‘Nogal overdreven, die angst voor ‘de fascisten’ in de straten van Rome’

‘Alle angstbeelden over de terugkeer van het fascisme in Rome ten spijt: in haar regeringsverklaring liet Giorgia Meloni zich van haar redelijke kant zien’, schrijft Robbert De Witt. ‘Blijkbaar neemt zij de grieven en zorgen van Italiaanse kiezers serieus.’

Eigenaardig, hoe Amerikanen en Europeanen steeds maar weer het politieke gevaar aan de andere kant van de oceaan menen te zien, terwijl ze in dit opzicht toch sterk op elkaar lijken. Het presidentschap van Donald Trump werd hier gezien als een ernstige bedreiging van de Amerikaanse democratie, alsof het land op het punt stond af te glijden naar een fascistische staat. Maar de one term president werd in toom gehouden door de wetten en instituties. En ondanks een gewelddadige poging van enkele duizenden opgehitste aanhangers, versloeg Joe Biden hem uiteindelijk via de stembus. En nu zien de Amerikanen op hun beurt spoken in Europa opduiken.

Amerikaanse politici, media én het Witte Huis tonen zich bezorgd over verkiezingsuitslagen in Europese landen. Allereerst in Frankrijk, waar Marine Le Pen het ternauwernood moest afleggen tegen Emmanuel Macron. Opluchting aan de andere kant van de oceaan.

(Lees verder onder het artikel.)

Maar vervolgens wonnen in Zweden de Zweden Democraten, en in Italië Giorgia Meloni. Steevast wordt de link gelegd met de Tweede Wereldoorlog: bij Marine Le Pen met antisemitisme, bij de Zweden Democraten met het neonazisme, en bij Meloni’s Broeders van Italië met het fascisme van Benito Mussolini. Wat is er aan de hand in Europa, zo vragen Amerikanen zich af.

Natuurlijk hoeven zij voor het antwoord maar naar het succes van Trump te kijken. Ook de rechts-nationalistische, populistische, radicaal-rechtse – al deze termen worden steeds door elkaar gebruikt – politici in Europa winnen stemmen door het nationale belang voorop te stellen, zoals Trump won met de slogan ‘America First’. Kleine verschillen zijn er wel. Trump ging het vooral om oneerlijke economische concurrentie met het buitenland en om immigratie. In Europa gaat het vaak om euroscepsis en immigratie.

Washington maakt zich vooral zorgen om de houding van de nieuwe regering in Rome jegens de oorlog in Oekraïne. Want om succesvol te zijn tegenover Vladimir Poetin, is een eensgezind Westen nodig. Italië is de derde economie van de Europese Unie, en onder de vorige premier Mario Draghi was het een loyale bondgenoot wat betreft de sancties tegen Moskou. Terwijl Italië een lange Rusland-vriendelijke geschiedenis heeft.

Schandaalpremier Silvio Berlusconi was dikke maat­jes met Poetin. Twee weken geleden nog onthulde het Italiaanse persbureau LaPresse geluidsfragmenten van Berlusconi die daarin pocht over zijn nog altijd nauwe vriendschap met de Russische leider. Voor zijn verjaardag zou hij twintig flessen wodka opgestuurd hebben gekregen. Berlusconi zond als dank, zei hij zelf, flessen lambrusco naar het Kremlin en een ‘heel aardige brief’. En juist deze 86-jarige Berlusconi is coalitiepartner van Meloni in haar onlangs gepresenteerde regering.

Vooralsnog lijkt de angst erg overdreven. Vorige week sprak Meloni haar regeringsverklaring uit. Veelzeggend is dat zij begon met de verzekering dat Italië stevig verankerd is in de westerse allianties: de EU en de eurozone, de NAVO en de G7. En zij benadrukte dat Italië aan de kant staat van ‘het dappere Oekraïense volk’.

(Lees verder onder het artikel.)

Veelzeggend voor de houding elders jegens de regering-Meloni is dat vooral haar aankondiging nu echt iets te gaan doen aan illegale immigranten – 77.000 landden er al op de Italiaanse kusten dit jaar – alle aandacht kreeg. De kersverse regering wil schepen met op de Middellandse Zee opgepikte migranten geen toestemming meer geven om Italiaanse havens binnen te varen.

Maar Meloni zei ook dat het niet haar intentie is om vluchtelingen het recht op asiel te ontzeggen. Want alleen een Italië dat zijn internationale verplichtingen nakomt, ‘heeft het gezag om te eisen dat de lasten van internationale crises eerlijker worden verdeeld’.

Een veeleisender Italië betekent natuurlijk meer druk op het welvarende Noord-Europa om het Zuiden te compenseren voor de hoge energiekosten, uitmondend in nieuwe geldtransfers. Geen goed nieuws voor noordelijke EU-landen als Nederland. Maar het klinkt ook allemaal niet alsof de fascisten hun laarzen al aan het poetsen zijn. Eerder dat zij goed hebben geluisterd naar de grieven van hun kiezers en daar iets aan gaan doen. Zoals het hoort in een democratie.