‘Of je alleen woont is dikwijls geen bewuste keuze, maar ze wordt wel financieel afgestraft’

‘Een relatiestatus of de keuze om alleen te wonen, mag niet afgestraft worden in de portemonnee’, schrijft Kamerlid Els Van Hoof, die pleit voor een leefvormneutraal beleid.

De huidige inflatie doet de prijzen sterk stijgen. Dat zorgt voor bijkomende stress voor personen die het al bijzonder moeilijk hebben tegen het einde van de maand en dat geldt des te sterker als je er letterlijk alleen voor staat. Op vraag van CD&V buigen we ons in de komende maand in commissie emancipatiezaken in De Kamer over de situatie van alleenwonenden.

Vandaag is bijna 48% van de bevolking in België alleenstaande of alleenstaande ouder. Alhoewel het een zeer diverse groep betreft, krijgen velen onder hen te maken met gelijkaardige obstakels in de samenleving, die echter vaak onzichtbaar of onbesproken blijven, maar een welvaartsstaat onwaardig zijn. Of je alleen woont met of zonder kinderen is dikwijls geen bewuste keuze, maar je wordt er wel financieel voor afgestraft.

Zowel uit Europese en Belgische statistieken en studies blijkt duidelijk dat zowel alleenstaanden met of zonder kinderen een groter risico lopen op armoede en sociale uitsluiting. Volgens Statbel was het risico op armoede in 2020 30,01% voor alleenstaanden en 44,6% voor alleenstaande ouders. We zien bovendien dat opvallend veel alleenstaande moeders beroep moeten doen op een leefloon en/of voedselhulp. Zo blijkt dat in 2019 41,8% van de leefloonbegunstigde vrouwen een gezin ten laste had, waarvan 87,3% alleenstaande ouder was.

Het is dus duidelijk: alleenstaanden en alleenstaande ouders, en dan in het bijzonder alleenstaande moeders aangezien meer dan 80% van de alleenstaande ouders vrouwen zijn, staan er dikwijls alleen voor. Vrouwen zijn in ons land dan ook onevenredig hoog vertegenwoordigd in de werkloosheidsuitkeringen en de ziekte-uitkeringen. Er is onvoldoende flexibiliteit in onze maatschappij en op de arbeidsmarkt om hier aan tegemoet te komen. Een leefvormneutraal beleid dringt zich op. Een relatiestatus of de keuze om alleen te wonen, mag niet afgestraft worden in de portemonnee.

Dit alles heeft ook een grote impact op het risico op eenzaamheid en sociale uitsluiting, gezien men zich constant zorgen maakt om de financiële situatie en geen reserves heeft voor bijkomende uitgaven zoals een koffie met vrienden of andere vrijetijdsactiviteiten. Het is een eenzaam leven, waarbij men alleen verantwoordelijk is voor het gezin en het huishouden en de facturen steeds blijven komen.

Neem nu een zeer actueel thema: de energiefactuur. Uit een studie van het CREG van 2019 bleek dat alleenstaanden en eenoudergezinnen veruit het sterkst getroffen worden door de energiefactuur. Zo zou tussen 20 en 30% van de alleenstaanden en tussen 40 en 50% van de eenoudergezinnen geconfronteerd worden met energiearmoede. Dit terwijl de sociale tarieven voor elektriciteit en gas in principe niet alle huishoudens met de laagste inkomens bereiken.

Een ander probleem betreft voeding. Het is voor vele eenoudergezinnen niet evident om elke dag voldoende gezonde voeding op tafel te kunnen zetten. Ook voor alleenstaanden is het moeilijker om betaalbare voeding te kopen doordat veel verpakkingen op maat van koppels of gezinnen met kinderen geproduceerd worden. Het is dan ook tegenstrijdig dat net de goedkoopste supermarkten het minst verpakkingen op maat voorzien. Laat dit ook een oproep zijn voor gans de samenleving.

Een derde voorbeeld van deze problematiek betreft de woonsituatie. Volgens een studie van de Vrouwenraad van 2016 is het op de verhitte private huurmarkt niet makkelijk een betaalbare woning te vinden voor alleenstaanden en eenoudergezinnen. Ze worden bovendien vaak gediscrimineerd op de huurmarkt, zo bleek onder meer uit gedragstesten van Unia. Alleenstaanden en eenoudergezinnen nemen dan ook vaker een toevlucht tot de sociale huursector, waar men echter ook met een gigantische wachtlijst te kampen heeft. Vernieuwende woonvormen zoals cohousing, waarbij de vaste kosten worden gedeeld en de zorg voor de kinderen gemakkelijker georganiseerd kan worden, zouden hier een oplossing kunnen bieden, maar zijn vaak te duur voor alleenstaande ouders of zijn nadelig onder meer omwille van de impact op sociale voordelen zoals het leefloon en op de fiscale situatie door het statuut samenwonende.

Het wordt tijd dat we deze groepen en hun noden uit de schaduwen tillen en eindelijk eens luisteren naar wat zij nodig hebben om volwaardig te kunnen deelnemen aan onze samenleving. Een alleenstaandentoets richting een leefvormneutraal beleid dringt zich op zodat alleen niet altijd maar alleen is.