Mohamed Ridouani (SP.A): ‘Natuurlijk zie ik dat de sociaaldemocratie aan vernieuwing toe is’

In oktober doet Mohamed Ridouani in Leuven een gooi naar het burgemeesterschap, als opvolger van zijn partijgenoot Louis Tobback én als eerste allochtoon in een Vlaamse centrumstad. ‘Ik ben minstens even ambitieus als Louis.’

Het is nooit een cadeau om een monument zoals Louis Tobback (SP.A) op te volgen. De 39-jarige Leuvense schepen Mohamed ‘Mo’ Ridouani waagt toch een poging. In zijn boek Verbinden boven verdelen schrijft hij over de goede band met zijn geestelijke vader, maar ook over hun discussies en meningsverschillen.

Louis Tobback was bijzonder dominant als politicus. Hebt u nooit de neiging tot een vadermoord gevoeld?

Mohamed Ridouani:Patricia Ceysens (Open VLD) heeft Tobback ooit vergeleken met een grote eik: onder zo’n reusachtige boom kan niets groeien. Ik heb op enige afstand mijn eigen open plek gevonden. De eik hoeft niet omgelegd te worden opdat ik mij zou kunnen ontwikkelen.

Soms zijn wij het met elkaar eens, soms niet. Tobback gelooft bijvoorbeeld niet in inspraak, terwijl het mijn overtuiging is dat we niet meer zonder samenwerking kunnen. (lachje) Eigenlijk heeft Tobback er zelf voor gezorgd dat ik in samenwerking ben beginnen te geloven. Het was een neveneffect van de vele bevoegdheden die hij mij toeschoof – ik beheer meer dan de helft van het totale Leuvense budget (Ridouani is schepen van personeelszaken, onderwijs, economie, leefmilieu en vastgoed, nvdr.). Daardoor was ik wel verplicht om te zoeken naar synergieën en samenwerkingsverbanden.

U verschilt met hem ook van mening over migratie.

Ridouani: Dat klopt. Ik geloof sterk in de heilzame effecten van de migratie. De ‘wir schaffen das’-boodschap van de Duitse bondskanselier Angela Merkel zorgde ervoor dat er vele nieuwe Duitsers bij kwamen, en mede door die instroom van nieuwe arbeidskrachten is de economische motor er weer volop aan het draaien.

Daarom zegt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA): organiseer de migratie zoals in Australië, en laat alleen migranten binnen die nuttig zijn voor ons land.

Ridouani: Ik wil niet weten van naïeve ‘open grenzen’, maar ik heb het evenmin begrepen op het hysterische antimigrantendiscours van Francken, dat een onderscheid maakt tussen goede en slechte migranten en dat beweert dat de instroom van migranten een drama is voor onze sociale zekerheid. Dat is níét zo. Partijen zoals de N-VA maken een heel cynische analyse. Ze vertrekken van een negatief wereldbeeld. Net als Merkel geloof ik in een nuchter migratiebeleid, met veel openheid.

Intussen behalen weinig migranten van de tweede of de derde generatie een diploma, en blijven velen werkloos.

Ridouani: Ik zie wel degelijk wat er misloopt, en ik word ook weleens overvallen door een gevoel van moedeloosheid als ik zie hoe hardnekkig armoede en uitsluiting zijn – vaak generaties lang. Ik betwist die cijfers niet eens. Maar als die wetenschap er alleen toe leidt dat jongeren met een migratieachtergrond worden gestigmatiseerd, zijn we verkeerd bezig. Vergelijk het eens met de Verenigde Staten. In de gevangenissen zitten er procentueel veel meer Afro-Amerikanen dan blanke landgenoten. Is er iets mis met hun Afro-Amerikaanse aard?

Men zegt altijd dat rechts een vijand nodig heeft en links een slachtoffer. Ik zie migranten niet per se als slachtoffer. Het is ieders verantwoordelijkheid om vooruit te proberen komen. Hoe vaak toonde mijn vader mij niet zijn pezige handen vol eelt: ‘Dit kun je vermijden door je best te doen op school en een diploma te behalen. En ik zal er alles aan doen zodat jij je best kunt doen.’ Dus ja, de persoonlijke attitude speelt mee. Maar de spiegel die de samenleving aan nieuwkomers voorhoudt is even belangrijk. Mijn vader werd op zijn werk gewaardeerd, ook al was hij een arbeidersmigrant. Kansen grijpen, zeker wel, maar de samenleving moet die kansen ook bieden. Is het toeval dat de bevolkingsdichtheid in Molenbeek het dubbele is van de rest van Brussel? Dat daar tegelijk zo weinig sportinfrastructuur is, ondermaats onderwijs, weinig voorzieningen voor cultuur en veel misdaad? Hoe de samenleving kijkt naar mensen die vooruit proberen te komen, speelt ook mee. Als wij vooral zeggen: ‘Hou je stil, wees blij dat je een uitkering krijgt, en we nemen je leefloon af als je je kinderen niet op tijd naar school stuurt’, denken we dan echt dat dit helpt? De overheid mag stimuleren en uitdagen, maar de slinger is doorgeslagen. Van de maakbaarheid van de samenleving zijn we beland bij het te corrigeren individu. Dat is een brug te ver.

Politiek is niet alleen een zaak van idealen en ideeën, maar vooral van macht om die gerealiseerd te krijgen.

Ridouani:(zucht) Als ik pessimistisch word, is het bij het besef dat er in dit land nog altijd te veel overheden hun best doen om andere overheden tegen te werken. Neem nu onze plannen met Leuven-Noord. Dat is een groot, braak terrein dat zich meer dan twee kilometer lang uitstrekt van aan het station in Leuven tot aan het Vuntcomplex, nabij de snelweg. De gronden zijn eigendom van de NMBS en Infrabel. De stad en de universiteit willen het gebied ontwikkelen tot een wetenschapspark van Europees niveau. We kunnen niet anders, want de bestaande wetenschapsparken in Arenberg en Haasrode zijn volzet en de vragen nemen toe.

Dus trokken we met een flinke delegatie van de stad en de universiteit naar de NMBS-directie. We legden onze plannen uit en beklemtoonden dat we bereid zijn om de billijke marktprijs te betalen: we wilden geen cadeaus. Het antwoord was negatief. ‘Wij gaan die terreinen inderdaad verkopen, maar niet rechtstreeks aan jullie. We gooien alles op de markt en gaan voor de hoogst mogelijke prijs.’ Stomverbaasd legden we hen nogmaals het strategische belang van het project uit, en de impact van een terrein van twee kilometer dat tot aan het hart van de stad loopt. Halve overheidsinstellingen zoals NMBS en Infrabel kunnen dat toch niet eenzijdig verkopen aan om het even welke ‘hoogste bieder’?

Dat project lijkt tien keer belangrijker dan Uplace.

Ridouani: Het is duizend keer belangrijker dan Uplace, en tienduizend keer waardevoller en duurzamer. Ik zeg u: wij gaan nog eens terug, we zullen onze zaak opnieuw bepleiten. Maar als de NMBS en Infrabel ons niet tegemoet komen, als zij het maatschappelijk belang van dat dossier echt niet willen begrijpen, dan kan ik nu al zeggen dat ik de Leuvense gemeenteraad dan zal vragen om over te gaan tot onteigening van al die NMBS- en Infrabelgronden. Ik hoop dat we het niet moeten doen, maar dit dossier is zo belangrijk dat ik dit niet zomaar kan laten passeren.

U bent nog geen burgemeester en u dreigt al flink. U bent écht de politieke zoon van uw voorganger.

Ridouani: Ik ben minstens even ambitieus als Louis Tobback. Leuven is stilaan een grotere stad aan het worden. De universiteit en wat errond hangt – de universitaire ziekenhuizen, het hightechbedrijf Imec, de spin-offs in de wetenschapsparken… – zijn goed voor 30.000 jobs. Dat zijn niet alleen professoren en onderzoekers, maar ook duizenden laaggeschoolden: in de schoonmaak, de keukens, de bewaking, de logistiek, noem maar op. Ook zij helpen eraan mee dat er vanuit het bescheiden Leuven antwoorden komen op de grote uitdagingen van de toekomst: de genezing van kanker, de strijd tegen de opwarming van de aarde, nieuwe inzichten over armoede en sociale uitsluiting. Vandaar dat men vanuit de hele wereld met ons wil samenwerken: het Nederlandse Leiden, het Chinese Wuxi, het Indiase New Delhi…

Met permissie, maar New Delhi en Leuven, dat is als de olifant en de muis. ‘Wij tweeën maken nogal lawaai’, zei de muis.

Ridouani: Dat is weer die bescheiden Vlaamse aard. Weet u dat ik een samenwerkingsakkoord heb afgesloten met het stadsdistrict New Delhi? New Delhi is een van de meest vervuilde steden in de wereld. Om de dag laat het daarom beurtelings de even en de oneven nummerplaten rijden, maar dat haalt niet veel uit. Imec zal er de lucht- en waterkwaliteit meten om oplossingen te vinden. Het universitair ziekenhuis Gasthuisberg werkt samen met het grootste publieke ziekenhuis van India op het vlak van kankerbestrijding. Vlamingen moeten minder bescheiden zijn. Dankzij de universiteit heeft Leuven een naam in de hele wereld. Vandaar dat wij ook uitgenodigd worden in de VS – onlangs nog Boston en New Haven.

Yale University in New Haven is een prachtige oude universiteit: je waant je er haast in Harry Potterland. Maar met de stad New Haven is het dramatisch gesteld. Een en al sociale achterstand en criminaliteit. De universiteit is een gated community waarbinnen ‘vrijheid blijheid’ geldt, terwijl de stad errond een sociale woestenij is. Er is geen enkele positieve invloed van de universiteit op de stad. Vlaamse ondernemers die erbij waren, zeiden: ‘Hier begrijp je pas het belang van een solidaire samenleving.’

Wedden dat ze niet op de SP.A stemmen? Veel kiezers geloven niet meer dat socialisten de juiste politici zijn om het land te leiden.

Ridouani: De verschillen tussen nationale en lokale verkiezingen zijn toch erg groot. In Mechelen mag Bart Somers (Open VLD) dromen van een absolute meerderheid – het is hem trouwens gegund -, maar geen mens verwacht zo’n resultaat van de liberalen bij de federale verkiezingen. Ik vergelijk mijn verhouding met de SP.A weleens met die van Bart Somers met de Open VLD. Ook ik heb geen stamboom bij mijn partij, vandaar wellicht dat ik niet binnen de lijntjes kleur. Ik ben de meest ondernemersvriendelijke schepen die er ooit in Leuven is geweest. Ik ben progressief van inslag, maar ik zie ook wel dat de sociaaldemocratie aan vernieuwing toe is.

Wat zou de nationale SP.A-leiding in Brussel kunnen leren van het Leuvense stadhuis?

Ridouani: Socialisten moeten nog meer de klemtoon leggen op ecologie, en duidelijker durven te kiezen voor de open, diverse en verbindende samenleving. En vooral: wij moeten minder managers zijn van het systeem van de sociale zekerheid, en opnieuw meer ons geloof verkondigen in een solidaire samenleving. De mensen willen een narratief, een toekomstperspectief. Daarin kan de SP.A nog wat leren van de N-VA. In plaats van altijd in de cijfers en de techniciteit te duiken, zegt de N-VA vanuit haar conservatieve wereldbeeld consequent wat ze denkt en wat ze wil. Ik ben er soms jaloers op.

Ik hou ook niet van de ‘les misérables’-achtige retoriek in het socialistische verhaal. Het lijkt soms alsof de socialisten Sisyphus hebben afgelost in zijn pogingen om zijn rots de berg op te duwen. We moeten natuurlijk vanuit onze verontwaardiging het onrecht aanklagen, maar ons verhaal moet er een zijn van sociale vooruitgang, van een streven naar een betere stad en samenleving. Zo kunnen we ook de band herstellen tussen de oude arbeidersklasse en de nieuwe middenklasse van Vlaanderen: een optimistisch project is de beste remedie tegen de verzuring en het wantrouwen. De SP.A moet een optimistische partij zijn.

De N-VA heeft van ‘socialist’ bijna een scheldwoord gemaakt.

Ridouani: Gelukkig heeft Bart De Wever zo hard overdreven dat de socialisten stilaan de underdog zijn. In Vlaanderen is dat geen slechte uitgangspositie. Er is dus nog hoop. (lacht)