Wetenschappers maken zich grote zorgen nu poolijs alsmaar sneller smelt

In Antarctica beweegt een enorme gletsjer steeds sneller richting de zee, terwijl het ijs op de Noordpool rap dunner wordt. Verschillende ontwikkelingen, veroorzaakt door de snelle opwarming van de aarde, doen de bezorgdheid over de poolgebieden toenemen.

Een belangrijke Antarctische gletsjer beweegt steeds sneller in de richting van de open zee, omdat het plateau van zee-ijs dat hem voorheen tegenhield begint in te storten. Het water dat in die ene gletsjer verborgen zit, is genoeg om de zeespiegel wereldwijd met een halve meter te laten stijgen. En dit is niet de enige zorg die in de wetenschappelijke wereld over de polen leeft.

Het noordpoolgebied, aan de andere kant van de aarde, verliest steeds sneller ijs door de opwarming van onze planeet. Een nieuwe studie meldt dat het zee-ijs in drie afzonderlijke kustgebieden nu twee keer zo snel dunner kan worden.

Beide bevindingen hebben te maken met de onverbiddelijke stijging van de wereldwijde gemiddelde temperaturen, een gevolg van het toenemende gebruik van fossiele brandstoffen en de hoge concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer.

Gletsjers bewegen sneller

Wetenschappers maken zich al jaren zorgen over de opwarming van Antarctica. Ze houden de Pine Island-gletsjer in West-Antarctica al tientallen jaren angstvallig in de gaten.

Gletsjers bewegen zich langzaam richting oceaan, om de ijszeeën in toom te worden gehouden door enorme plateaus zee-ijs. Maar tussen 2017 en 2020 hebben die ijsplateaus een reeks instortingen ondergaan en zijn ze een vijfde van hun oppervlakte verloren. Dat is mogelijk het gevolg van een sneller bewegende gletsjer.

‘We hebben misschien niet de luxe om te wachten op langzame veranderingen op Pine Island; dingen zouden straks veel sneller kunnen gaan dan verwacht’, zegt Ian Joughin van de Universiteit van Washington.

‘De processen die we in deze regio bestuderen, hebben al tot een onomkeerbare ineenstorting geleid, maar in een redelijk stabiel tempo. De zaken zouden veel abrupter kunnen gaan als we de rest van dat ijsplateau verliezen.’

Joughin en zijn collega’s melden in het tijdschrift Science Advances dat de Pine Island-gletsjer al Antarctica’s grootste bijdrage aan de zeespiegelstijging is geworden. Tussen 2009 tot 2017 bleef het tempo waarop de gletsjer bewoog redelijk stabiel. Maar de wetenschappers ontdekten dat gegevens van het Europese Copernicus Sentinel-satellietsysteem de afgelopen drie jaar een versnelling van 12 procent lieten zien.

Zeespiegel stijgt

De Pine Island-gletsjer bevat ongeveer 180.000 miljard ton ijs, genoeg om de zeespiegel wereldwijd met een halve meter te verhogen. Eerder hadden onderzoekers berekend dat het minstens een eeuw zou kunnen duren voordat de langzaam opwarmende poolwateren de ijsplateaus dunner zouden maken tot aan het punt waarop ze de gletsjers niet langer kunnen tegenhouden. Maar nu lijkt het erop dat de grootste boosdoener voor het verlies van ijs de gletsjer zélf is, naarmate die sneller de oceaan in stroomt.

‘Het verlies van het ijsplateau van Pine Island lijkt nu misschien al in de komende twee decennia te gebeuren. Dat in tegenstelling tot het afsmelten aan de onderkant van het ijsplateau, die zich over meer dan honderd jaar uitstrekt’, zegt co-auteur van de studie Pierre Dutrieux van de Britse Antarctic Survey. ‘Dus het is een potentieel veel snellere en abrupte verandering.’

Sneeuwval neemt af

Ook in de Noordelijke IJszee is mogelijk een abrupte verandering op komst. Britse onderzoekers gebruikten een nieuwe computersimulatie om metingen van de Europese CryoSat-2-satelliet te onderzoeken. De wetenschappers melden in het tijdschrift The Cryosphere dat het dunner worden van het ijs in de Laptev- en Kara-zee ten noorden van Siberië en de Chukchi-zee tussen Siberië en Alaska met respectievelijk 70, 98 en 110 procent is toegenomen.

Zee-ijs neemt elke zomer af en vormt zich elke winter weer. En elke nieuwe zomer onthult een steeds groter verlies, omdat het ijs zelf dunner wordt en het door ijs bedekte gebied kleiner wordt.

Berekeningen van de ijsdikte hebben altijd rekening gehouden met de val van verse wintersneeuw. Maar omdat de vorming van zee-ijs elk jaar later plaatsvindt, heeft de sneeuw minder tijd gehad om zich op te hopen. Dergelijke variabelen maken een groot verschil.

‘De dikte van het zee-ijs is een gevoelige indicator voor de gezondheid van het noordpoolgebied’, zegt Robbie Mallett van het University College London. ‘Het is belangrijk, omdat dikker ijs fungeert als een isolerende deken. Die deken zorgt er in de winter voor dat de oceaan de atmosfeer niet opwarmt en beschermt de oceaan in de zomer tegen zonneschijn. Dunner ijs overleeft bovendien de zomersmelt steeds minder.’