‘Nederland en Duitsland kiezen voor statiegeld: contrast met België wordt steeds groter’

‘Nederland en Duitsland sluiten aan bij een Europese race, waarbij de voorbije vijf jaar zowaar 9 landen beslisten om statiegeld in te voeren of uit te breiden’, schrijft Tom Zoete van Recycling Netwerk. ‘Wanneer trekt men in Vlaanderen conclusies uit de stijgende zwerfvuilcijfers?’

De regering van Mark Rutte besliste vorige week dat er volgend jaar statiegeld op blikjes zit. Voor plastic flesjes gaat het al in binnen vijf maanden. De regering van Angela Merkel breidde een week eerder het Duitse statiegeld uit naar alle plastic flessen en blikjes, ook die van sappen, wijn en zuivel.

Het contrast met België wordt daardoor steeds groter. Wij hebben enkel statiegeld op sommige glazen flessen. Geen enkele supermarkt of consument klaagt daar trouwens over. Het glazen bierflesje, onze nationale trots, belandt dankzij het statiegeld vrijwel nooit in de bermen.

Nederland en Duitsland sluiten aan bij een Europese race, waarbij de voorbije vijf jaar zowaar 9 landen beslisten om statiegeld in te voeren of uit te breiden.

De Nederlandse staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat bewees vorige week ook dat je statiegeld perfect binnen de termijn van één enkele legislatuur kan besluiten. Statiegeld was niet voorzien in het regeerakkoord waarmee de coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie vier jaar geleden aantrad. Maar de druk uit de samenleving via de Statiegeldalliantie werd groot. En de zwerfafvalcijfers stegen. Dus het kabinet Rutte III besliste. Het gaat hier overigens niet om een bijzonder progressieve of groene coalitie. Ze bestaat uit twee liberale partijen, VVD en D66, en twee christendemocratische, CDA en ChristenUnie. Het CDA is op economisch vlak trouwens duidelijk liberaler dan de Vlaamse tegenhanger CD&V.

In België blijft de afvalberg groeien

Brussel, Wallonië en de federale regering voorzien statiegeld in hun regeerakkoorden voor deze legislatuur. CD&V stelde statiegeld in 2018 voor aan de Vlaamse regering. De regering-Bourgeois koos er echter voor om het Noordelijke model van statiegeld niét te volgen en kwam met een ‘alternatief’: het Verpakkingsplan dat een noodgreep was om statiegeld te voorkomen met extra recyclagedoelstellingen en een klein beetje extra zwerfafvalbeleid.

De cijfers die in december bekend werden in het OVAM-rapport zijn dramatisch. 22.641 ton zwerfvuil in 2019. De Vlaamse regering had beloofd om het zwerfvuil tegen 2022 met 20% te verminderen ten opzichte van 2013. Maar er is dus 29,4 procent méér zwerfvuil gemeten in

2019 dan in 2013. OVAM veranderde in juni 2020 het referentiejaar van 2013 naar 2015. Omdat er in dat jaar meer zwerfvuil lag dan in 2013, wordt de doelstelling hiermee afgezwakt. Maar ook als we het gewijzigde referentiejaar 2015 hanteren, dan nog is er sprake van een stijging van 9,8% terwijl het zwerfafval in 2022 gedaald moet zijn met 20%. Ook de nieuwe doelstelling is zonder statiegeld volstrekt onhaalbaar. Decennia van ‘bewustmakingscampagnes’ en zwaaien met hogere boetes halen geen resultaat. Slecht bestuur. Waarop wacht de Vlaamse regering eigenlijk op om net zoals de Nederlandse regering gewoon de enige logische conclusie uit de stijgende zwerfvuilcijfers te trekken?

Nederland-België: 2-0

Het contrast met de Duitse en Nederlandse politieke daadkracht is groot. Rutte III legde in 2018 voor kleine plastic flesjes vast dat statiegeld er sowieso kwam als de bedrijven geen daling van 70 procent van deze verpakkingen in het zwerfvuil realiseerden.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven stuurde de wetsontwerpen al naar de Tweede Kamer. Zo kon de regering het statiegeldbesluit bij slechte monitoringsresultaten meteen van kracht laten gaan. En dat gebeurde, op 24 april 2020 voor de plastic flesjes. Later werd dezelfde afspraak gemaakt voor de blikjes, en dat gebeurde uiteindelijk vorige week.

De regering was nota bene gevallen op 15 januari over de Toeslagenaffaire. De coronacijfers waren bloedrood. Maar het kabinet Rutte trok de conclusie uit de zwerfvuilcijfers en publiceerde de statiegeldwet. Een knap staaltje van goed bestuur. Plastic flesjes en blikjes, twee statiegeldwetten: 2-0.

CD&V-voorzitter Joachim Coens stelt in Knack van 20 januari terecht dat statiegeld ons een heel stuk vooruit zou helpen. Hij pleitte er enkele uren na het Nederlandse statiegeldbesluit

meteen voor om het Nederlandse voorbeeld te volgen. “Statiegeld op blikjes een feit in

Nederland. Een goede zaak, hopelijk volgen wij ook snel. Het zwerfvuil neemt sterk toe. Het draagvlak is groot, 158 gemeenten sloten zich aan bij de Statiegeldalliantie”.

De lobby van de supermarkten of de vraag van 8 op 10 Belgen

In Nederland waren vooral de supermarkten nog tegen statiegeld. De Europese federatie van grote drankenproducenten verklaarde in september dat ze inmiddels wel voor statiegeld zijn. De argumenten van de supermarkten zijn niet transparant. De lobbyclubs van de verpakkingsindustrie Comeos en Fost Plus beweerden dat statiegeld “heel kostelijk” is, maar de Vlaamse overheid heeft berekend dat dit helemaal niet het geval is en dat het eerder een kostenneutrale verandering is, en gemeenten besparen uiteraard. Ze “vergeten” er ook bij te zeggen dat ze er wel al decennia in slagen om de bierflesjes met statiegeld vlot in te nemen. De “problemen” zullen dus heus niet zo immens zijn als soms beweerd wordt.

De Vlaamse regering komt voor de vraag te staan wat ze belangrijker vindt. Ze heeft de keuze uit twee opties. Ofwel buigt ze voor de macht van de supermarkten en Fost Plus en voert ze statiegeld niet in. Dan blijft de situatie zoals ze is: jarenlang dweilen met de kraan open. En steeds meer geld van de belastingbetalers uitgeven om blikjes en flesjes op te ruimen – die er binnen de week weer liggen.

Ofwel volgt de Vlaamse regering de vraag van 8 op de 10 Vlamingen, de boerenorganisaties, de milieuorganisaties, Test Aankoop, Ecover, bijna 200 Vlaamse steden en gemeenten, en de 1.115 partners van de Statiegeldalliantie. En zet ze statiegeld in de wet. Dan worden onze straten nog deze regeerperiode properder, de natuur gezonder en onze economie circulairder. Net als in Nederland en Duitsland. Zodat België in Europa niet meer alleen staat. Met zijn bierflesje.

Tom Zoete, Recycling Netwerk Benelux