‘Moet dichtbebouwde en vervuilde Vlaanderen de varkensschuur zijn van de halve wereld?’

‘Het mestdossier lijkt wel de Rubiks kubus van het Vlaamse beleid’, schrijft Bart Caron (Groen). ‘De weg vooruit ligt niet in massale bulkproductie voor de anonieme wereldmarkt en een gesubsidieerde berg varkensvlees. Wel in een landbouwsysteem dat vertrekt van het korte-ketenprincipe, waarbij gezonde en duurzame producten worden geteeld die rechtstreeks van het land naar de klant gaan.’

Het Vlaams parlement stemt over een nieuw mestactieprogramma. Dit plan zou ervoor moeten zorgen dat onze rivieren en beken in 2018 opnieuw proper zijn. De uitdaging voor de regering-Bourgeois is de milieudoelstellingen zo snel mogelijk halen, en dat op een sociaal aanvaardbare manier. Dat kan door een terugkeer naar de basisprincipes van het mestdecreet van 2006: de quota voor vee verkleinen als een landbouwbedrijf van eigenaar wisselt. Zo kunnen individuele bedrijven blijven groeien, terwijl de totale veestapel afneemt.

Het mestdossier lijkt wel de Rubiks kubus van het Vlaamse beleid. Overbemesting in de landbouw zorgt voor 61 procent van de stikstofvervuiling en 44 procent van de fosfaatvervuiling in onze rivieren. Tegelijk gingen in het voorbije decennium honderden landbouwers failliet, met dramatische sociale gevolgen. Het vraagstuk is hoe het Vlaams beleid de Rubiks kubus zo kan draaien dat het groene vlak van het milieu en het vlak van de boeren mooi een geheel vormen?

Te veel nitraten in kraantjeswater

Een begin van oplossing ligt in de wetenschap dat 87 procent van al het vlees en zuivel dat in Vlaanderen gekweekt wordt naar alle uithoeken van de wereld vertrekt. Terwijl al die dieren gevoed worden met goedkoop ingevoerde soja uit Brazilië, gaat het eindproduct naar Canada, Australië en zelfs China. Ondertussen blijft Vlaanderen zitten met het afvalproduct van dit internationale productieproces. Slecht voor onze waterkwaliteit, maar ook voor de landbouwers die op de anonieme wereldmarkt geen correcte prijs krijgen voor hun product.

Het eerste mestactieplan dateert van 1996, 20 jaar later blijft Vlaanderen een van de meest vervuilde regio’s in Europa. Dit is niet zonder gevolgen: de waterzuiveringskosten worden doorgerekend in de drinkwaterfactuur van de gezinnen en bedrijven. Maar zelfs na zuivering raadt Kind & Gezin zwangere vrouwen en jonge kinderen af om water uit de kraan te drinken omdat er te veel nitraten inzitten.

Reusachtige veestapel

Landbouw kan niet zonder mest. Het maakt de akkers en weilanden vruchtbaar. Maar te veel is te veel. De veehouderij produceert veel meer mest dan er op de Vlaamse landbouwbodem kan afgezet worden. Het laatste voortgangsrapport van de Vlaamse Milieu Maatschappij wijst het overmatig gebruik van mest en pesticiden in de landbouw aan als grote boosdoener voor de slechte waterkwaliteit.

Net in West-Vlaanderen en de Noorderkempen, streken met grote aantallen varkens en koeien zijn de sloten en beken het meest vervuild. De conclusie is duidelijk: zolang de mestdruk torenhoog blijft, zal de waterkwaliteit slecht blijven. Enkel als we werken aan de geleidelijke afbouw van de reusachtige veestapel zullen we opnieuw kunnen genieten van propere en gezonde beken en rivieren.

Symptoombestrijding

Het actieplan van de regering van N-VA, Open VLD en CD&V is een voorbeeld van symptoombestrijding, waarbij enkel op het einde van de vervuilingsketen wordt ingegrepen. Wie wint bij deze end-of-pipe-aanpak? Zeker niet de boer, want zijn varkens- en rundsvlees worden al jaren verkocht onder de kostprijs. En ook de maatschappij niet: de kostprijs van stikstofvervuiling, onder meer door overbemesting, loopt elk jaar in de honderden euro’s per inwoner.

Laten we terugkeren naar de kernvraag: moet het dichtbebouwde en vervuilde Vlaanderen de varkensschuur zijn van de halve wereld? Die vraag verdient een veel steviger debat dan vandaag.

Faire prijs voor noeste arbeid

De weg vooruit ligt niet in massale bulkproductie voor de anonieme wereldmarkt en een gesubsidieerde berg varkensvlees. Wel in een landbouwsysteem dat vertrekt van het korte-ketenprincipe, waarbij gezonde en duurzame producten worden geteeld die rechtstreeks van het land naar de klant gaan. Deze transitie moet gefaciliteerd worden door een terugkeer naar de basisprincipes van het mestdecreet van 2006, waarbij door afroming van rechten bij overdracht, individuele bedrijven kunnen blijven groeien, terwijl de totale veestapel afneemt.

Tegelijkertijd moet de investeringssteun voor landbouwbedrijven als hefboom gebruikt worden om de uitbreidingsstop van de veestapel en de evolutie naar een grondgebonden en duurzame veeteelt te ondersteunen. Enkel als we die weg inslaan zullen we opnieuw kunnen genieten van propere en gezonde rivieren en beken, en krijgen de landbouwers een faire prijs voor hun noeste arbeid.

Bart Caron, Groen-parlementslid