‘Negentig miljoen vinden, daar draait een beetje minister van Werk zijn hand niet voor om’

‘Zowat elk punt van het zomerakkoord roept meer vragen op dan de slides van Michel kunnen beantwoorden’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

‘The owls are not what they seem.’ Het wereldwijde enthousiasme over de terugkeer van de tv-cultreeks Twin Peaks is na een paar weken gesmoord in het obscurantisme van regisseur David Lynch, maar gelukkig komt de federale regering ook op televisie. De ploeg kwam vorige week met een indrukwekkende reeks ‘hervormingen voor jobs, koopkracht en sociale cohesie’, zoals het op de eerste van de wel zeer synoptische fiches van de ministeriële powerpoint heette. Maar net als de uilen in Twin Peaks, zoals bekend zinnebeelden van wijsheid, zijn de beslissingen niet allemaal wat ze lijken. De politiek leeft van de spanning tussen slogans en beleid. Maar het moet ook niet al te zot worden.

Dat premier Charles Michel op zo veel punten zo breed lachend vaag bleef, was goed nieuws voor de interpretatie-industrie. Het akkoord werd dagenlang door een leger van journalisten, economen, vakbondsvoorzitters en andere al dan niet onafhankelijke experts uitgevlooid, bekritiseerd en bejubeld. ’t Is een weerkerend fenomeen bij potpourri-wetten, programmawetten en begrotingsconclaven: er worden zo veel mogelijk ingewikkelde beslissingen tegelijk per blijmoedige persconferentie op de burger afgevuurd dat alleen verbeten studaxen van één maatregel echt goed begrijpen wat er aan de hand is, laat staan dat iemand nog een overzicht heeft. Zelfs de ministers geven vrolijk toe dat veel nog onduidelijk is, of nog ‘moet worden uitgewerkt’. En als er dan nog ergens een gat valt, dan zeg je gewoon dat je nog een ‘schuif vol voorstellen’ hebt liggen. Negentig miljoen vinden, daar draait een beetje minister van Werk zijn hand niet voor om.

De nieuwe flexi-jobs, de poging tot miljonairstaks, de constructie voor de Arco-coöperanten en de hervorming van de vennootschapsbelasting: het zijn belangrijke beslissingen. Maar door de aankondiging ervan los te koppelen van hun technische implementering, wordt het wel zeer makkelijk om lastige vragen van de hand te wijzen. Was de stralende zorgeloosheid van de federale ploeg terecht? Of waren het juist hardnekkige grimassen voor de ontmaskering: ‘jusqu’ici tout va bien’? Zowat elk punt van het zomerakkoord roept meer vragen op dan de slides van Michel kunnen beantwoorden.

Wat overblijft, zijn een aantal eenvoudige, maar sprekende beelden. De gepensioneerde mag ’s nachts in een bakkerij flexibel gaan bijverdienen – het is ook een manier om het pensioenprobleem op te lossen. De Arco-spaarder zal 40 procent van zijn inleg terugzien. Tenminste, als Europa de nieuwste constructie niet opnieuw tegenhoudt (het heeft nu al goeie argumenten om dat wél te doen). En de kmo-baas zal door de belastingvermindering sneller een jonge kracht kunnen aannemen. Maar wie vraagt hoe dat in godsnaam budgetneutraal zal kunnen, wordt door de minister van Financiën op een hoge stapel nota’s gewezen, alsof de complexiteit van een beslissing elke vraag daarover onmogelijk maakt. De financiële tabellen zijn voor later.

Misschien wel voor véél later? Op het moment dat de rekening komt, zijn de beslissingen toch al lang doorgevoerd. ‘We zetten onszelf met de rug tegen de muur’, zei vicepremier Alexander De Croo dit weekend, waarmee hij bedoelde dat de regering eerst de lasten verlaagt en dan zal besparen. Nu is de rug tegen de muur niet meteen de meest aangename positie. Kwatongen zouden zelfs van een milde vorm van Naomi Kleins ‘shock doctrine’ gewagen: verlaag de belastingen drastisch, en laat de schuldenberg zo aangroeien dat flinke besparingen, bijvoorbeeld in de sociale zekerheid, als volstrekt onvermijdelijk kunnen worden voorgesteld. In het verkiezingsplan van de N-VA mikte voorzitter De Wever in 2014 nog op een zeer sterke sanering van de financiën: ‘Door op korte termijn impulsen te geven om de economische groei te verhogen en door te evolueren naar een overschot op het einde van de legislatuur, zal de schuldgraad afnemen tot 91 % van het bbp in 2019. ‘ We zijn midden 2017, van een overschot is geen sprake meer en de schuldgraad bedraagt nu zo’n slordige 106 procent. Daar komen ooit pijnlijke besparingen van, en dus sociale ellende, in plaats van ‘sociale cohesie’.

Eerst het goede nieuws rondtrompetteren en dan hopen dat het slechte nieuws zal verdwijnen in een economische remonte, of tussen de plooien van een paar tweets over vluchtelingen: het is een gevaarlijke strategie, die de politiek alweer een slechte naam zal bezorgen. Maar eerst is er de welverdiende vakantie. ‘Having way too much fun’, tweette vicepremier Alexander De Croo nog op een wereldberoemd festival in Boom. Hij besefte niet hoezeer hij de waarheid sprak.