Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken ziet een ‘duidelijke stempel’ van zijn partij in de startnota van Bart De Wever (N-VA). Maar klopt dat wel? En vormt dat een probleem voor de onderhandelaars?
‘Tijdens de eerste onderhandelingen bleek er een entente te ontstaan over de koppeling tussen het aantal jaren verblijven in België en sociale rechten. Daarop ben ik duidelijk: je ideologie verloochenen is minder wenselijk dan vijf jaar oppositie.’
Dat zei CD&V-jongerenvoorzitter Sammy Mahdi vorige week bij Knack. De reactie kwam er in de opbouwende spanning rond de keuze van informateur Bart De Wever (N-VA). Hoe zou zijn Vlaamse regeringsploeg kleuren: Bourgondisch of toch maar Zweeds?
Het is die laatste geworden. Niet onder leiding van De Wever, maar onder die van Jan Jambon. CD&V en Open VLD schuiven met graagte bij aan de onderhandelingstafel. De Zweedse doorstart is een kwestie van weken.
Toch zal het uiteindelijke regeerakkoord nog heel wat voeten in de aarde hebben. Niet in het minst omwille van bovenstaande uitspraak van Mahdi. Want als er ergens in de startnota van De Wever scherpe kantjes te vinden zijn, dan is dat op het vlak van de koppeling tussen verblijf in Vlaanderen en sociale rechten.
Op het vlak van integratie heeft het Vlaams Belang zijn stempel kunnen drukken.
‘Wie aanspraak wil maken op de Vlaamse sociale bescherming en andere sociale voordelen, moet eerst vijf jaar ononderbroken, wettig en werkelijk in het land verbleven hebben’, zo luidt de startnota. ‘Om als nieuwkomer in aanmerking te komen voor kinderbijslag geldt voortaan een wachtperiode van zes maanden.’ In de woorden van formateur Jambon: ‘De drempels in de welvaartstaat moeten hoger voor nieuwkomers’.
Over die drempels tot de sociale zekerheid is de laatste jaren een soort van consensus gegroeid tussen de N-VA, Open VLD en zelfs het Vlaams Belang. ‘Voor het Vlaams Belang moet de toegang tot onze sociale zekerheid en onze sociale voorzieningen daarom worden beperkt in functie van de verblijfsduur en het aantal jaren dat de betreffende immigrant in ons land heeft gewerkt’, luidde bijvoorbeeld het verkiezingsprogramma van de partij van Tom Van Grieken.
Die consensus doet nu dus zijn intrede in de startnota. Op het vlak van integratie heeft het Vlaams Belang dus zeker zijn stempel kunnen drukken, zegt VUB-politicoloog Dave Sinardet. ‘Tom Van Grieken zegt dat trouwens zelf en richt zijn pijlen in eerste instantie vooral op de fiscale componenten van de nota, zoals de afschaffing van de woonbonus.’
Mede daarom verwacht Sinardet dat een uiteindelijk regeerakkoord niet zomaar gesmaakt zal worden. ‘Ik zie vooral bij CD&V interne weerstand opduiken. Er is nog altijd een belangrijk deel van die partij dat zich progressiever wil profileren.’
Hoofddoekenverbod
Die frictie tussen de verschillende vleugels en standen van de christendemocraten zou wel eens ten volle tot uiting kunnen komen in de loop van de komende weken. Onderschrijft de partij een maatschappelijk rechtser discours? Het lijkt een boegbeeld als Pieter De Crem als muziek in de oren te klinken. Het vraagstuk komt overigens net op het moment dat een werkgroep in de weer is met een evaluatie van de partij.
Toch denkt Sinardet dat CD&V op het einde van de rit overstag zal gaan. Waarom? ‘Die partij wil er absoluut bij zijn.’ Vijf jaar Vlaamse oppositie is voor een bestuurspartij als CD&V veel minder aantrekkelijk dan een zitje in een rechtsere regering-Jambon.
‘We mogen ook niet vergeten dat er meer is dan het luikje sociale rechten en inburgering’, aldus Sinardet. Zo spreekt de nota ook over het wegwerken van de wachtlijsten in de zorg en de overname van ‘de helft van de responsabiliseringsbijdrage voor de pensioenfactuur van de lokale besturen’. CD&V, vanouds een sterk lokaal verankerde partij, staat ervoor te springen dat die financiële bom wordt ontmanteld. ‘Tegelijkertijd is élke partij voor het wegwerken van de wachtlijsten’, zegt Sinardet. ‘De vraag is welke budgetten je ervoor wil vrijmaken.’
Waar mogelijkerwijs ook moeilijkheden zullen opduiken voor CD&V is het thema onderwijs. Afgaande op de inhoudelijke passages, lijkt De Wever zijn voornemen van de eerste schooldag van 2018 te bevestigen. Toen vergalde hij het traditioneel mediatieke hoogtepunt van onderwijsminister Hilde Crevits (CD&V) door duidelijk te maken dat haar opvolger van N-VA-allooi zal zijn.
Een hoofddoekenverbod in het gemeenschapsonderwijs, netoverschrijdende proeven, minder administratieve taken voor leerkrachten en verplichte taalbaden voor kinderen: de voornemens lijken haast een doorslagje van het N-VA-verkiezingsprogramma. CD&V-onderhandelaar Crevits maakt zich dus best op voor een ander departement.
Stormram
Het valt ook op dat de hele tekst een duidelijke N-VA-ondertoon heeft. Op zich is dat niet verwonderlijk, aangezien De Wever de pen vasthield. Maar qua Vlaams-nationalistische symboliek kan het veelvuldig gebruik van de term ‘natie’ wel tellen.
Ter herinnering: dat woord kwam geen enkele keer voor in het regeerakkoord van minister-president Geert Bourgeois.
Daarnaast alludeert de nota ook op Catalonië (en Vlaanderen?) wanneer er wordt gerept over de Europese Unie, waarbij ‘deelstaten die op een democratische manier onafhankelijk worden onverkort lid kunnen blijven’.
Het gaat hoe dan ook verder dan symboliek. ‘Willen we onze Vlaamse vleugels in alle vrijheid kunnen uitslaan, dan mogen we ons niet langer laten afremmen door institutionele hindernissen, moeten we onze Vlaamse autonomie voluntaristisch invullen en de weg voorbereiden naar een institutionele paradigmashift’, zo gaat de tekst. Een vooralsnog vage passage, die eerder binnen Open VLD dan bij CD&V wat wenkbrauwen zal doen fronsen – ondanks het gebruik van de woorden ‘vrijheid’, ‘vleugels’ en ‘voluntaristisch’.
Toch is het opvallend dat de informateur in eerste instantie rept over ‘een interne Vlaamse staatshervorming’. Lees: minder Vlaamse Parlementsleden en provincieraadsleden. Van het beeld van de Vlaamse regering als een soort stormram tegen het federale bestuursniveau is – althans volgens deze nota – nog geen sprake.
Een Bourgondische coalitie had niet noodzakelijk onmogelijk geweest.
‘Bourgondisch was niet onmogelijk’
Blijft de vraag of de nota op maat is geschreven van de Zweedse partijen, of dat er ooit een reële kans was dat de SP.A aan boord zou worden gehesen. Voorzitter John Crombez had daar zelfs een woelige partijbijeenkomst voor over, die hem uiteindelijk het mandaat gaf om te onderhandelen met De Wever. Minder dan twee weken na die avond hebben de Vlaamse socialisten de startnota zelfs niet ontvangen. ‘We hebben van in het begin gekozen voor een open dialoog met focus op inhoud. En die lat lag voor ons hoog met sociale keuzes’, zegt de partij. ‘Onze eisen waren blijkbaar te sociaal.’
Sinardet ziet dat anders. ‘Een Bourgondische coalitie had niet noodzakelijk onmogelijk geweest. Zeker qua migratie en hoe om te gaan met nieuwkomers heeft John Crombez de lijn de laatste jaren naar rechts willen doen opschuiven’, zegt hij. ‘Al zou er binnen SP.A wel veel meer weerstand zijn dan bij CD&V.’
De slotsom voor de politicoloog is dat de nota vooral de stempel van de N-VA draagt. Ondanks fors electoraal verlies, weet De Wever het startschot van de regering-Jambon geel te kleuren. ‘De Wever heeft maximaal gebruikgemaakt van het strategisch voordeel dat N-VA incontournable is’, zegt Sinardet.
Het is nu aan Open VLD en, vooral, aan CD&V om af te bakenen hoe geel het uiteindelijke regeerakkoord kleurt. Maar dat de Vlaamse tanker rechtser zal koersen, lijkt een certitude.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
