‘Minister Geens droomt het omgekeerde van wat hij deed, en maakte justitie duurder en ingewikkelder’

Ivo Flachet, justitiespecialist van PVDA, heeft bedenkingen bij wat minister van Justitie Koen Geens (CD&V) deze week vertelde over de onderconsumptie van justitie.

Het is mooi om een minister te horen dromen. Maar sta mij toe een wrang gevoel te hebben bij de dromen die de minister van justitie deze week ontboezemde op de bijeenkomst #CourtOfTheFuture. Op 1 september 2017 “vierden” we de eerste verjaardag van zijn hervorming van het systeem van juridische bijstand, zeg maar het pro-Deo systeem. De resultaten zijn alarmerend. Er werd een vermindering van het aantal aanstellingen van pro-Deo advocaten vastgesteld van 25 procent bij de Waalse en Brusselse balies. Het gaat over een vermindering van bijna 7.000 zaken, van 38.320 naar 31.352 zaken in één jaar tijd. Deze cijfers werden bekend gemaakt in de nieuwsbrief van de Franstalige Advocatenorde (OBFG) van oktober 2017.

Dat is een onthutsend cijfer. Waarom? Ten eerste omdat het hier gaat over de uitvoering van een grondwettelijk recht waarbij er al heel veel onderconsumptie was. Veel mensen vinden de weg niet naar het Bureau voor Juridische Bijstand of een advocaat, laat staan naar het gerecht. Dat probleem is sinds jaar en dag gekend. Minister Geens heeft dat voor 25 procent van de mensen die de weg wel vonden, nog moeilijker gemaakt. Ten tweede omdat de cijfers in de feiten nog erger zijn gezien er veel werk bijkwam voor pro-Deo advocaten door de bijstand van verdachten tijdens het politieverhoor en de hulp aan vluchtelingen.

Minister Geens sprak deze week over deze onderconsumptie van justitie, alsof hij die net ontdekte. Hij dagdroomde over een toegankelijk rechtssysteem. Maar om zijn dromen waar te maken zal hij moeten beginnen met zijn beleid van de laatste 3 jaar op heel veel punten in te trekken.

Kende hij de problemen dan niet die mensen hebben om zich tot het gerecht te kunnen wenden? Integendeel. Het was zijn bedoeling om het nog moeilijker te maken. Hij schreef in de memorie van toelichting van zijn wetsontwerp zelf dat hij beoogt ‘de stijging van het aantal dossiers te beperken onder meer door de actoren van de juridische wereld te responsabiliseren’. Hij bereikte dus zijn doel, met name het systeem ontoegankelijker maken.

Ook het aantal zaken die voor justitie worden gebracht, gaat de laatste jaren in dalende lijn. Dat heeft alles te maken met de maatregelen van minister Geens en zijn voorgangers. De opeenvolgende regeringen voerden een BTW in van 21% op de diensten van advocaten en deurwaarders en verhoogden de griffiekosten. De bijstand van een advocaat werd op die manier een luxeproduct zoals kaviaar of een handtas van Delvaux. Bovendien wijzigde de minister van Justitie allerlei procedureaspecten die het voor de burger nog moeilijker maken om zich tot een rechter te wenden. Justitie werd door dat beleid steeds meer een elitaire burcht, een apparaat waar Jan met de pet in elk geval niet meer terecht kan, tenzij om er zich te horen veroordelen. Symptomatisch is bijvoorbeeld dat de enige procedures die nog in aantal stijgen, de dossiers zijn bij de vrederechters. Wie daar af en toe eens langs gaat, weet hoe dat komt. Het zijn de grote nutsbedrijven die de vrederechters overwoekeren, tot 80 procent van het aantal zaken op de rol. Het gaat dan over Electrabel, Mobistar, Telenet, parkingbedrijven … wiens facturen niet betaald worden omwille van de toenemende armoede van diezelfde burger die zich steeds meer vervreemd voelt van heel het systeem.

Het hele middenveld dat op dit terrein actief is, van de welzijnssector over de verenigingen van sociaal assistenten tot de vakbonden en de mensenrechtenliga’s, allen hebben ze hiervoor gewaarschuwd. Het platform “Recht voor Iedereen” lanceerde een petitie met meer dan 100 middenveldorganisaties. Maar dat alles werd genegeerd. Minister Geens moest en zou 10 procent besparen bij justitie en zou dus de overconsumptie aanpakken. Hij oogst wat hij gezaaid heeft.

De dromen zijn dus bedrog. Ik kan niet anders dan de minister uitnodigen nu eens echt naar Jan met de pet te luisteren en de hulpverleners die hen bijstaan, om hun recht op juridische bijstand effectief te maken. Ik denk dat hij er van wakker zal worden. Enkel zo kunnen dromen werkelijkheid worden en kunnen we evolueren naar een toegankelijke, betaalbare en democratische justitie.