Na het stikstofakkoord: ‘Mahdi’s operatie is gelukt’

‘De Boerenbond geeft de CD&V geen applaus voor het stikstofakkoord’, zegt CD&V-kenner Steven Van Hecke (KU Leuven). ‘Dat speelt in haar voordeel.’

We zijn een maand voor Pasen, maar de verrijzenis is al een feit. Met haar onverwachte stikstofakkoord kan de ploeg van minister-president Jan Jambon (N-VA) voortregeren, zonder te hoeven nadenken over wisselmeerderheden of minderheidsregeringen. Tenminste, in theorie. De lachende gezichten op de persconferentie konden niet verhullen dat de menselijke relaties tussen regeringspartners N-VA en CD&V geschaad zijn. Achteraf zei N-VA-voorzitter Bart De Wever zelfs dat de CD&V niets wezenlijk heeft kunnen veranderen aan het akkoord dat een week eerder op tafel lag. Volgens Sammy Mahdi (CD&V) net wel.

‘De waarheid ligt in het midden’, zegt politoloog en CD&V-kenner Steven Van Hecke (KU Leuven). ‘Voor de N-VA was het belangrijk dat de Vlaamse regering verder kon. De CD&V wilde dat de kiezer haar opnieuw zou associëren met het platteland en de landbouw. Dat heeft ze binnengehaald.’

Volgens minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zat de Boerenbond zelfs als ‘onzichtbare vierde macht’ aan tafel.

Steven Van Hecke: Een doorzichtige opmerking. Op haar eigen kabinet werken mensen met een verleden bij Natuurpunt. Was Natuurpunt dan de vijfde macht aan tafel? Bovendien kun je de CD&V niet verwijten dat ze de belangen van boeren behartigt, ze zijn er heel open over. De reactie van de Boerenbond speelt echter in het voordeel van de partij. Ze krijgt geen applaus. Boerenbondtopman Lode Ceyssens zegt zelfs dat er ‘grote ongerustheid’ heerst.

‘Ik heb de luxe niet om één specifiek belang te verdedigen’, zei Demir op Terzake met een sneer naar de CD&V.

Van Hecke: Dan is ze toch laat bevallen van die constatering. Haar communicatie was zeer antagonistisch, denk maar aan de keer dat ze sprak over ‘Sabotage Sammy’. Ik heb geen probleem met scherpe communicatie, maar zowel bij Demir als bij De Wever kan het vaak heel persoonlijk worden.

Bart De Wever noemde de crisis een heruitgave van de ‘horrorfilm’ rond de kinderbijslag in september. In beide gevallen zou Mahdi na veel drama akkoord zijn gegaan met wat aanvankelijk op tafel lag.

Van Hecke: Met een beetje moeite gaat die parallel op. Het verschil is dat de CD&V de besparingen in de kinderbijslag onder ex-CD&V-minister Wouter Beke wilde terugdraaien onder opvolgster Hilde Crevits. In het geval van stikstof wilde de partij terugkomen op een akkoord dat Crevits als landbouwminister zelf had gesloten in de krokusvakantie van 2022. (op dreef) Er is nu veel aandacht voor de figuur van Mahdi, maar er is opvallend veel continuïteit met de lijn van zijn voorganger Joachim Coens, die tot juni voorzitter was. Zowel Coens als Mahdi wil teruggrijpen naar de corebusiness van de partij: kleinschaligheid, gezinnen, lokale besturen en platteland. We zijn het allemaal vergeten, maar Coens heeft ooit voorgesteld om het Vlaamse regeerakkoord te heronderhandelen, niet het federale. In die zin is het Vivaldi-regeerakkoord veel christendemocratischer dan dat van de Vlaamse regering.

Is de tijd van de CD&V als ‘staatsdragende partij’ voorgoed voorbij?

Van Hecke: Ze gedraagt zich naar haar electorale score. Een partij van 15 procent – die in de peilingen nog minder scoort – kan het zich niet permitteren om haar corebusiness even opzij te schuiven. Dat proces voltrekt zich niet een-twee-drie. Die moeilijke evolutie zie je bij een figuur als Hilde Crevits. Ze denkt in eerste instantie aan het belang van de Vlaamse regering, en wil de boel bij elkaar houden. Bij een aantal nieuwere CD&V-politici leeft dat veel minder.

Zuhal Demir kwam vrijdag op het overleg aan met een exemplaar van Een gegeven woord onder de arm, een boek uit 1985 van CVP-premier Wilfried Martens.

Van Hecke: Goed doordacht, maar slechte timing. Zo’n speldenprik toont toch aan dat je niet echt gelooft dat de onderhandeling kan slagen? Zulk gedrag verwacht je van een kleine oppositiepartij, maar toch niet van de partij van de minister-president? Het verbaast me telkens opnieuw hoe Demir haar partij op sleeptouw neemt op een manier die haar minister-president schade toebrengt.

Voor u komt de CD&V dus als winnaar uit de crisis?

Van Hecke: Tot spijt van wie het benijdt: de operatie van Mahdi is gelukt. Nadat iedereen de CD&V had geassocieerd met de kinderbijslag, geldt dat nu ook voor de belangen van de boeren. Je kunt discussiëren over de stijl waarop de partij dat heeft gedaan, maar Mahdi haalt alles uit de kast om de opmars van het Vlaams Belang in landelijk Vlaanderen te stuiten. Of dat ook stemmen zal opleveren, daar durf ik mijn geld niet op in te zetten. Zeker is wel: Mahdi wil niet dat de CD&V lijdend ten onder gaat, maar strijdend.