemen de interesten voor Euroclear aanzienlijk toe.
(Lees verder onder de preview)
Zo ontving het bedrijf in de eerste drie maanden van dit jaar 734 miljoen euro aan interesten via de bevroren Russische tegoeden – veel meer dan voordien. Daarvan pikt ook de Belgische schatkist een graantje mee. Met de vennootschapsbelasting op de inkomsten van Euroclear heeft België al 625 miljoen euro voor Oekraïense doeleinden geoormerkt – denk aan wapenleveringen en opvang van Oekraïners.
Europese top
De miljoeneninteresten voor Euroclear zijn ook anderen niet ontgaan. Onder meer in Oost-Europa vindt men dat al het geld – en niet alleen het geld dat in de Belgische schatkist is beland – naar Oekraïne moet. Midden maart kwamen de Europese leiders overeen dat ze de bevroren en geblokkeerde Russische tegoeden willen aanwenden voor Russische herstelbetalingen en de wederopbouw van Oekraïne.
Sindsdien probeert de Europese Commissie zicht te krijgen op hoe het financiële ecosysteem werkt en wat de effecten van een eventuele ingreep op de Russische tegoeden en de inkomsten van Euroclear zouden zijn. Euroclear-topvrouw Lieve Mostrey was een tijdje geleden te gast in het Berlaymontgebouw. Ze gaf er uitleg over de activiteiten van het bedrijf aan bevoegd Eurocommissaris Mairead McGuinness.
De belofte die De Croo begin mei maakte aan Zelensky kwam dus niet uit het niets. De Financial Times berichtte vorige week dat de Commissie de kwestie samen met de lidstaten bekijkt. ‘We zijn beslist om Rusland te laten betalen voor de schade het in Oekraïne aanricht’, klinkt het bij de Commissie. ‘Dat kan niet binnen de sanctiepakketten, dus kijken we naar andere manieren.’
(Lees verder onder de preview)
Binnen de Raad van de Europese Unie is er een speciale werkgroep opgericht die zich samen met het Zweedse roterende voorzitterschap en de lidstaten buigt over wat met de Russische tegoeden moet gebeuren. De laatste ontmoeting over de kwestie vond ruim een week geleden plaats. Tegen de Europese top van eind juni hoopt men op concrete voorstellen.
Overwinst
Er liggen ruwweg twee pistes op tafel. Zo kan de Commissie een extra overwinstbelasting in het leven roepen op de interesten die Euroclear via de bevroren Russische tegoeden verdient. Dat is juridisch gezien de meest eenvoudige optie. Daarnaast denkt men eraan de Commissie het beheer van de tegoeden te laten overnemen zodra de looptijd van de effecten verstreken is.
Bij beide pistes gaat het om een ongeziene stap: nog nooit heeft Brussel op zo’n fundamentele manier in de fiscaliteit van de lidstaten ingegrepen. Bovendien, zo klinkt het in regeringskringen, mag zo’n ingreep niet alleen bij Euroclear plaatsvinden. Ook de in Luxemburg gevestigde onderneming Clearstream, dat soortgelijke activiteiten uitvoert, moet onder de loep worden genomen.
De tweede optie is een meer structurele oplossing, die ook een heleboel risico’s herbergt. Zo bestaat er sinds 1989 een bilateraal investeringsakkoord tussen Rusland enerzijds en de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie anderzijds. Daarin staat een beschermingsclausule die Rusland kan aanwenden om van België herstelbetalingen te eisen. In dat scenario loopt de Belgische belastingbetaler het risico miljarden te verliezen.
(Lees verder onder de preview)
Bovendien zou het een ongeziene ingreep zijn in een bedrijf dat jaarlijks 35 triljard euro aan transacties beheert, waarvan het leeuwendeel in euro, dollar, pond en yen gebeurt. Als men daaraan begint te morrelen, zo klinkt het in de regering-De Croo, dan dreigt er een wereldwijde financiële verschuiving waarop nauwelijks iemand controle heeft, en al zeker het kleine België niet. ‘We begeven ons op compleet onbekend terrein, zegt een regeringsbron.
Tot slot zitten er achter de Russische tegoeden niet zelden investeringen van westerse bedrijven, ook al is het gros van de bevroren middelen afkomstig van de Russische Centrale Bank. Door dat alles denkt de regering-De Croo er steeds nadrukkelijker aan om ook het G7-verband bij de discussies te betrekken, net zoals bij de discussies rond de diamanthandel met Rusland. Zelensky zal dus nog even moeten wachten vooraleer alles in kannen en kruiken is.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier