Naar een ander drugsbeleid? ‘Men had alcohol vanaf het begin beter moeten reguleren’

Politicoloog Patrick Dewals sprak met criminoloog Tom Decorte. Allebei pleiten ze voor een humaner drugsbeleid, inclusief de legalisering van cannabis. In België ziet Decorte dat voorlopig niet gebeuren: ‘De liberalen hinken op twee benen. Op het vlak van alcohol is het vrijheid blijheid.’

Als jonge criminoloog in spe liep Tom Decorte, vandaag aan de slag voor de UGent, in 1992 stage bij het Antwerpse Free Clinic (nu het MSOC Free Clinic), een laagdrempelig hulpplatform voor drugsgebruikers. Hij leerde er de complexe wereld van de drugsproblematiek kennen, waar zwaar verslaafde (heroïne)junks mee te kampen hadden. Maar de hulpverleners ter plekke toonden hem ook het menselijke drama achter de problematiek.

Volgens hen was een humanere benadering, gericht op harm reduction (methadonverlening, spuitenruil…), een eerste stap in de goede richting kon zijn. Ook Decorte zag vrij snel in dat de repressieve aanpak niet de juiste manier was om het maatschappelijke drugsprobleem op te lossen. Het gaat niet alleen over stoffen die gevaarlijk kunnen zijn als je ze gebruikt, het gaat ook over de problemen als gevolg van hoe de samenleving zich verhoudt tegenover bepaalde drugs. Waarom krijgen alcohol en tabak bijvoorbeeld onze maatschappelijke goedkeuring en zijn cannabis en LSD uit den boze?

Decorte besloot tijdens zijn stage om over de drugsthematiek te doctoreren en werd uiteindelijk professor in de criminologie. Twintig jaar later blijft hij zijn onderzoeksdomein nog steeds boeiend vinden. ‘Mijn grootste drijfveer om me met deze thematiek bezig te houden is een aangeboren rechtvaardigheidsgevoel. Door mijn werk hoop ik van de wereld een beetje een betere plaats te maken’, zegt Decorte.

Reguleren, maar hoe?

Dat er alternatieven nodig zijn voor de huidige repressieve benadering, is ook het uitgangspunt van de visietekst Cannabis: bis. Pleidooi voor een kritische evaluatie van het Belgische cannabisbeleid, dat Decorte samen met toxiocoloog Jan Tytgat en econoom Paul De Grauwe (beide KU Leuven) in 2013 schreef. Nu verschijnt er een boek van de hand van ditzelfde drietal, Cannabis onder controle. Hoe?.

Het boek komt er nadat het trio vanuit diverse hoeken positieve reacties op hun visietekst kregen. Verschillende politici stelden zich open om over een mogelijke cannabislegalisering na te denken. Het plan kon de jongerenpartijen van de Open Vld, Groen en sp.a bekoren.

De tekst vond ook gehoor bij de verschillende koepelorganisaties van de hulpverlening. De Vlaamse VAD en haar Brusselse en Waalse tegenhanger Fedito zagen in dat regulering een ernstige optie was. ‘Mensen vonden onze visietekst interessant maar we kregen telkens weer de vraag toegeworpen; reguleren ja, maar hoe? Dit boek wil op deze vraag een antwoord bieden. Het bevat een blauwdruk van hoe wij denken dat cannabislegalisering in België kan gebeuren en wil het debat hieromtrent stimuleren.’

Volgens professor Decorte moet er meer samenhang komen in het drugsbeleid. ‘Vandaag kampen we met twee extreme benaderingsvormen. Bepaalde drugs worden niet getolereerd en zelfs gecriminaliseerd door onze maatschappij. Andere drugs, zoals alcohol zijn dan weer legaal, maar houden wel een gevaar voor de volksgezondheid in.’

‘Men had alcohol vanaf het begin beter moeten reguleren’, zegt Decorte. ‘Tabak is een voorbeeld van een drug die in het begin eveneens amper regulering kende maar die later met veel horden en stoten vanuit overheidswege bijgestuurd werd. Wat alcohol betreft, moet dit volgens mij ook gebeuren.’

Mensenrechten

Toch wil Decorte alcoholgebruik niet criminaliseren of in de illegaliteit duwen. Wel moet de overheid, die verantwoordelijk is voor de volksgezondheid en de verkeersveiligheid, beperkingen opleggen. Correcte informatie over alcohol is ook belangrijk.

Om het drugsbeleid op één lijn te krijgen, zou het alcoholbeleid een beetje meer naar het gevoerde tabaksbeleid, dat zich kenmerkt door meer informatieverspreiding en ontrading, van de afgelopen jaren moeten opschuiven. Een zinvoller cannabisbeleid, aldus Decorte, haalt wiet dan weer uit de criminaliteit en onderwerpt het aan strikte regels, gekoppeld aan informatie- en ontradingscampagnes.

In Nederland publiceerde hoogleraar rechtsgeleerdheid Piet Hein van Kempen dit jaar een felbesproken rapport, Internationaal Recht en Cannabis II. Van Kempen plaatst daarin de mensenrechten tegenover de Internationale Drugsverdragen (ID) van de Verenigde Naties. Zijn juridische interpretatie stelt dat de gevolgen van die verdragen, samen te vatten als de war on drugs, verschillende mensenrechten, zoals het recht op veiligheid, gezondheid en integriteit, ondermijnen.

Decorte steunt zijn Nederlandse collega. ‘De juridische benadering van van Kempen maakt het mogelijk om onder het immobiliserende juk van de verdragen uit te komen uit te komen. Het bewijs dat de war on drugs catastrofale gevolgen heeft, blijft zich opstapelen. Het grote probleem van die verdragen is dat ze een consensus zijn tussen oerconservatieve landen zoals Singapore, Filipijnen of Maleisië, waar men de doodstraf voor drugsdelicten nog kent, en anderzijds landen zoals Uruguay, Canada of Jamaica die cannabis gelegaliseerd hebben of dit binnenkort zullen doen.’

Spagaat van jewelste

In België, met een liberale premier aan het hoofd van de huidige coalitie, blijft cannabislegalisering in de taboe sfeer gevangen. ‘Ik denk dat we op een nieuwe regeringscoalitie moeten wachten eer er iets gaat veranderen’, zegt Decorte erover. ‘Op het terrein zien we dat verschillende regio’s de war on drugs in België, naar het voorbeeld van Antwerpen, opnieuw aanzwengelen.’

‘De liberalen hinken wat het drugsbeleid betreft op twee benen. Op het vlak van alcohol prediken ze hun gekende ‘vrijheid, blijheid’-benadering.’ Decorte vermoedt dat onder andere Sven Gatz (Open Vld), als gewezen directeur van de Belgische Brouwers, en vandaag Vlaams minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel, hiervoor lobbyt. ‘Op het vlak van cannabislegalisering bougeren ze niet. Een spagaat vanjewelste, die trouwens niet met het liberale gedachtegoed te rijmen valt.’

Decorte benadrukt dat Uruguay, Canada en Jamaica niet de enige voorbeelden zijn van en minder repressieve omgang met drugs. In Nederland zijn politieke kopstukken op zoek naar een meerderheid om het gedoogbeleid te transformeren naar een volwaardige regulering. Mexico, waar kleine hoeveelheden cannabis voor eigen gebruik reeds legaal zijn, zal zijn wetgeving ten aanzien van drugs verder versoepelen. Na de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 8 november verdubbelde het aantal staten in de VS waar cannabis voor recreationeel gebruik legaal is van vier naar acht.