Ode aan de wegkwijnende liefdesbrief

Een beperkt aantal tekens en het gemak van een smiley hebben alle gevoelens uit de communicatie en in het bijzonder de persoonlijke boodschap gehaald.

Eerst kwam de griffel, dan de kroontjespen, gevolgd door de vulpen, de balpen, de viltstift, om allemaal van tafel geveegd te worden door de digitale communicatie. Waarmee het briefschrijven werd verschrompeld tot versimpeling. De moderne mens heeft het briefschrijven herleid tot een sms, een e-mail, een twitter, een facebookbericht. Een beperkt aantal tekens en het gemak van een smiley heeft alle gevoelens uit de communicatie en in het bijzonder de persoonlijke boodschap gehaald.

Tot eind vorige eeuw was het aantal brieven dat iemand schreef niet bij te houden. Vooral die van politici, wetenschappers, kunstenaars, maar tevens van iedereen die een aandeel had in het vastleggen van de geschiedenis, hoe onbelangrijk die ook leek, waren zeer gegeerd. Het nieuwste bewijs van het laatste voorbeeld zijn de duizenden oorlogsbrieven. Bij de herdenking van De Groote Oorlog wordt dit weer eens aangetoond. Ze brengen boeken op die doen nadenken over de waanzin van politieke conflicten, waarvan vooral de gewone mens, die geen aandeel had in het conflict, het grootste slachtoffer was.

Zoals in een oorlog een filmpje op Youtube de handgeschreven brief zijn reden van bestaan heeft verdrongen, heeft ook de liefdesbrief door al die virtuele mogelijkheden aan waarde ingeboet en is aan een steile neergang bezig. Nog even en onze kinderen moeten gaan googlen om te weten wat ‘liefdesbrief’ eigenlijk betekent. Mensen hebben door de noodzaak aan beknoptheid in de berichtgeving geen tijd meer om een uitvoerige brief te schrijven.

Enkele jaren geleden was het nog de gewoonte om een e-mail te beginnen met een aanspreektitel. Verleden tijd. Net als uitsmijters als ‘groeten uit Lourdes’ en ‘met de meeste hoogachting’. Lange berichten worden niet meer gelezen. Het bestaan gaat te snel. Terwijl je een beknopt bericht leest, komen er duizenden andere berichten in je box, die voor afleiding zorgen. Vaak tot irritatie leiden en heel wat tijd in beslag nemen, want ze moeten gewist worden en aan het eind van de dag opgeruimd of de daaropvolgende nacht blokkeert je systeem wegens een te volle virtuele vuilnisbak. Een handgeschreven brief per jaar moet toch nog kunnen, als we de infantilisering van de communicatie, waar we al flink mee bezig zijn [wie kent nog de puntkomma?] niet in een zevende versnelling werpen.

Ook de Valentijnsbrief heeft door de nieuwe communicatie fors aan originaliteit ingeboet. Via je computer kan je een kaart kiezen en versturen. Of printen. Het enige wat je hoeft te doen is je naam in te vullen. Maar die kan je door je computer in je hoogsteigen handschrift laten maken, want daar bestaan programma’s voor. Die print kan je aan een pakketje – 99 modellen + 1 – laten hangen dat je virtueel hebt besteld bij een firma met een naam in geheimschrift, die bovendien zorgt voor bezorging op het uur dat je in een modelformulier – keuze uit 1001 voorbeelden – hebt ingevuld. Heb je meer dan één geliefde moet je wel opletten dat je als aanspreektitel een koosnaam neemt – klik op de gewenste – want een kleine fout kan grote gevolgen hebben, niet alleen moreel maar ook financieel. Zeker als je getrouwd bent of een of ander samenlevingscontract hebt.

De liefdesbrief, buiten de ware reden van zijn bestaan, heeft nog een extra waarde. Als document. Je kan er boeken mee vullen en er je kostelijk mee amuseren. Vaak is hij meer waard dan de geliefde en bestaat hij langer. Een treffend voorbeeld is een gedicht van de reizende Nederlandse dichter J.J. Slauerhoff [1898-1936]. Ik zou hem hier kunnen typeren maar dan riskeert mijn opinie niet te verschijnen wegens te lang. Ik zit nu al op het randje. Er valt de lezer dus niets anders om de dichter nader te leren kennen dan hem te googlen. Maar het gedicht, in sonnetvorm, is de moeite waard. Zeer droog, tegelijk scherp en mucho macho. De eindredactie zal na lezing denken: Een gewoonte verdient een uitzondering.

LIEFDESBRIEVEN

Een liefdesbrief is beter dan een lief
Zelf: als men eens de brieven heeft gekregen
Dan heeft men ze voorgoed, terwijl tien tegen
Eén ’t lief verdwijnt om geldgebrek of grief.

Een brief kan men daags, nachts, elk ogenblik
Dat men ze bij zich heeft, te voorschijn halen,
De teederheid er uit laten stralen,
De woordjes lezen, denkend: zoo ben ik!

Een vrouw is wisselvallig, een brief niet.
Wel lacht men wijs of weent men bitter, later
Als men voorbije dwaze woorden ziet.

Maar als het kon wou ‘k door woestijn en water
Wel eeuwig naar oase’ en haven tijgen,
er was in elk een brief te krijgen.