Minder sociale zekerheid voor nieuwkomers? N-VA is pro, CD&V contra

Ons systeem van sociale zekerheid is te open voor nieuwkomers, vindt de N-VA. De partij krijgt op dat punt steun van de Open VLD.

‘Mensen die tientallen jaren een deel van hun loon aan de sociale zekerheid hebben afgestaan, begrijpen steeds minder dat nieuwkomers, en zeker economische migranten, vanaf dag één dezelfde rechten kunnen krijgen’, vindt Valerie Van Peel, lijsttrekker voor de N-VA in Antwerpen. ‘Je moet eerst bijdragen, dan pas kun je er gebruik van maken. Bovendien willen we garanties dat economische migranten zelfredzaam zijn. Ze mogen niet zomaar ten laste van de sociale zekerheid komen.’

‘Vroeger hadden nieuwkomers al na één dag in ons land recht op een werkloosheidsuitkering. Dat was te gek voor woorden. Het perverse gevolg was dat er in het criminele circuit handeltjes werden opgezet met valse contracten om een uitkering te scoren in het ene land, terwijl ze in een ander Europees land verbleven.’

Nu komen nieuwkomers pas na drie maanden werken in ons land in aanmerking voor een werkloosheidsuitkering.

Valerie Van Peel: Wat ons betreft mag die periode zelfs verdubbeld worden tot een half jaar.

De regering wilde daarmee 75 miljoen euro besparen. Is dat gelukt?

Van Peel: Ja.

U bent ook OCMW-voorzitter in Kapellen. Moet er iets veranderen aan de ‘openbare bijstand’ voor nieuwkomers?

Van Peel: In tegenstelling tot onze sociale zekerheid is onze bijstand een solidariteitssysteem. Erkende vluchtelingen en mensen die legaal in het land verblijven, hebben er recht op. Maar ze moeten aan voorwaarden voldoen. Ze mogen hier of in het buitenland geen eigen middelen bezitten en moeten aantonen dat ze bereid zijn te werken, te integreren en voldoende Nederlands te leren. Niet elk OCMW gaat daar even strikt mee om. Dat moet beter. Het gaat niet alleen om een maatschappelijk belang: zo’n traject op maat haalt mensen ook het snelst uit de armoede.

Volgens sommigen ondergraaft het systeem van gezinshereniging onze sociale zekerheid.

Van Peel: Bij gezinsherenigingen moet de hereniger kunnen bewijzen dat hij zijn gezin in ons land ook werkelijk kan onderhouden. Nu bepaalt de wet dat de aanvrager een loon moet hebben dat 120 procent van een leefloon bedraagt. Dat is volgens mij onvoldoende om te vermijden dat mensen toch nog op een uitkering moeten terugvallen. Dat bedrag moet worden verhoogd en afhankelijk gemaakt van het aantal personen dat betrokken is bij de hereniging.

Uw politieke tegenstanders beweren dat die voorstellen niet realiseerbaar zijn omdat ze in tegenspraak zijn met onze Grondwet en de vluchtelingenregels van de Verenigde Naties.

Van Peel: Goh, op die regels zit duidelijk sleet. De Conventie van Genève had nooit de bedoeling om met de erkende vluchtelingen een permanent migratiekanaal te creëren, maar zo is het wel geworden. Ook laat de Conventie voor de sociale rechten geen onderscheid toe tussen eigen bevolking en erkende vluchtelingen. Dat moet wel kunnen. De mensenrechten zijn universeel, maar burgerrechten zijn dat niet.

Het valt op dat ook andere Europese landen, zoals Denemarken, Nederland en Oostenrijk, op dat spoor voortgaan.

Van Peel: In Denemarken is de toegang tot de sociale zekerheid – werkloosheidsuitkering én kinder- bijslag – gekoppeld aan hoelang iemand al in het land verblijft. Het is zelfs een voorstel van de sociaaldemocraten.

Is het dan volgens u mogelijk om tot een akkoord te komen met de SP.A en Groen?

Van Peel: Dan moeten ze eerst stoppen met ons voortdurend neer te zetten als asociaal. Terwijl ik het net asociaal vind om het voortbestaan van onze sociale zekerheid te riskeren.

‘Onze sociale zekerheid staat helemaal niet zo wagenwijd open als sommigen beweren.’ CD&V-voorzitter Wouter Beke begrijpt de voorstellen van zijn politieke tegenstanders dan ook niet. ‘Ons land heeft een streng maar rechtvaardig asielbeleid. Mensen die uit een oorlogssituatie naar hier vluchten, verdienen onze bescherming en ons mededogen. Maar dat betekent niet dat ze automatisch toegang krijgen tot alle sociale voordelen. Illegalen en transmigranten hebben daarom bijvoorbeeld alleen recht op dringende medische zorg, zij bouwen hier geen sociale rechten op.’

En mensen die een asielaanvraag hebben gedaan?

Wouter Beke: Die hebben recht op bed, bad en brood.

Uw stelling is dat de sociale zekerheid nu al geen open systeem is; waarom zou het dus nog strenger moeten?

Beke: Inderdaad. Dat geldt trouwens ook voor migranten die hier wonen. Ook zij bouwen geen pensioenrechten of recht op kinderbijslag op als ze niet werken en niet bijdragen aan de sociale zekerheid. Dat lijkt mij ook niet meer dan normaal.

Is dat niet stigmatiserend?

Beke: Ik zou niet weten waarom. Vlamingen moeten toch ook minstens drie maanden gewerkt hebben voor ze recht hebben op een werkloosheidsuitkering? Die regel geldt voor iedereen. Wij hebben een sociale zekerheid die gestoeld is op een verzekeringsprincipe. Dat betekent dat je eerst bijgedragen moet hebben voor je rechten kunt opbouwen. Daarnaast zijn er bijstandsregels, zoals aanspraak maken op een leefloon, maar ook dat gebeurt pas na een sociaal onderzoek en mét actieve begeleiding, bijvoorbeeld naar de arbeidsmarkt. Dat werkt goed, beter dan bijvoorbeeld de begeleiding door de VDAB.

Er zijn voorstellen om die ‘wachtperiode’ te verdubbelen voor migranten.

Beke: Dat kan niet. Dat zou in strijd zijn met de Europese asielregels. Die zeggen dat we alle mensen op ons grondgebied op een gelijkwaardige manier moeten behandelen als het gaat om het verlenen van bijstand.

In sommige Europese landen probeert men het toch. In Denemarken hangt bijvoorbeeld de hoogte van de kinderbijslag voor migrantenkinderen af van de lengte van het verblijf in Denemarken.

Beke: Dat kan enkel als de Europese regels strenger worden, en dat hoeft niet voor mij. Oostenrijk heeft iets vergelijkbaars geprobeerd en is in 2017 veroordeeld door het Europese Hof van Justitie.

Moeten de regels voor gezinshereniging strenger worden om het ‘shoppen’ in onze sociale zekerheid te stoppen?

Beke: Nee. De regels zijn, op onze vraag, al aangepast tijdens de voorbije regeerperiode. Dat heeft zijn effect niet gemist.

Beschouwt u deze voorstellen als een besparingsmaatregel ten koste van één bevolkingsgroep?

Beke: Weet u hoe we onze sociale zekerheid beter kunnen beschermen en behouden? Door de 250.000 vacatures in ons land in te vullen en door de 200.000 burgers die thuis zitten aan de slag te krijgen. Dat zou veel meer opbrengen dan wat gerommel in de marge. Wie werkt, betaalt belastingen.

Iedereen zegt dat, maar op het terrein gebeurt er niets.

Beke: Vlaanderen is bevoegd voor dat doelgroepenbeleid. Het is aan de VDAB om daar beter op in te spelen. We moeten er bijvoorbeeld alles aan doen om mensen die met een depressie thuis zitten weer naar de arbeidsmarkt te leiden. Het hoeft ook niet alles of niets te zijn, zoiets kan geleidelijk of deeltijds gebeuren. Ook de groep van allochtone jongeren is een vijver van talent die we te weinig aanspreken.