‘Moeten we zelfdoding niet even waardig behandelen als euthanasie?’

‘Misschien moeten we zelfdoding minder omfloersen en even openlijk en waardig behandelen als euthanasie’, schrijft Knack-journalist Roderik Six.

De zelfdoding van dichter, journalist en tv-presentator Wim Brands begin april blijft reacties uitlokken. Op zich is dat niet vreemd: Brands was een aimabel man die een stoet auteurs aan zijn interviewtafel heeft gehad, en veel schrijvers halen met medeleven goede herinneringen op aan de dichter die hun werk enthousiast onder de aandacht bracht. Omdat Brands na Rogi Wieg en Joost Zwagerman de zoveelste literaire zelfdoder in korte tijd was, kwam psychiater Jan Mokkenstorm in Vrij Nederland uitleg geven bij het fenomeen. De oprichter van de Nederlandse zelfmoordlijn deed een aantal opvallende uitspraken: zelfdoding zou een ziekte zijn en de fatale beslissing zou nooit bewust genomen worden.

Beide beweringen worden door de Vlaamse Zelfmoordlijn met klem tegengesproken: er is geen zelfdodingsgen en het beslissingsproces duurt vaak jaren. Mokkenstorm stigmatiseert zelfdoders als zieke, vertroebelde mensen die de controle over hun daden kwijt zijn. Dat het een doordachte beslissing kan zijn, komt niet bij hem op.

Geen wetenschappelijke consensus dus, maar april is de maand van de filosofie en dan mag er doorgedacht worden, indien nodig tot de grens. Als u deze maand één wijsgerig werk leest, laat het dan De mythe van Sisyphus van Albert Camus zijn. ‘Er is maar één werkelijk ernstig filosofisch probleem: de zelfmoord.’ Een openingszin waarmee het mes meteen op tafel wordt gelegd.

Elk weldenkend mens moet zelfdoding overwegen. Het is de eerste strijd die je moet voeren: wil ik dit wel? Een belangrijke vraag, ook omdat je het antwoord in eigen handen hebt. Onze dood is een van de weinige zaken waarover we controle hebben. Althans over het tijdstip daarvan. Op zich is dat troostrijk – het hoeft allemaal niet. Tegelijk heb je slechts één leven, spaarzaamheid is geboden.

Misschien moeten we zelfdoding minder omfloersen en even openlijk en waardig behandelen als euthanasie. Toen Hugo Claus zijn eigen levenseinde koos, werd dat als een eervolle keuze bestempeld, een overwinning van het zelfbeschikkingsrecht. Mooi zelfs, omringd door geliefden, met een laatste glas champagne.

Helaas is hulp bij zelfdoding strafbaar. Artsen zouden de doodswens van hun medemens moeten kunnen faciliteren; wie aan het leven lijdt, zou pijnloos mogen gaan. Liefst in samenspraak met zijn geliefden zodat elk onnodig schuldgevoel vermeden wordt. Dat gesprek vergt moed, maar besef dat ieder van ons een individu is en dat zijn leven hem toebehoort. Wie zijn leven wenst te vergeven, verzaakt niet aan zijn naasten, maar heeft voor zichzelf uitgemaakt dat het mooi is.