‘Niemand lijkt wakker te liggen van de problemen van kinderen en jongeren: gaan we hen opnieuw in de steek laten?’

‘Al een jaar lang hebben wij het gevoel dat we roepen in de woestijn’, schrijven Eva Kestens en Sofie Crommen namens de Vlaamse Vereniging van Kinderpsychiaters. Ze verwachten meer inzet en middelen van zowel het Vlaamse als het federale niveau. ‘23.000 kinderen die wachten op hulp, dat is een Sportpaleis vol.’

Onthutst, boos, verontwaardigd, machteloos? Hoe omschrijf je het gevoel van een groep kinderpsychiaters wanneer de maatschappij, de media en de politiek onverschillig lijken te reageren op een beklijvende Pano-reportage?

In de reportage komen tal van jongeren en ouders aan het woord die vertellen hoe lang ze moeten wachten op hulp voor hun mentale problemen. Ouders vertellen over hoe ze hun kinderen zien achteruitgaan tijdens de wachttijd, hoe bang ze zijn hun kind te verliezen. Eén ouderpaar getuigt ook over hoe voor hun dochter alle hulp te laat kwam. Onthutsende cijfers worden op tafel gelegd.

Voor ons kinderpsychiaters is deze informatie niets nieuws onder de zon. Al jaren hebben we te kampen met tekorten en zijn we geoefend in ouders en kinderen vertellen dat we ze niet kunnen helpen. Ze moeten wachten. Toen we een jaar geleden een tsunami aan hulpvragen over ons heen kregen, zagen we hoe tal van jongeren en hun gezinnen overkop gingen. Als hulpverleners probeerden we nog maar eens extra zeilen bij te zetten. We voelden ons meer dan ooit tekortkomen en probeerden dan maar op alle mogelijke manieren de alarmbel te luiden. We klopten aan de deuren van onze bevoegde ministers (Vlaams minister Wouter Beke en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke). In de hoop zicht te krijgen op de ernst van de toestand, gebruikten we onze schaarse vrije tijd om dan maar zelf een enquête op poten te zetten.

Onze verhalen haalden de pers, want 23.000 jongeren die wachten op hulp: dat is een Sportpaleis vol. Dat spreekt tot de verbeelding, zou je denken. Minister Vandenbroucke deed een verdienstelijke poging om extra geld vrij te maken. Jammer genoeg is dat ruim onvoldoende om de historische achterstand in te halen, laat staan de huidige vloedgolf aan hulpvragen te kunnen opvangen. Bij het kabinet van minister Beke bleef het oorverdovend stil.

Al een jaar hebben we het gevoel te roepen in de woestijn.

Met de Pano-reportage dachten we dat de wereld helemaal wakker geschud zou worden. Hoe ontnuchterend was het wakker worden. Nergens was het hoofdpagina-nieuws, de meesten kranten besteedden er zelfs geen klein artikeltje aan. Dat is ongewoon. De meeste Pano-reportages krijgen een golf van media-aandacht. We gaven de politiek enkele dagen tijd, maar zelfs na 5 dagen kregen we geen vragen om samen naar oplossingen te zoeken.

Wat is er toch mis met onze maatschappij? Hoe komt het dat zo goed als niemand lijkt wakker te liggen van de problemen van onze kinderen en jongeren? Waarom denken mensen dat ernstige mentale problemen niet op de prioriteitenlijst van media en beleidsmakers moeten staan?

We kunnen proberen uit te leggen hoe nefast dit is voor kinderen, voor hun toekomst, voor de toekomstige volwassenen, en bij uitbreiding voor de economie. We kunnen nog maar eens vertellen dat we dreigen kinderen en jongeren te verliezen, figuurlijk maar meer en meer ook letterlijk. Het State Of The Worlds-rapport van Unicef in 2021, becijferde immers dat suïcide de tweede belangrijke doodsoorzaak is bij jongeren in West-Europa. Maar wie luistert?

Gaan we nu echt opnieuw en opnieuw en opnieuw kinderen en jongeren in de steek laten? We hebben dat in deze Covidcrisis al herhaaldelijk gedaan en de maatschappij lijkt hen opnieuw de rug te keren, opnieuw kijken mensen weg van de problemen.

Wij kunnen niet langer zwijgen. Dit is niets anders dan schuldig verzuim.

Kinderrechten worden hier schandelijk geschonden.

Met deze open brief willen we onze bevoegde ministers dwingend vragen hun bevoegdheden ernstig te nemen en de gevolgen van jarenlange tekorten in de ogen te kijken en dan weg te werken. We dringen nogmaals aan om met ons en alle actoren in de sector samen te zitten om samen een plan voor de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) op te maken. We willen harde garanties dat er zowel op korte als lange termijn forse investeringen gebeuren. Uiteraard zijn we bereid ook in eigen boezem te kijken. We willen graag nadenken over efficiëntie oefeningen in tijden van schaarste, maar alleen als er ook budgetair ruimte gemaakt wordt voor een doortastend plan, en niet langer gemorrel in de marge.

Daarnaast willen we de maatschappij en de media wakker schudden. Onze kinderen en jongeren zijn ons meest kostbare goed en het gaat niet goed met hen. Alleen samen kunnen we het verschil maken. Help ons hen te helpen.

Hoe cynisch is het als media de schrijnende toestanden in de GGZ voor kinderen niet langer nieuwswaardig vinden. ‘Het probleem bestaat immers al zo lang’, lijkt iedereen te denken. We willen de media dus oproepen hun opdracht als kritische beoordelaars ten volle te spelen en onze beleidsmakers mee op het appèl te roepen wanneer er geen verandering komt.

We willen de burgers vragen om mee taboes te doorbreken, kwetsbare kinderen en gezinnen te ondersteunen en tegelijkertijd mee een draagvlak te creëren voor de broodnodige investeringen in mentaal welzijn. Investeringen zowel in preventie als in meer en minder intensieve zorg.

Help ons hen mee te helpen.

Want, wat als het morgen uw (klein)kind, neef of nichtje is dat we niet kunnen helpen?

Eva Kestens is kinder- en jeugdpsychiater.

Sofie Crommen is kinder en jeugdpsychiater en voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Kinderpsychiaters.