‘Moeten we onze sociale zekerheid wel zomaar opofferen voor een basisinkomen?’

‘Een onvoorwaardelijk basisinkomen is een nobel idee, maar het gaat in de praktijk om een totale omslag van ons sociale zekerheidssysteem’, vinden CD&V-Kamerleden Vincent Van Peteghem en Stefaan Vercamer.

Na een week lang debatten gehoord te hebben over het basisinkomen met voor- en tegenstanders bij zowel rechts als links, is het tijd voor nuance en pragmatisme. Een onvoorwaardelijk basisinkomen is een nobel idee, maar het gaat in de praktijk om een totale omslag van ons sociale zekerheidssysteem. We moeten dan ook goed weten welke implicaties dit met zich mee zou brengen voor zowel onze sociale bescherming als onze staatskas, en we moeten ons afvragen of een basisinkomen wel het beste antwoord is op de terechte bekommernissen die velen naar zo’n onvoorwaardelijk basisinkomen leiden.

In België is de regel vandaag dat iedereen een inkomen heeft. Inkomen uit arbeid of kapitaal, een vervangingsinkomen of een leefloon. Het uitgangspunt van het basisinkomen is echter dat één vast bedrag onvoorwaardelijk aan iedereen toegekend wordt.

Dit impliceert enerzijds dat alle bestaande uitkeringen vervangen zouden worden door een basisinkomen. De bedragen die daarover vandaag circuleren liggen echter wel een stuk lager dan de bestaande uitkeringen. De invoering van een basisloon zou daarom voor mensen met een vervangingsinkomen bijvoorbeeld een verarming betekenen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Anderzijds betekent dit ook een indirecte loonkostenverlaging van de overheid naar de werkgevers toe, omdat de lonen zouden dalen.

Ons sociaal zekerheidssysteem, zoals we het vandaag kennen, is een fijnmazig netwerk van sociale bescherming en ondersteuning. Het is niet perfect, maar voor dit Rijnlandmodel worden we wel wereldwijd benijd. We moeten ons afvragen of we dit systeem zomaar moeten opofferen om een bescheiden bedrag aan basisinkomen uit te kunnen keren, zonder dat we er zeker van zouden zijn dat dit nog steeds voor voldoende bescherming en herverdeling zorgt.

De doelstellingen van het huidige systeem zijn ook duidelijk: we willen mensen uit de armoede houden, en dat moet leiden tot een betere participatie en integratie in de samenleving. Zonder ons sociale zekerheidssysteem zou 40% van de mensen onder de armoededrempel leven. Zal een nieuw basisinkomen dat vermijden? Is het dan ook verstandig om het basisinkomen onvoorwaardelijk in te voeren?

Klopt de rekening?

Wij staan open voor eender welk systeem dat het huidige sociale zekerheidssysteem wil vervangen maar wel onder volgende voorwaarden: het moet beter zijn dan het bestaande systeem én op het einde van de rit moet de rekening kloppen. Want een eenvoudige berekening waarbij iedereen, onvoorwaardelijk, een basisinkomen van 700 euro zou krijgen, zal onze schatkist jaarlijks meer dan 20 miljard euro extra kosten.

Verschillende pistes om dit te financieren werden daartoe naar voor geschoven, gaande van het invoeren van een vermogensbelasting tot een verhoging van de BTW. Maar de vraag blijft of – als we die extra middelen zouden verwerven – we ze dan niet beter op een andere en meer efficiënte manier zouden inzetten? Om de belastingvrije som nog verder te verhogen, om de lasten op arbeid verder te verminderen, om extra jobs te creëren, om onze uitkeringen boven het niveau van de Europese armoededrempel te trekken of om onze pensioenen en uitkeringen welvaartsvast te maken?

Kortom, laten we met een open vizier het debat voeren en de bestaande experimenten opvolgen. We moeten absoluut werken aan initiatieven die zorgen voor bestaans- en inkomenszekerheid, we moeten adequate sociale uitkeringen aanleveren en het ondernemerschap aanmoedigen. Maar laten we elk voorstel, ook dat van het basisinkomen, steeds aftoetsen aan drie criteria: zorgt het voor meer jobs, zorgt het voor meer en een betere sociale bescherming én klopt de rekening op het einde van de rit?

Vincent Van Peteghem en Stefaan Vercamer zijn Kamerlid voor CD&V.